නිවන් මගට
 ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ
ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය
ආචාර්ය
මැදගොඩ අභයතිස්ස හිමි
සසුන් බඹසර
අප විසින් මේ දිනවල සාකච්ඡා කරනු ලබන මජ්ක්‍ධිමනිකායේ දන්තභූමි
සූත්‍රයෙන් ශාසන බ්‍රහ්ම චර්යාව පිළිබඳව කරුණු ඉදිරිපත් කැරේ.
ශ්‍රද්ධාවෙන් යුක්තව ගිහිගෙයින් නික්මී මේ උතුම් බුද්ධ ශාසනයේ පැවිදි
වුණු භික්‍ෂුවට තථාගතයන් වහන්සේ විසින් දෙනු ලබන අවවාදයන්ගෙන් බිඳක්
අපි ගියවර ඉගෙන ගතිමු. භික්‍ෂුවක් පමණ දැන ආහාර ගන්නා ආකාරය පිළිබඳව ද
අවසාන වශයෙන් ඉගෙන ගතිමු. එසේ නිවැරැදි ආකාරයෙන් ආහාර වැළඳීමට පුරුදු
පුහුණු වූ ආර්ය ශ්‍රාවකයාට බුදුරජාණන් වහන්සේ තවදුරටත් උපදෙස් දෙන සේක.
“ඒහි ත්වං භික්‍ඛුජාගරියං අනුයුත්තෝ විහරාහි. දිවසං වඩ්කමේන නිසජ්ජාය
ආවරණීයේහි ධම්මේහි චිත්තං පරිසෝධේහි රත්තියා පඨමං යාමං වඩ්කමේන
නිසජ්ජාය ආවරණීයේහි ධම්මේහි චිත්තං පරිසෝධේහි.........”
“භික්‍ෂුව, ඔබ එන්න, නිදිවැරීමෙහි යෙදී වාසය කරන්න, දහවල සක්මන්
කිරීමෙනුත් හිදගෙනත් ආවරණීය ධර්මයන්ගෙන් සිත පිරිසුදු කරන්න. රාත්‍රියේ
පළමු යාමයේ සක්මන් කිරීමෙනුත් හිඳගෙනත් ආවරණීය ධර්මයන්ගෙන් සිත
පිරිසුදු කරන්න. රාත්‍රියේ මධ්‍යම යාමයේ දකුණු ඇලයෙන් ගෙන පය මත පය
මඳක් හයාතබා, සිහි ඇතිව මනා දැනීම් ඇතිව, නැඟී සිටින්නෙමි’ යි යන සංඥාව
මෙනෙහි කොට සිංහසෙය්‍යා කර, රාත්‍රියේ පැසුළුයාමයේ නැඟී සිට සක්මන්
කිරීමෙනුත් හිඳගෙනත් ආවරණීය ධර්මයන්ගෙන් සිත පිරිසුදු කරන්න.”
තථාගතයන් වහන්සේ මේ භික්‍ෂුවට දෙන අවවාදය ඉතාම වැදගත් වූවකි. මන්ද
බුද්ධ ශාසනය තුළ දියුණුවක් අපේක්‍ෂා කරන තැනැත්තා විසින් මේ
නිදිවැරීමෙහි යෙදීම, කම්මැලිකම ඉවත් කොට ශාසන ප්‍රතිපදාවෙහි නිරත වීම
පුරුදු පුහුණු කර ගත යුතු ය. වෛද්‍යවරු නම් උපදෙස් දෙන්නේ කෙනෙක් දවසකට
පැය හය හතක් නිදාගත යුතුය යනුවෙනි. එහෙත් ශාසන ප්‍රතිපදාවේ හැසිරෙන බණ
භාවනා කරන භික්‍ෂුවකට ආහාර ගැනීම්, පිරිසුදු වීම්, වත් පිළිවෙත් ආදිය
කිරීමටත් දවසට පැය හය හතක් නින්දටත් කාලය වෙන් කළොත් තමන්ගේ බණ භාවනා
කටයුතු කිරීමට ඉතුරුවන කාලය ඉතා සීමිත වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්
දුන් ඉහත අවවාදයට අනුව භික්‍ෂූන් සැතපිය යුත්තේ රාත්‍රී මධ්‍යම යාමයේ
ය. එනම් පස්වරු 10.00 ත් පෙරවරු 02.00 ත් අතරය. මේ පැය හතරක කාලය
භික්‍ෂුවට නින්ද වෙනුවෙන් නිර්දිෂ්ට කොට තිබේ. දවසේ අනෙක් කාලයෙන් වැඩි
ප්‍රමාණයක් වෙන් වන්නේ සක්මන් කිරීමෙන් හා වාඩි වී භාවනා කිරීමටය.
