සීහා මහරහත්තෙරණින් වහන්සේ

මොරගොල්ලාගම
උපසමා සිල්මාතාව

පෙර බුදුරජාණන් වහන්සේලා ලොව පහළ වූ සමයෙහි බොහෝ කුසල් දහම් වඩා, අප ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ ලොව පහළ වූ සමයෙහි විසාලා නුවර සිංහ සේනාපතිගේ නැගණියගේ දුව වී ‘සීහා’ උපන්නා ය. සීහාව වියපත් වූ කල, එක් දිනක බුදුරජාණන් වහන්සේ සිංහ සේනාධිපතිට දෙසූ ශ්‍රී සද්ධර්මය අසා පැහැදී, සැදැහැ සිත් ඇතිව දෙමාපියන්ගේ අවසර ගෙන පැවිදි වූවා ය.

පැවිදි ජීවිතය අහස සේ නිදහස් වූ තැනකි. සම්බාධ රහිත වු ස්ථානයකි. කාමයෙහි නිසරු බව . ගිහි ජීවිතයෙහි නිසරු බව, සංසාරයෙහි භයානකත්වය දැක ඒ උතුම් වූ නිෂ්කාමී ජීවිතයට ප්‍රවිෂ්ට වූ කල අරමුණ වන්නේ උතුම් නිවනින් සැනසීම ය. තණ්හාව දුරු කිරීම ය. සීහා තෙරණි උතුම් අරහත් ධජය දරාගෙන විවේකී ස්ථානයකට ගොස් හුදකලා ව, එකළාව විදසුන් නුවණ වඩන්නට නිරතුරු ව වීර්යවන්ත වූවා ය.

සිත නම් පුදුමුකාර ය. සංසාරයෙහි දුක්ඛිත ගමනට හේතුව සිතම ය. සීහා තෙරණිය විදසුන් වඩද්දී බැහැරින් පැමිණෙන දළ අරමුණු වලට සිත නතු වීම වළක්වා ගත නොහැකි විය. සත් වසරක් පුරා අයහපත් සිතුවිලිවලින් බාධා විඳිනු ලැබුවා ය. පෘථග්ජන සිත නිරතුරුව ම කිලිටි අකුසල සිතිවිලිවලට තෝතැන්නක් වේ. සසරේ කෙලෙස් දහම් ඉස්මතු වී පැමිණේ.

වීර්යවන්ත සිතකින් කෙලෙස් දුරු කිරීමට උත්සුක වීමේ දී දියෙන් ගොඩගත් මසකු සේ සිත මහත් වු අසහනයෙන් අපහසුවෙන් ක්‍රියා කරයි. අළුයට ගිනි අඟුරු ලෙසින් යටපත්ව තිබී කෙලෙස් දහම් ඉස්මතු වේ. ලෝභය, ද්වේෂය, මෝහය මුල් වූ අකුසල සිතිවිලි මහත් සේ වෙහෙස කරයි. ලෝභය හේතුවෙන් රූපාදී ආරම්මණයන් හි ඇලේ. එය මක්කටාලේපය මෙන් ආරම්මණය තදින් අල්ලා ගනී.

මක්කටාලේපය ලෙස හඳුන්වනුයේ වඳුරන්, රිලවුන්, ඇල්ලීම සඳහා සාදාගන්නා, ලාටුවකි. එය ගසක යම්කිසි තැනක ගල්වා තැබූ කල් හි එතැනින් යන වඳුරාගේ අතක් හෝ පයක් එහි ඇලේ. එක් අතක් ඇලුණු වඳුරා එය ගැල්වීම සඳහා අනික් අත ලාටුව මත තබයි. එය ද එහි ඇලේ. අනතුරුව අත් ගැලවීමට වීර්ය ගැනුම පිණිස එහි තබයි. අත් පා ගැලවීම සඳහා මුහුණ ළං කරයි. එය ද ඇලී වඳුරා මිනිසුන්ට හසුවේ.

මක්කටාලේපය වඳුරා තදින් අල්ලන්නාක් මෙන් මේ ‘ලෝභය’ රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශයන් තදින් අල්ලා ගනී. යම්කිසි අරමුණක ලෝභය වරක් ඇති වූ කල්හි ගංගාවක් ගලා යන්නාක් මෙන් දිගින් දිගටම නැවත නැවත ඒ ලෝභය ඇති වේ. ගංගා ප්‍රවාහය ඊට හසුවන සියල්ල සාගරය කරා ගෙන යන්නාක් මෙන් ගංගාවක් මෙන් දිගට ඇතිවන ලෝභය එයට හසුවන සත්ත්වයන් අපාය කරා ගෙන යන්නේ ය. මෙලෙස ලෝභය නමැති අකුසල සිතුවිලි නිසා සංසාරයෙහි දීර්ඝ ගමනක් යන්නෙකු බවට පත් වේ.

