සසුන් බඹසර

ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය
ආචාර්ය මැදගොඩ අභයතිස්ස හිමි

මේ ශාසනයෙහි භික්‍ෂුව අප්‍රමාදීව කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇතිව නිවනට මෙහෙයූ සිත් ඇතිව වාසය කරන විට සිතේ එකඟ බව ලබන්නේ යයි ඇසූ සේක “

අද අප ඉගෙන ගන්නා සූත්‍ර දේශනාවෙන් මේ උතුම් බුදුසසුන තුළ මැනැවින් දමනයට පත්වන ආකාරය හෙවත් සසුන් බඹසර ගැන කරුණු දැක්වෙනවා. මේ බුද්ධ දේශනාවේ නම “ දන්තභූ®මි සූත්‍රයයි “ මෙය අන්තර්ගත වන්නේ මජ්ඣිම නිකායේ තුන්වැනි කොටස හෙවත් උපරිපණ්ණාසකයේ සුඤ්ඤත වර්ගයෙහිය.

එක් කලෙක බුදුරජාණන් වහන්සේ රජගහනුවර සමීපයෙහි කලන්දක නිවාප නම් වූ වේළුවනයෙහි වැඩවාසය කළ සේක. මෙහි “ කලන්දක” යනු “ලේනාය” ඒ අනුව බුදුරජාණන් වහන්සේ ලෙහෙනුන් සිටි ප්‍රදේශයේ වැඩ විසූ බව සඳහන් වේ. මේ කාලයේ “අචිරවත “ නම් අලුත පැවිදි වූ සාමණේර හිමිනමක් ආරණ්‍යකුටියක හෙවත් කැලෑ වනගත කුටියක වැඩ සිටියා. මේ කාලයේදී ජයසේන නම් වූ රජකුමාරයෙක් ජංඝාවිහරණයට හෙවත් ව්‍යායාමය පිණිස ශරීර සැපය සඳහා ඇවිදිමින් සිටින විට “අචිරවත” සාමණේරයන් වහන්සේ වැඩ සිටි තැනට පැමිණියේය. පැමිණ මේ සාමණේර හිමියන් සමඟ සතුටු විනි. සතුටුවිය යුතු සිහි කරන්නට සුදුසු කතා කොට අවසානයේ හෙවත් එම සුහද කතා බහෙන් පසුව එකත්පසෙක වාඩිවුණේය. ඉන්පසුව ජයසේන රාජකුමාරය “අචිරවත” සාමණේර හිමියන්ට මේ ශාසනයෙහි භික්‍ෂුව අප්‍රමාදීව කෙලෙස් තවන වීර්යයෙන් යුතුව නිවනට මෙහෙයූ සිත් ඇතිව වාසය කරන විට සිතේ එකඟබව ලබන්නේය යන කරුණ තමා විසින් අසා ඇති බව පවසා සිටියේය. එවිට අචිරවත සාමණේරයෝ “රාජ කුමාරය, එය එසේ මැය, රාජ කුමරය එය එසේ මැය. මේ ශාසනයෙහි භික්‍ෂුව අප්‍රමාදීව කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇතිව නිවනට මෙහෙයූ සිත් ඇතිව වාසය කරන විට සිතේ එකඟ බව ලබන්නේ යයි ඇසූ සේක “ යනුවෙන් පැවසූහ. එවිට ජයසේන රාජ කුමාරයා මේ සාමණේරයන් වහන්සේගෙන් උන්වහන්සේ ඇසූ පරිදි පුහුණු කළ පරිදි තමන්ට ධර්මය දේශනා කරන්නැයි ඉල්ලා සිටියේය. එවිට “අචිරවත” හිමියෝ පවසා සිටියේ තමන් වහන්සේ ඔහුට ඇසූ පරිදි පුහුණු කළ පරිදි ධර්මය දේශනා කරන්නට නොහැකි බව ය. තවද එසේ ධර්ම දේශනා කරන විට ඔහුත් තමන් වහන්සේ දේශනා කරන ධර්මයෙහි අර්ථ අවබෝධ නොකරනවා නම් එය තමන් වහන්සේට වෙහෙසක් වන බවද වදාළහ. එවිට මේ ජයසේන රාජ කුමාරයා නැවතත් අචිරවත හිමියන්ගෙන් තමන්ට ඇසූ පරිදි පුහුණු කළ පරිදි ධර්මය දේශනා කිරීමට ආරාධනා කොට තමන්ට වදාරන ධර්මයෙහි අර්ථ නුවණින් අවබෝධ කරගැනීමට හැකි නම් මනාම බව පැවසුවේය. ජයසේන කුමරුගේ මේ ආරාධනාවෙන් පසුව අචිරවත හිමියෝ එක් කොන්දේසියක් පනවා ධර්ම දේශනා කිරීමට ආරම්භ කළහ. එනම් තමන් වහන්සේ දේශනා කරන ධර්මයෙහි අර්ථ නුවණින් අවබෝධ කරගන්නවා නම් හොඳ බවත් ඉදින් අර්ථ නුවණින් අවබෝධ කර නොගන්නවා නම්, අර්ථ දැනගන්නට නොහැකි නම් ඒ ගැන නැවත ප්‍රශ්න නොකළ යුතු බවයි.රාජ කුමාරයා හිමියන් පැන වූ කොන්දේසිය පිළිගත්තේය . අචිරවත සාමණේරයෝ රජකුමාරයාට ධර්මය දේශනා කළහ. ධර්මය දේශනා කළ විට ජයසේන කුමරු හිමියන්ට පැවසුවේ භික්‍ෂුව ප්‍රමාද නොවී කෙලෙස් තවන වීර්යය ඇතිව නිවනට මෙහෙයූ සිත් ඇතිව වාසය කරන විට සිතේ එකඟ බව ලබන්නේය යන කාරණය නොවන්නක් බවත් එය වන්නට ඉඩක් ද නැති බවත් පැවසුවේ ය.