ආවරණීය ධර්මයන්ගෙන් සිත පිරිසුදු කිරීමට ය. දවසේ බොහෝ කාලයක් නින්දට
කැප කිරීම විමුක්තිකාමී භික්‍ෂුවකට සේම විමුක්තිකාමී ඒ වෙනුවෙන්
වෙහෙසෙන ගිහියෙකුට වුවද තම අරමුණ සඵල කර ගැනීමට ඇති මහත් බාධකයකි.
අපේ මේ සාමාන්‍ය සමාජයේ ඇතැමුන් නින්දට යන්නේ “මට කතා කරන්නවත් එපා”
යනුවෙන් පවසමිනි. ඉන් පසුව ඔවුහු බොහෝ කාලයක් නින්ද වෙනුවෙන් කැප කරති.
ජීවිතයේ වටිනා කාලය නිකරුණේ නින්ද වෙනුවෙන් ගෙවී යයි. බොහෝ දෙනෙකුට
නිදා ගත් විට නැවත තමන්ට අවශ්‍ය නිසි වේලාවට අවදි වීමට නාද වන ඔර්ලෝසු
අවශ්‍ය වේ. එහෙත් මනා සිහියෙන් නින්දට එළැඹෙන තැනැත්තාට එසේ නාදවන
ඔර්ලෝසු අවශ්‍ය නොවේ. ඔහුට නිසි නියම වේලාවට අවදිවිය හැකි ය. අපේ
මෑණිවරු අලුයම අවදිවන්නේ නාදවන ඔර්ලෝසු භාවිතයෙන් නොවේ. ඇතැම් විට
ඔවුනට කුකුළා හඬලන විට හෝ සුපුරුදු නියම වේලාවට අවදි විය හැකි ය. නින්ද
සම්බන්ධයෙන් වන මේ යහපත් ගතිගුණ පැවිද්දන්ට පමණක් නොව ගිහියන්ටද ඉතා
වැදගත් වේ.
මෙසේ නිදි වැරීම පුරුදු පුහුණු කරගත් භික්‍ෂුවට තවදුරටත් සිහිය
පිහිටුවා ගැනීමට බුදුරජාණන් වහන්සේ උපදෙස් දෙන සේක.
“ඒහි ත්වං භික්‍ඛු සතිසම්පජඤඤේන සමන්නාගතෝ හෝහි, අභික්කන්තේ පටික්කන්තේ
සම්පජානකාරී ආලෝකිතේ විලෝකිතේ සම්පජානකාරී සම්මිඤ්ජිතේ පසාරිතේ
සම්පජානකාරී සඪඝාටිපත්තචීවරධාරණේ සම්පජානකාරී........”
