වහුමුවේ විජයවංස නා හිමි

ප්‍රශ්නය -
මහණෙනි, මනෝ සංචේතනාව අවබෝධ කර ගත්තෝ ත්‍රිවිධ තණ්හාව අවබෝධ කර ගත්තෝ වෙති. ත්‍රිවිධ තණ්හාව අවබෝධ කරගත් පසු තවදුරටත් කළ යුතු කාර්යයක් නැතැයි කියමි. ත්‍රිවිධ තණ්හාව තේරුම් ගැනීමෙන් විමුක්ති ප්‍රතිලාභය සිදුවේ. එය බෞද්ධ විමුක්ති මාර්ගයෙහි අවසන් අරමුණයි. එනිසා ඉන් එහා කළ යුත්තක් නැත. මෙම දේශනා පාඨද උපයෝගී කර ගනිමින් දුක්ඛ සමුදය සත්‍යය විස්තර කරන්න.

පිළිතුර-
බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පළමුවන ධර්ම දේශනයෙහි දී ‘දුක්ඛ සමුදය සත්‍යය’ විස්තර කරමින් ත්‍රිවිධ වූ තෘෂ්ණාව මෙසේ පැහැදිලි කර ඇත.

‘යායං තණ්හා පොනොභවිකා නන්දිරාග සහගතා තත්‍ර තත්‍රාභි නන්දිනී, සෙය්‍යථිදං කාම තණ්හා - භව තණ්හා- විභව තණ්හා’ පුනර්භවය ඇති කරන නන්දිරාගය සහිත වූ ඒ ඒ තැන ඇලෙන යම් තණ්හාවක් වේද? කාම තණ්හා, භව තණ්හා, විභව තණ්හා නම් වූ දුක්ඛ සමුදයයි. තණ්හාවෙහි ලක්ෂණ තුනක් ද ප්‍රභේද තුනක් ද දම්සක් පැවතුම් සූත්‍ර පාඨයෙහි අවධාරණය වේ. තණ්හාව පුනර්භවය ඇති කරන්නකි. එය නන්දිය හා රාගය සහිත ය. ‘නන්දි’ සතුටට පත් වීම ය. රාග නම් ඇල්මයි. ඒ ඒ තැන, එනම් ඒ ඒ භවයන්හි හෝ ඒ ඒ වස්තූ®න්හි ඇල්ම, තත්‍ර- තත්‍ර අභිනන්දනී’ යන්නෙන් අදහස් වේ. මේ එහි ලක්ෂණත්‍රයයි.

තණ්හාව, කාම, භව විභව යනුවෙන් ප්‍රභේද ගත වේ. මෙහි කාම තණ්හා යනු, කාම වස්තූන්ට ඇති තණ්හාවයි. පංචේන්ද්‍රියයන්ට ගෝචර වන අරමුණු පස, කාම වස්තු ලෙස විස්තර කොට තිබේ.

තණ්හාය ජායතී සොකො
තණ්හාය ජායතී භයං
තණ්හාය විප්පමුත්තස්ස
නත්ථි සොකො කුතො භයං

තණ්හාව නිසා ශෝකය හට ගනී. තෘෂ්ණාව නිසා භය හට ගනී. තෘෂ්ණාවෙන් තොර වූවෙකුට ශෝකයක් හෝ භයක් නොමැත යන ‘ධම්ම පද’ ගාථාවෙන් ද පැහැදිලි වන්නේ, තෘෂ්ණාව සෑම දෙනාගේම සිත් තුළ නිළිනව (සැඟවී ඇති) පවත්නා බලගතු මානසික බලවේගයක් බවයි. එය ජීවිතයේ බොහෝ දුක්වලට මූලික හේතුවයි. සියුම් හෝ ගොරෝසු හෝ මෙම තෘෂ්ණාව සසරෙහි නැවත නැවත ඉපදීමට හේතු වෙයි. කාම තෘෂ්ණාවෙහි දළ ස්වරූපයෝ සකෘදාගාමි ඵලය ලබන විට දුර්වල කරනු ලැබ අනාගාමි වන විට මූලෝත්පාඨනය කෙරෙති. රහත් ඵලය ලැබීමත් සමඟම තෘෂ්ණාවෙහි අවසානය (තණ්හක්යො නිරෝධො) යනුවෙන් සිදු වන්නේ ය.