දැන් මේ සාමණේර හිමියෝ ධර්මය දේශනා කිරීමට පෙරම කොන්දේසි පනවා තිබූ බැවින් ප්‍රශ්න ඇසීමටත් නොහැකියි. රාජ කුමාරයා වාඩිවි සිටි ආසනයෙන් නැගිට පිටත්විය. එවිට ‘අචිරවත “ හිමියෝ රාජ කුමාරයා පිටත්වන විටම ඔහු ගොස් වැඩිවේලාවක් ගත වන්නට පෙරම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වෙත වැඩම කළා. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මුණගැසුණු සාමණේර හිමියෝ උන්වහන්සේට වන්දනා කොට එකත් පසෙකින් වාඩි වූහ. ඉන්පසුව මේ සාමණේරයෝ තමන් වහන්සේත් රාජකුමාරයාත් අතර ඇතිවූ සියලු කතාබහ භාග්‍යවතුන් වහන්සේට පවසා සිටියහ.

එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ අචිරවත සාමණේරයන්ට කරුණු දක්වා වදාළ සේක. යම්කිසි ධර්මයක් කර්මයෙන් නික්මී යෑමෙන් දත යුතුවේද නික්මීමෙන් දැක්ක යුතුවේ ද නික්මීමෙන් ලැබිය යුතු වේද නික්මීමෙන් පසක් කළ යුතුවේද ඒ ධර්මය මෙහි ලා කොයින් ලැබේද? ජයසේන රාජ කුමාරයා කාමයන් මැද වාසය කරමින් කාමයන් අනුභව කරමින් කාම විතර්කයන්ගෙන් තැවෙමින්, කාමපරිද්‍රහයෙන් දැවෙමින් කාමයන් සෙවීමෙහි උත්සුක වී ඒකාන්තයෙන් කාමයන්ගෙන් නික්මීමෙන් ලබන එම ධර්මය දැන ගන්නේ ය කියා හෝ දැක ගන්නේය කියා හෝ පසක් කරන්නේ ය කියා හෝ යන කාරණය වන්නේ නැත. බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කාරණය පැහැදිලි වීමට සුන්දර උපමා දෙකක්ද වදාළ සේක.

එයින් පළමු උපමාව මෙසේය. ඇතුන් දමනය කරන දෙදෙනෙක් හෝ අශ්වයන් දමනය කරන දෙදෙනෙක් හෝ ගවයන් දමනය කරන දෙදෙනෙක් හෝ හික්මීමක් නැතිව අවිනීතව සිටිනවා. තවද මනාව දමනය වුණු සුවිනීත වූ යම් ඇතුන් දමනය කරන්නන් දෙදෙනෙක් හෝ අශ්වයන් දමනය කරන්නන් දෙදෙනෙක් හෝ ගවයන් දමනය කරන්නන් දෙදෙනෙක් හෝ සිටිනවා ද ඒ අය දමනයට පත්වීම එම දමනය කිරීම් වලට යන්නා හු නොවේ ද? දමනයට පත්වීම දමනය කිරීමට දමනය කරන භූමියට යන්නේ නොවේද? යන ප්‍රශ්නය බුදුරදුහු සාමණේර හිමියන්ගෙන් විමසුහ.” එසේය” හිමියෝ පිළිතුරු දුන්හ. නැවත බුදුරජාණන්වහන්සේ සාමණේරයන් ගෙන් පැනයක් විමසූහ.