කරන සෑම ක්‍රියාවක් කෙරෙහිම මනා සිහි නුවණ පිහිටුවා ගත යුතු ය. මනාව
දැන ක්‍රියා කළ යුතු ය. ඉදිරියට ගමන් කරන විටත්, ආපසු එන විටත්, ඉදිරිය
පසුපස බැලීම් ආදියෙහි මනාව දැනගෙනම එම ක්‍රියා කළ යුතු ය. අත් පා දිග
හරින විට හකුළන විට, පාත්‍ර සිවුරු ධරණා විට කන බොන විට මනාව දැනගෙන කළ
යුතු ය. මේ මනාව දැනගෙන සිහියෙන් කටයුතු කිරීමේ ස්වභාවය වැසිකිලි
කර්තව්‍යය කරන විට දී පවා අත් නොහළ යුතු ය. ගමන් කරන විට, සිටගෙන සිටින
විට, හිඳගෙන සිටින විට, නින්දට යන විට, නිදි වරන විට, කථා කරන විට, කථා
නොකර නිශ්ශබ්දව සිටින විට මේ ආදී වශයෙන් සෑම අවස්ථාවකදීම මනාව දැනගෙන
සිහියෙන් යුතුව ඒ ඒ කටයුතු කළ යුතු ය. මෙලෙස මනා සිහියකින් යුතුව
කටයුතු කරන විට නිතර නිතර විසිරෙන, අරමුණු වලට වසඟව චංචලව පවතින සිත
සංවර බවට පත් වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ සිත ගැන මෙසේ වදාළ සේක.
“වාරිජෝ ව ථලේ ඛිත්තෝ ඕකමෝකත උබ්භතෝ පරිඵන්දතිදං චිත්තං මාරධෙය්‍යං
පහාකවේ.”
ජලයෙන් ගොඩ දැමූ මත්ස්‍යයා ඒ මේ අතට සැලේ. එසේ් භාවනා අරමුණක් දීම
ආදියකින් සංවර නොවූ අභාවිත වූ සිතත් නොයෙක් අරමුණු වලසැලීමට පත් වේ.
මෙය අභාවිත සිතේ ස්වභාවයයි. භාවනා අරමුණක් පිහිටුවීමෙන් සිහිය
පිහිටුවීමෙන් සංවර කර නොගත් සිත මහත් කරදර පීඩා සලසයි. මේ සිත පිළිබඳව
වදාළ තවත් වැදගත් ගාථාවක් මෙසේ ය.
“දුරඩ්ගමං ඒකචරං අසරීරං ගුහාසයං
යෙ චිත්තං සඤ්ඤමෙස්සන්ති මොක්ඛන්ති මාරබන්ධනා.”
මේ සිතට දුරගමන් තිබෙනවා. යොදුන් දහසකින් දුර වූද අරමුණු ගනියි. තවද මේ
සිත හුදෙකලාව හැසිරෙයි. එක්විට සිත් දෙකක් නොඉපද එක් සිතක්ම උපදින
බැවින් තනිවම හැසිරෙයි. එමෙන්ම සිත අරූපී ධර්ම වන බැවින් පැහැ සටහන්
නැත. අශරීරයි. මේ සිත පවතින්නේ ගුහායෙහිය. ඉදින් මෙබදු වූ සිත යම් අය
සංවරයෙහි පිහිටුවද්ද, ඒ අය මාරබන්ධනයෙන් මිදෙන්නාහු ය. සිතේ පවතින මේ
අරුම පුදුම තත්ත්වය අප හොඳින් තේරුම් ගැනීම ඉතා වටී. මන්ද යත් මේ සිත
වරදවා තැබීමෙන් පාපයට අකුසලයට යොමු වීමෙන් අපාය දුරගති විනිපාතයටත්
යහපත්ව මනාව නිවැරැදිව තැබීමෙන් කුසලයට යොමු වීමෙන් සුගතියටත් මේ
සත්ත්වයා ගමන් කරයි. එලෙස තමන්ගේ ඉදිරි ගමන තීරණය කිරීමට සිතේ මේ යහපත්
අයහපත් භාවය හේතු වේ. ඉදින් සිතේ තත්ත්වය මෙසේ යැයි වටහා ගන්නා
තැනැත්තා මනාව ක්‍රියා කරන්නේ නම් කළ යුත්තේ ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයට සෑම
ක්‍රියාවක් කෙරෙහිම, සෑම දෙයක් කෙරෙහිම මනා සිහිය පිහිටුවීමයි. යම්
කලෙක ආර්ය ශ්‍රාවකයා සති සම්පජඤ්ඤයෙන් සමන්විත වේද එවිට තථාගතයන්
වහන්සේ එම තැනැත්තා තවදුරටත් හික්මවන සේක.