පිළිතුර සැපයීමෙහි දී අපවත් වී වදාළ ගෞරවනීය නාරද හිමිපාණන් ගේ බුදුදහම සහ බුදුරජාණන් වහන්සේ කෘතිය - අසුරු කරන ලදී)

ප්‍රශ්නය -
බුදුදහමට අනුව දානය ප්‍රතිග්‍රාහක (පිළිගැනීමට) සුදුසු තැනැත්තන් ගැන සටහන් නිකායාගත තොරතුරුවලින් පැහැදිලි වෙයි. දන්දීම පින්කමක් බවට පත් වන්නට ප්‍රතිග්‍රාහක ලබන්නා වූ පක්ෂයෙහි සුදුසුකම් දහමට අනුව පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර -
පූජා ලැබිය යුත්තන් කරුණු හතකින්යුත්ක විය යුතු බව සඳහන් වේ.

ධර්මය දැනීම අවබෝධය (ධම්මඤ්ඤතා), අර්ථය දැනීම (අර්ථඤ්ඤතා), තමන් ගැන දැනීම (ආත්මාවබෝධය) ප්‍රමාණය දැනීම (අත්තඤ්ඤුතා), කාලය දැනීම (මත්තඤ්ඤුතා) පිරිස් ගැන දැනීම (පරිසඤඤුතා) පුද්ගලයන් පිළිබඳ අවබෝධය (පුද්ගලපරොපරඤ්ඤුතා) යන හතෙන් යුක්ත විය යුතුය.

ප්‍රශ්නය -
පෙළ දහමෙහි මෙන්ම අටුවා ග්‍රන්ථවල ද මෛත්‍රීය භාවනාවක් වශයෙන් ප්‍රගුණ කිරීමේ ක්‍රම සතක් දක්වා ඇත. මෛත්‍රීය භාවනාවක් වශයෙන් ක්‍රමානුකූලව වැඩීමෙන් සාර්ථක ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැක. ‘පාලි නිකායාගත පත පොතෙහි මෙන් ම අටුවා ගත තොරතුරු අනුව ‘සත්ත ඔසධීසො ඵරණ මෙත්ත චෙතො විමුක්ති’ යනුවෙන් මෛත්‍රීය ප්‍රගුණ කරන ක්‍රම හතක් දක්වා ඇත. පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර-
01. සියලු ස්ත්‍රීහු වෛර නැත්තෝ වෙත්වා (සබ්බේ ඉතථියො අවෙරා අබපාපජ්ජා)

ක්‍රෝධ නැත්තෝ වෙත්වා නිරෝගී වෙත්වා සුවපත් වෙත්වා -(අනීඝා හොන්තු -සුඛී අත්තානං පරිහරන්තු)

සියලු පිරිමි (පුරිසා)

සියලු ආර්යයෝ (සබ්බේ අරියා)

සියලු දෙවියෝ (සබ්බේ දේවා)

සියලු මිනිස්සු (සබ්බේ මනුස්සා)

සියලු අපාගත සත්ත්වයෝ (සබ්බේ විනිපාතිකා)

ඉහත සඳහන් කරුණු හත යෝගාවචරයකු මෛත්‍රී වැඩීම සඳහා යොදා ගත යුතු කරුණු ලෙස දක්වා ඇත.

ප්‍රශ්නය -

දි. නි. වාසෙට්ඨ සූත්‍ර දේශනාවෙහි දී බුදුරජාණන් වහන්සේ මිනිස් සමානත්වය විවිධ සාධක මගින් සනාථ කළහ. විවරණයක් කරන්න.

