දිරා ගිය ගසක් ද?
සවිමත් රුකක් ද?
 මහාචාර්ය
පාතේගම ඤාණිස්සර හිමි
සමහර ගස් වර්ග
සුළි සුළඟක් ආවත්
පෙරළෙන්නේ නැහැ.
එවැනි ගස් ඒ තරමටම ශක්තිසම්පන්නයි.
අප ජීවත් වන්නේ ගැටලු සහිත සමාජයකයි.
අභියෝගයන් රාශියකට මුහුණ දීමට අපට
සිදුවනවා.
එම අභියෝගයන්ට මුහුණ දී ඒවා ජයග්‍රහණය කිරීමේ ශක්තිය මිනිසාට
තිබිය යුතුයි.
පිරිපුන් මනුෂ්‍යයකු වශයෙන් සමාජයේ ජීවත් වන්නට කැමැති පුද්ගලයාට
ජීවිතය සකසා ගත යුතු ආකාරය පිළිබඳව බුදුදහමෙහි උගන්වනු ලැබේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ ගස් වර්ග දෙකක් පිළිබඳව සඳහන් කරනවා. ඉන් එකක් තමයි
පුංචි සුළඟකට පවා පෙරළෙන දිරාගිය ගස්. එම ගස් පෙරළීමට හේතුව ලෙස ගසේ
මුල්, කඳ හා දිරාගිය අතු ශක්තිමත් නොවීමයි.
සමහර ගස් වර්ග සුළි සුළඟක් ආවත් පෙරළෙන්නේ නැහැ. එවැනි ගස් ඒ තරමටම
ශක්තිසම්පන්නයි. අප ජීවත් වන්නේ ගැටලු සහිත සමාජයකයි. අභියෝගයන්
රාශියකට මුහුණ දීමට අපට සිදුවනවා. එම අභියෝගයන්ට මුහුණ දී ඒවා
ජයග්‍රහණය කිරීමේ ශක්තිය මිනිසාට තිබිය යුතුයි. එවැනි ශක්තියක් නැතිනම්
ගැටලුවක් පැන නැගුණු විට ඊට උත්තරයක් සොයාගැනීමට නොහැකි නම් මිනිසා
ව්‍යාකූලත්වයට පත්වෙනවා. සංයමයෙන් ඉවසීමෙන් ප්‍රශ්නයක් විසඳා ගැනීමට
නොහැකි නම් ඔහු එළඹෙන්නේ ක්‍ෂණික විසදුම් සෙවීමටයි. එම ක්‍ෂණික විසඳුම්
බොහෝ විට වැරැදි ඒවා විය හැකියි. ඉතා සුළුවෙන් පැන නගින ගැටලුවක් ලිහා
ගැනීමට නොහැකි වී, නැතිනම් නිවැරැදි විසඳුමක් වෙත එළඹෙන්නට නොහැකි වී
ඇතැමෙක් ප්‍රාණඝාතාදී අකුසල් කරමින් අවසානයේ සිරගෙවල් වල පවා දුක්
විඳින අවස්ථා දැක තිබෙනවා. 
එසේ පිරිහීමට පත්වන පුද්ගලයා පිළිබඳව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් ඔහුගේ
ස්වභාවය පිළිබඳ පෙන්වා දී තිබෙනවා. අප ජීවිතයේ යථාර්ථය වටහාගත යුතුයි.
පැහැදිලිව තේරුම් ගත යුතුයි. එය තේරුම් නොගනිමින් පටු වාසිය පිළිබඳව
සිතා කටයුතු කිරීමට එක් හේතුවක් වෙනවා. එය පුද්ගලයා ගේ පිරිහීම පුළුල්
වී සමාජගත වීමෙන් පසුව සිදුවන්නේ සමාජයේ ද පිරිහීමක්. යම් දෙයක්, යම්
ක්‍රියාකාරකමක් පිළිබඳ හැඟීමක් දැනීමක් ඇතිව යථාර්ථය මනාසේ අවබෝධ කර
ගැනීමෙන් ඊට මුහුණ දෙන පුද්ගලයා අනවශ්‍ය ලෙස සැලෙන්නේ නැහැ. කම්පාවන්නේ
නැහැ. ඔහු නිරන්තරයෙන් පෙළඹෙන්නේ නිවැරැදි පිළිතුර ගැටලුවට නිසි පිළියම
සෙවීමටයි. නිවැරැදි දෘෂ්ටිය මත පිහිටා කටයුතු කරමින් ප්‍රශ්න නිරාකරණය
කර ගැනීමෙන් ජයග්‍රහණයන් ලබා ගත හැකියි. එය සමාජයේ යහපැවැත්මට ද
හේතුවක් වෙනවා. අභියෝගයන් හමුවේ නොසැලෙමින් ඒවාට මුහුණ දී ජයග්‍රහණයක්
අත්කර ගැනීමට නම් යම් පුද්ගලයකු තුළ ඉන්ද්‍රිය සංවරය තිබිය යුතුයි.
ජයග්‍රහණයට අවැසි දෙවන කරුණ ලෙස ඉන්ද්‍රිය සංවරය දැක්විය හැකියි.