“ඒහි ත්වං භ්ක්‍ඛු විවිත්තං සෙනාසනං භජ, අරඤ්ඤං රුක්ඛමූලං පබ්බතං
කන්දරං ගිරිගුහං සුසානං වනපත්ථං අබ්භෝකාසං පලාලපුඤ්ජන්ති.”
බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ භික්‍ෂුවට උපදෙස් දෙන්නේ ජනශූන්‍ය සේනාසන ඇසුරු
කරන ලෙසය. ආරණ්‍යය, රුක්මුල්, පර්වත, ගිරිලෙන්, සොහොන්, වනපෙත්,
එළිමහන් තැන් යනාදී ජනශූන්‍ය ස්ථාන ඇසුරු කරන ලෙසය. මෙවැනි ජනශූන්‍යය
නිදහස් ස්ථාන ඇසුරු කළ යුත්තේ කුමක් නිසා ද? ඒ භාවනාවට පහසු නිසා ය.
බවුන් වඩන භික්‍ෂුවට ජනාකීර්ණ ස්ථාන තම කෘත්‍යය සඳහා අපහසුවකි. එබැවින්
නිදහස් වනගත පෙදෙස් ඇසුරු කළ යුතු ය. මෙලෙස නිදහස් තැනකට එළැඹි එම
භික්‍ෂුව පසුබත් කාලයේ පිණ්ඩපාතයේ වැළකී තමන්ගේ භාවනා කටයුතුවලට යොමු
වෙයි. උන්වහන්සේ පලක් බැඳගෙන වාඩි වී උඩුකය සෘජු කොට තබා ගෙන කර්මස්ථාන
අභිමුඛව සිහිය පිහිටුවාගෙන හිඳගෙන සිටියි.
“සො පච්ඡාභත්තං පිණ්ඩපාතපටික්කන්තෝ නිසීදති පල්ලඩ්කං ආභුජිත්වා උජුං
කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපෙත්වා.”
මෙලෙස භාවනා අරමුණෙහි මනාව සිහිය පිහිටුවාගෙන භාවනා කරන භික්‍ෂුව නිවනට
බාධක වූ, සමාධියට, එකඟ බවට බාධක වූ ක්ලේශ ධර්ම දුරු කරයි. අභිධ්‍යාව
සිතින් දුරු කරමින් සිත පිරිසුදු කරයි. අභිධ්‍යාව යනු දැඩි ලෝභයයි.
අභිධ්‍යාව සිතට කිලිටකි. ඒ කිළිට භාවනා අරමුණ මඟින් දුරු කරයි. තවද ඒ
භික්‍ෂුව ව්‍යාපාද, ප්‍රද්වේශයෙන්, ද්වේශය, සිතින් දුරු කරමින් සිත
පිරිසුදු කරයි. සියලු ප්‍රාණීන් කෙරෙහි හිතානුකම්පී සිතින් යුතුව වාසය
කරයි. ථීනමිද්ධය අලස කම්මැලිකම දුරු කොට සිත පිරිසුදු කරයි. කයේ හා
සිතේ අකර්මණ්‍ය බව දුරු කර සිහිය ඇතිව මනා දැනීම් ඇතිව වාසය කරයි.
උද්ධච්චකුක්කුච්චය ද හැර එයින් ද සිත මුදවමින් සිත පිරිසුදු කරයි.
උඩඟු බව හා කුකුස්බව දුරු කරයි. නොසන්සුන් බව දුරු කරයි. විචිකිච්ඡාව
හෙවත් සැකය දුරු කරයි. සැකය හැර සිත පිරිසදු කරයි. සැකය ගත් කළ තෙරුවන්
පිළිබඳව, කර්මය පිළිබඳව ආදී වශයෙන් ඇතිවන සැක නිවනට බාධා කර බව අප මතක
තබා ගත යුතු ය. නිවන් මගේ ගමන් කරන භික්‍ෂුවක් මෙලෙස තම සිත පිරිසුදු
කරගත යුතු ය.
මෙහි ඉතිරි කොටස ලබන කලාපය හා බැදේ.
හසන්ත වාසනා සමරසිංහ |
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක