භාවනාවට පෙර සූදානම

කඩවත සමාධි මැදුරේ
පයාගල නන්ද හිමි

මෙම ලිපියෙහි පළමු කොටස ඇසළ අව අටවක පෝදා පත්‍රයේ පළ විය.

බොහෝ දෙනා මෛත්‍රී බුදුරජාණන් වහන්සේ හමු වී මගඵල ලබන්නට සිතුවත් තමා තුළ අවශ්‍ය සුදුසුකම නොතිබූණොත් තවත් කලක් බලා සිටීමට සිදුවනු ඇත. අංගුලිමාල හිමියන් රහත්වීමෙන් පසු ඇතිවූ වෙනස මා ලත් මේ නිවීම මගේ සතුරන්ටද ලැබේවායි පැතීමෙන් ප්‍රකට වෙයි. සැරියුත්, මුගලන් දෙනම අග්‍ර ශ්‍රාවක තනතුර ලැබූවත් සන්තති අමාත්‍යයා හෝ භාහිය දාරුචිරිය මෙන් දහම් ඇසු කෙනෙහිම රහත් නොවූහ. මේ වෙනස ගැන ඇතැම් ලේඛකයෙක් මෙසේ සඳහන් කරති. ‘රජ කෙනෙකු හෝ ජනප්‍රධානියෙකු ගමනක් යෑමට විශේෂයෙන් සූදානම් විය යුතුයි. එපරිද්දෙන් මේ අතිඋත්තම චරිත දෙකද රහත්මගඵල ලබාගැනීමේදී අවශේෂ රහත් චරිත වලින් වෙනස් විය යුතුය යනුවෙනි. පටාචාරාව මිනිස් සිතක පහළ විය හැකි ඉහළම උත්තේජනයෙන් මෙහෙයවන ලද චරිතයකි. එවන් දුකක් ලත් චරිතයක් බෞද්ධ සාහිත්‍යයෙන් හමු නොවේ. ඕතොමෝ පැවිදිව නිහඬව බවුන් වැඩුවාය. එහෙත් දහම අවබෝධ වුයේ ක්ෂණිකව සිතට පැමිණි සිතිවිල්ලකිනි. මේ සිද්ධිය ධම්මපදට්ඨ කතාවේ එන අන්දමට ඇය පා දෝවනය කරනවිට ජලය මද දුරක් ගොස් සිඳී ගියේය. දෙවනුවද එසේම විය. තෙවනවර ද මද දුරක් ජලය ගලා ගොස් සිඳී ගියේය. මෙවිටම ඇයට සියලු සංඛාර ධර්මයන්ගේ ඇතිවීම, නැතිවීම ගැන ප්‍රත්‍යක්ෂ අවබෝධය විය. ථේරගාථා අට්ඨ කතාව වෙනස් වූ කතාවක් ඉදිරිපත් කරයි.

ඇය රාත්‍රියේ සයනය මත සිටින විට දැල්වෙන පහන් සිල දෙස බලා සිටියාය. එය කෙමෙන් නිවී යන අන්දම වෙත සිත් යොමු කරගෙන සිටි ඇයට උදයවය ඤාණය පහළ වී රහත් වූවාය. ඵභගු ථෙරණුවෝ සක්මනේ සිට උදාසීනත්වය දුරලීමට මඳ වේලාවක් පිටත සිට යළි සක්මනට පා තබන විට එහි පැටලී වැටිණ. ඒක්ෂණයෙහිම රහත් වූහ. රහත් වීමට උත්සාහ කළත් අසාර්ථක වීමෙන් කලකිරී සියදිවි හානි කර ගැනීමට තැත් කරන මොහොතේම උතුම් ධර්මය අවබෝධකරගත් චරිත දෙකක් ලෙස ගෝධික හිමියන් මෙන්ම සීහ සේනාපතියාගේ සොහෝයුරිය ගැන ථේරගාථා අට්ඨ කථාවේ සඳහන් වේ.

මෙවැනි කථා පුවත්වලින් රහත්වීම යනු අහඹු සිද්ධියක් ලෙස කෙනෙකු වැරැදි නිගමනයකට එළඹිය හැක. එහෙත් අප සිතිය යුත්තේ ක්ෂණිකව ඇතිවන හදිස්සි පය පැකිලීමක් වැනි දෙයකින් ධර්මාවබෝධය ලැබුවත් ඒ සඳහා අවශ්‍ය කරන පාරමී ධර්ම ඒ උතුමන් සපුරා ඇතිවිටම උන්වහන්සේලා රහත්බවට පත්වූ බවයි. අජාත සත්තු, කොසොල් මහ රජු, අනඳ මහාථෙර , වැනි අය භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සමීපව සිටියද රහත් බව නොලැබූහ.

එහෙයින් උතුම් සත්‍යය අවබෝධයට අප විදිමත් කමටහනක් පුහුණු විය යුතු වුවත් එය මේ අන්දමට විය යුතු යයි නියමයක් නොමැත. වර්තමානයේ ලොව පුරා ව්‍යාප්තවන බෞද්ධ භාවනාව මූලික ඉගැන්වීම්වලට අනුකූලව යම් යම් වෙනස්කම් සහිතව අනුගාමිකයන් අතර පවතියි. ඉන්දියාවේ විසු බන්ධනාගාර කොමසාරිස් වරිය වු කිරාන්බේඩි මෑත යුගයේ විපස්සනා භාවනාව එරට සිරකරුවන්ට මෙන්ම සිරගතව හුන් දරුණු අපරාධකරුවන්ටද හඳුන්වා දී විස්මිත වෙනසක් කළ අයෙකි. සමාධිමත් සිතට ආනාපාන සතිය ආධාර කරගෙන වේදනානුපස්සනාව තුළින් විදසුන් වැඩීමට නොඑන්නා ක්‍රමයෙන් උපදෙස් ලැබේ. බුරුමයේ සුංලුං ස්‍යාඩෝ උපදෙස් අනුව එය අමුතුම භාවනාවකි. භාවනාවට පිවිසෙන ආධුනිකයා වුවද විනාඩි පහළොවකට වැඩි වේලාවක් ඉරියව් වෙනස් නොකොට එකම ඉරියව්වෙන් සිටිය යුතුය. එසේම හුස්ම ඇතුළුවන, පිටවන ස්වභාවය ඕනෑකමින්ම ඇති කරගත යුතුයි. වෙනත් ආචාර්යවරුන් උගන්වන්නේ නිරායාසයෙන් සිදුවන හුස්ම ක්‍රියාවලිය වෙත සිත යොමු කිරීමටයි. එහෙත් සුං ලුං ඇදුරු තුමා උපදෙස් දෙන්නේ අත්ල දෙක දැඩිව මිට මොලවගෙන දැඩි අන්දමින් හුස්ම ක්‍රියාකාරිත්වය ඇති කරගෙන සිත පුහුණු කළ යුතු බවකි. මෙය බැලූ බැල්මටම වෙහෙසකර දෙයකි. මූලික දහමට අනුව සිත නොසන්සුන්වීමටද හේතු වෙයි. එහෙත් මේ භාවනා ක්‍රමයටද බොහෝ අනුගාමිකයෝ සිටිති. මහාසී ක්‍රමය වුවද මූලික දේශනාවේ නැතත් කය පවතින අන්දම අනුව දැනීම් ඇතිවේ යන නියමයට අනුව පුහුණුවන භාවනාවක් ලෙස හඳුන්වා දී ඇත. ථේරවාදය තුළම විවිධ ශිල්පීය ක්‍රම බෞද්ධ භාවනාව සම්බන්ධයෙන් ව්‍යාප්ත වෙද්දී මහායාන, තන්ත්‍ර යාන වැනි අනෙකුත් බෞද්ධ නිකායවල අමුතුම ස්වරූපයකින් ඇතැම් විට බෞද්ධ භාවනා ක්‍රම ගැන උපදෙස් සඳහන් වේ. ඔබට මේ හැම භාවනා ක්‍රමයක්ම ගැන සිතීමට හෝ ඉගෙනීමට නොහැක. එහෙත් ඔබට ගැලපෙන භාවනා කමටහන ඔබම සොයා ගැනීමෙන් ඔබට යහපත් ප්‍රතිඵල ලැබීමට උපකාර වන බව නම් කිව යුතුයි. යම් දිනෙක ඔබට ගැළපෙන භාවනා කමටහන ලැබේද එදා සිට ඔබ ජීවිතයේ සිදුකරන පි‍්‍රයතම කටයුත්ත වනුයේ භාවනා පුහුණුවේ යෙදීමයි.