පිළිතුර -

වාසෙට්ඨ සූත්‍ර දේශනාවට අනුව ජීව විද්‍යාත්මක සාධක අනුව ‘ශාක’ ලෝකයෙහි (තිණරුක්ඛෙහි) කුහුඹු කෘමීන් සිව්පා සතුන්, උරගයින්, මසුන් මෙන්ම පක්ෂීන් සහ තිරිසන් සතුන් අතර ද ඔවුන් වෙන් වෙන් කොට දක්වන හඳුනාගත හැකි ලක්ෂණ දක්නට ලැබෙයි. එහෙත් මිනිසුන් අතර එසේ නොවේ. හිස, කණ, ඇස්, මුඛය, නාසය, තොල, බැම, ගෙල, උදරය, පිට ආදී ශාරීරික අවයවයන්ගෙන් හෝ පැහැය, මෛථූනය යන ක්‍රියාදාමයන්ගෙන් හෝ මිනිසා වෙන් කොට හඳුනාගත නොහැකි ය. මිනිසුන් කෙරෙහි පවත්නා වෙනස හුදෙක් ව්‍යවහාර මාත්‍රයක් පමණි. (පච්චත්තංච සරිරෙසු - මනුස්සේ සෙ - වතං න විජ්ජති - වොහරඤ්ච මනුස්සෙසු සමඤ්ඤය පවුච්චති)

ගව පාලනය ගොවිතැනින් දිවි ගෙවන්නා, ගොවියෙකු ලෙසද, උගත් සිල්පයකින් දිවි රැක ගන්නා ශිල්පියෙකු ලෙසද වෘත්තිය අනුව ව්‍යවහාරයට යයි. කුල ගෝත්‍ර ආදී විකල්ප දෘෂ්ටි මතවාදයක් පමණි. මිනිස් සංහතිය ඒකාකාර වූවක්මය යන අදහස පෙරදැරිකොට ගෙන ප්‍රකාශ කරන ලද ජීව විද්‍යා නිගමනයන් හා බුදු සමය සැසඳෙන බවයි. මෙසේ හෙයින් සියලුම මනුෂ්‍යයන් අපගේ දෙමව්පියන් හා සොහොයුරු සොහොයුරියන් වශයෙන් සැලකිය යුතු යැයි බුදුසමය පෙන්වා දෙයි. ‘වාසෙට්ඨ’ සූත්‍ර දේශනාවට අනුව තවදුරටත් බුදුරජාණන් වහන්සේ කරුණු පැහැදිලි කරයි. ආචාර විද්‍යාත්මක සාධක අනුව බලන විට කවර කුලයකට අයත් වූවෙකු වුවද පහත් වැඩ කිරීමෙන් මෙලොව දීම ඊට නිසි දඬුවමකට භාජන විය හැකි බවත්, පරලොව දුගතිගාමී වන බවත් යහපත් වැඩ කිරීමෙන් ඉහාත්මයෙහි ප්‍රශංසාවට මෙන් ම පරලොව සුගතිගාමී වීමට ද ඉඩ ලැබෙන බවත් කියැවෙයි. එමෙන් ම කෙලෙසුන් නසා රහත් වීමට හා විමුක්තිය ලැබීමට ද උපත බාධාවක් නොවන බව බුදු සමය අවධාරණය කරයි.

පසේනදී කොසොල් රජුගේ ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු දුන් සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේ කවර දර විශේෂයෙකින් දැල්වුවද ගින්නෙහි විශේෂයක් නොදැක්වෙන බව සඳහන් කරමින්, මහ රජ, ව්‍යායාමයෙන් හා පධන් වීර්යයෙන් දල්වන ලද ආලෝකය ද එසේම යයි වදාළහ.

ආදී බෞද්ධ ග්‍රන්ථයෙහි එන සමාජ සමානාත්මතාවය පිළිබඳ තර්කානුකූල හා විද්‍යානුකූ®ල මතය පිළිබඳ ව අදහස් දක්වන උගතුන් මිනිසා කර්මය තමා අයත් කොට ඇතැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ් පැහැදිලි ප්‍රකශයෙන් අදහස් වන්නේ පුද්ගලයා තම ක්‍රියාවන්ගේ ප්‍රතිඵලයක් බවත් එනිසා පවත්නා දුක්ඛදායක තත්ත්වය එලෙසම පවත්වා ගැනීම හෝ එය නැවැත්වීම ඔහු අතම රඳා පවතින බව ය.

කවර සමාජ සංස්ථාවක් වුව ද ප්‍රභවය ලැබුවේ සමාන වූ මිනිසුන් අතර ය. එම මිනිසුන් නිසා ම ය.