ද්වේෂය ද එවැනි ප්‍රබල අකුසල ධර්මයකි. වස්තුන් පිළිබඳ ව, පුද්ගලයන් පිළිබඳ ව මෙලෙස ද්වේෂ සිත් පහළ වේ. තමාට අලාභයක් හෝ අවමානයක් කළ අයෙකු සිතට අරමුණු වූ කල ඒ පුද්ගලයා හා ගැටෙන පුද්ගලයා තල්ලු කර දමන, පුද්ගලයා කෙරෙහි එල්ලෙන, පුද්ගලයාට රිදවන එක්තරා රෞද්‍ර ස්වභාවයක් සිත හා එක්ව ඇතිවන බව බුදුපියාණන් වහන්සේ දේශනා කොට වදාළ සේක. මෙසේ වු ද්වේෂ සිත ගල්පහරක් වැදුනු සර්පයකු සේ බොහෝ බියකරු ය. රෞද්‍ර ය. එය විසක් සේ වහා ශරීරය පුරා පැතිර යයි. ගින්නක් සේ පුද්ගලයාගේ සිත, කය දවයි.

අනෙක් ප්‍රබල අකුසල ධර්මය නම් මෝහයයි. සිතින් යම් අරමුණක් ගන්නා කල්හි, ඒ අරමුණ ඇති සැටියට නිවැරැදි ලෙස දැනගත නොහැකි පරිදි ආවරණය කරණ ධර්මය මෝහය යි. මෝහයෙන් කරන ආවරණය නිසා අනිත්‍ය වු පඤ්චස්කන්ධය නිත්‍ය වූවක් සේ දකී. දුකක් වූ පඤ්චස්කන්ධය සැපයක් සේ දකී. නියම සැපය වු නිවන නපුරක් සේ දකී. නිවන් මග වන ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය කරදරයක් සේ දකී.

මෙසේ අකුසල් සිතුවිලිවලින් බාධා කරනු ලැබීම නිසා “සීහා” මෙහෙණිය සිතේ සැනසීමක් නොලැබු වාය. මට මේ පව්කාර ජීවිතයෙන් ඇති ප්‍රයෝජනයක් නැතැයි සිතුවා ය. ගෙල වැලලා මැරෙමියි, ලණුවක් ගෙන ගසකඅත්තක බැද අනෙක් කොණ තමාගේ ගෙල වටා බඳිද්දී, පෙර කළ පුරුදු විසින් සිත භාවනාවෙහි නියැළුණි. මෙය ඇයගේ අන්තිම ආත්මභාවය විය. මද්ද ගෙලෙහි පිහිටියේ ය. එකෙණිහි ම නුවණ මුහුකුරා ගිය නිසා විදර්ශනා ප්‍රඥාව අවධි කොට සිව්පිළිසිඹියා සහිත මහ රහත් භූමියට පත්වූවා ය. සියලු දුකින් අත්මිදුණු ශ්‍රේෂ්ඨ උත්තමාවියක බවට පත් වූවා ය.

කෙලෙස් ගැට දුරුකොට විදර්ශනා නුවණින් ලෝකය දකින්නට ප්‍රඥාවකින් යුක්ත වු සීහා මහරහත් තෙරණියක ලෙස උත්තරීතර තත්ත්වයට පැමිණෙත් ම මද්ද බෙල්ලෙන් මිදී ඉවත් විය. නිවනින් නිවී සැනසුනා වූ සීහා මහරහත් තෙරණියගේ නික්ලේෂී හදවතින් නිපන් විරාගී සිතුවිලි අපූර්ව වෙති. ධෛර්යක් ඇති කිරීමට සමත් වෙති.

“දැඩි ලෙස ගත්තා වූ කාමරාගා දී ක්ලේශයන් විසින් මැඬලනු ලැබීමි. රූපාදින් කෙරෙහි සුභ වශයෙන් පැවතීමි. කාමරාගාදීයෙන් මැඩුණු සිතෙහි වසඟට පැමිණියෙමි . සිතෙහි සුළු වූ හෝ සාමයක් නොලැබුවෙමි. දමනයක් නොලැබුවෙමි. එකඟ බවක් නොලදිමි.”

“කෙලෙස් වලින් මැඩුණූ හෙයින්, මහණ සුවයක් නොලද හෙයින් රැහැන් තොණ්ඩුව ගෙන වනයට පිවිසියෙමි. නැවත හීනබවට පැමිණෙනවාට වඩා මෙහි ගෙල වැලලා මියයෑම යෙහෙකි.”

තද මද්දක් සාදා ගසක අත්තක බැඳ තොණ්ඩුව ගෙලෙහි දා ගතිමි. ඒ කෙණෙහි ම මගේ සිත කෙලෙසුන් කෙරෙන් මිදිණ.” මේ ආකාරයට පඤ්චඋපාදානස්ඛන්ධය පිළිබඳ වූ තෘෂ්ණාව දුරු කළ සිතක් ලබන්නට සීහා මහරහත් තෙරණින් වහන්සේ කෙතරම් භාග්‍යවන්ත වූවා ද?