යම් ඒ ඇතුන් දමනය කරන දෙදෙනෙක් හෝ අශ්වයන් දමනය කරන දෙදෙනක් හෝ ගවයන් දමනය කරන දෙදෙනෙක් හෝ දමනය නොවී අවිනීතව මනාව දමනය වූ සුවිනීත වූ ඒ ඇතුන් දමනය කරන දෙදෙනා මෙන් අශ්වයන් දමනය කරන දෙදෙනා මෙන් ගවයන් දමනය කරන දෙදෙනා මෙන් ඒ සතුන් දමනය කිරීමට යනවාද? තමන් දමනය නොවී සිටම ඒ සතුන් දමනය කිරීම ට යනවාද?

“ස්වාමීනි, එය වන්නේම නැත” සාමණේරයෝ පිළිතුරු දුන්හ. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ වදාළහ. අන්න ඒ වගේ තමයි යම් ධර්මයක් (කාමාදියෙන්) නික්මීමෙන් ඉවත්වීමෙන් දත යුතුවේද නික්මීමෙන් දැක්ක යුතුවේ ද, නික්මීමෙන් ලැබිය යුතුවේද නික්මීමෙන් පසක් කළ යුතු වේද එම ධර්මය මේ කාමයන් මැද වාසය කරන කාමයන් අනුභව කරන කාම විතර්කයන්ගෙන් තැවෙන කාම පරිද්‍රහායෙන් දැවෙන කාමයන් සෙවීමෙහි උත්සුක වූ ජයසේන රාජ කුමරයා ඒකාන්තයෙන් දැන ගන්නේය කියා හෝ දකින්නේය කියා හෝ පසක් කරන්නේය කියා හෝ යන මේ කාරණය නොවන්නකි.

මීළඟට බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ කාරණය තවදුරටත් පැහැදිලි කිරීමට තවත් සුන්දර උපමාවක් වදාළ සේක. එය මෙසේය. යම් ගමකට හෝ නියම් ගමකට හෝ නුදුරෙහි මහා පර්වතයක් තිබේ. යහළුවෝ දෙදෙනෙක් ඒ ගමෙන් හෝ නියම්ගමින් නික්මී ඒ පර්වතය තිබෙන තැනට පැමිණෙන්නේය. පැමිණ එක යහළුවෙක් පර්වතය පහතට වී සිටින්නේය.අනෙක් යහළුවා පර්වතය මුදුනට නගින්නේය. දැන් පර්වතය පහත සිටින මිතුරා පර්වතය උඩ සිටින මිතුරාට මෙසේ පවසන්නේය. “ යහළුව , ඔබ පර්වතය උඩ සිටින විට දකින්නේ කුමක්ද? “යහළුව, මම පර්වතය මුදුනෙහි සිටින විට රමණීය ආරාම රමණීය වන රමණීය බිම් පෙදෙසේ රමණීය පොකුණු දකිමි “ මෙසේ පවසන විට පර්වතය පහත සිටින මිතුරා එය විය නොහැක්කක් බව පවසයි. එවිට පර්වතය උඩ සිටින යහළුවා පර්වතය පහතට බැස තම මිතුරා අතින් අල්ලාගෙන පර්වතය මුදුනට ගෙන යන්නේය. ඔහු මොහොතක් අස්වසා කරුණු පැහැදිලි කර දෙන්නේය. පර්වතය පහත සිටි මිතුරා එවිට තමන් මේ මහා පර්තයෙන් අවුරන ලදුව දැක්ක යුතු දෑ නො දුටු බව පිළිගනියි.

ඒ මහා පර්වතයට වඩා ඉතා මහත් වූ චතුරාර්ය සත්‍යය ඇත්ත ඇති සැටියෙන් නොදැකීම හෙවත් අවිද්‍යා ස්කන්ධයෙන් ජයසේන රාජකුමාරයා අවුරන ලදී. වෙලන ලදී. හාත්පසින් බදිනා ලදී. ඔහු ඒකාන්තයෙන් කාමයෙන් නික්මී යෑමෙන් දත යුතු නික්මීමෙන් දැක්ක යුතු නික්මීමෙන් පැමිණිය යුතු නික්මීමෙන් පසක් කළ යුතු යම් සිතේ එකඟ කිරීම නම් වූ ධර්මයක් ඇද්ද එම ධර්මය මේ කාමයන් මැද වාසය කරන කාමයන් අනුභව කරන කාම විතර්කයන්ගෙන් තැවෙන කාම පරිද්‍රහයෙන් දැවෙන කාමයන් සෙවීමෙන් උත්සුක වූ ජයසේන රාජ කුමාරයා ඒකාන්තයෙන් දැන ගන්නේය කියා හො දකින්නේය. කියා හෝ පසක් කරන්නේය කියා හෝ යන මේ කාරණය නොවන්නක් බව පැහැදිලි කොට වදාළ සේක.

මෙහි ඉතිරි කොටස
ලබන කලාපය හා බැදේ.

සටහන :-
හසන්ත වාසනා සමරසිංහ