ඉන්ද්‍රිය සංවරය යනුවෙන් අදහස් කෙරෙන්නේ ඇස, කණ, දිව, නාසය, ශරීරය යන
මෙම පංචේන්ද්‍රිය මනාසේ හික්මවා ගැනීමටයි. එසේත් නැතිනම් සංවර කර
ගැනීමයි. විෂම සමාජය තුළ මෙම ඉන්ද්‍රියන්ට හසුවන දේ ද විෂමයි. සීමාවක්
නැහැ. මෙසේ පංචේන්ද්‍රියට හසුවන දේ අප ග්‍රහණය කර ගැනීමේ දී මනා
පරිපාලනයක් අවශ්‍ය වෙනවා. සීමාවන් තිබිය යුතුයි. මනාසේ හික්මීමක් තිබිය
යුතුයි. සාර ධර්ම ගුණධර්ම මත පිහිටා ඉතා සීරුවෙන් කටයුතු කළ යුතු යි.
එය පුද්ගල දියුණුවට මෙන්ම යහපත් සමාජ සංස්ථාවක් ගොඩ නැගීමට ද මහත්සේ
පිටුවහලක් වෙනවා. ඉන්ද්‍රිය සංවරයෙන් තොර වුවහොත් අසංවර වුවහොත්, එහි
ඇත්තේ පිරිහීමයි. උදාහරණයක් ගෙන මෙය පහදාගන්නට අපි උත්සාහ කරමු. අපගේ
ඇසට සීමාවන්ගෙන් තොරව රූප ගලාගෙන ආ හැකියි. එය මේ සමාජ විෂමතාවයේ දී
දැකිය හැකි ලක්‍ෂණයක්. ඇසට හමුවන සෑම රූපයක්ම අප ඒ ලෙසින්ම ග්‍රහණය
කරගන්නවා ද ඇසට හසුවන රූපය සංවර වූ මනසින් හසුරුවා ගත යුතු වෙනවා.
දර්ශනයේ වන යහපත අයහපත මනසින් විග්‍රහ කරගනිමින් නිසි අවබෝධයකින්
ක්‍රියා කළ යුතු වෙනවා. ඉන් තමාට වන්නේ හානියක් නම් එය පසුපස අප හඹා
යන්නේ නැහැ. මෙහිදී තමයි සංවරවීමේ අවශ්‍යතාවය පැන නඟින්නේ. අපගේ කණට
විවිධ ශබ්ද ඇසෙනවා. එය ශ්‍රවණේන්ද්‍රියට වැළකිය නොහැකියි. එහෙත් විවිධ
විෂම ශබ්ද පසුපස හඹා නොයා යුතුයි. අප වැරැදි ලෙස හඳුනා ගන්නා මිහිරි
යැයි සිතෙන හඬ ඔස්සේ ඇදී යාමට පෙලඹීමෙන් අවසානයේ අප ව්‍යාකූලත්වයට
පත්විය හැකිය.
අප නාසයෙන් ගඳ සුවඳ ආඝ්‍රහණය කරගන්නවා. සමහර විට යම් සුවඳකට අප වසග වී
ඊට ඇදී යා හැකියි. හඹා යාම නොව බුද්ධියෙන් ඉවසීමෙන් විමසා සංවර වීමෙන්
විපතෙන් මිදිය හැකි වෙනවා. සීමා මායිම් නොදරන කටයුතු කළහොත් අසංවර
වුවහොත් එය මහා විපතකට මුල විය හැකි යි. දිවට දැනෙන රස විවිධාකාරයි.
කිසිදු විමසීමකින් තොරව රසට ගිජු වී කටයුතු කළහොත් අවසානයේ සිදුවන්නේ
ව්‍යසනයක්මය. අප අනපේක්‍ෂිත ලෙස රෝගී විය හැකියි. ආර්ථිකය පවා කඩා
වැටෙන්නට හැකියි. දැනෙන රසය පසුපස හඹා නොයමින් දිවද පාලනය කරගත යුතු
වෙනාවා.
ශරීරයට ලැබෙන පහසද එලෙසමය. අප අපේක්‍ෂා කරන සීමාවන් ආර්ථික දුර්වල වීම,
පවුල් සංස්ථාවන්ගේ දෙදරායාම්, මහා දුර්විපාක රාශියකට මේ සියල්ල මුල්
විය හැකි ය. ඉක්මවා යන රස පහස සොයා යන ගමනේ කෙළවරක් නැහැ. අසංවර ගමනක
කෙළවර ආලෝකයක් දැකිය හැකි වන්නේ නැහැ. ක්‍රමයෙන් ළඟා වන්නේ අඳුර වෙතයි.
මෙයද පුද්ගලයාගේ පරිහානියට ප්‍රබල හේතුවක් වෙනවා.
ජයග්‍රහණය වෙත එළඹෙන හා පරාජය අත් විඳින පුද්ගලයා අතර එන වෙනස නම්
ඉන්ද්‍රිය සංවරය හා ඉන්ද්‍රියන්ට වසඟ වී අසංවර වීම අතර ඇති වන වෙනසය.
හේමමාලා රන්දුනු |
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක