සදහම් දැනුම

වහුමුවේ
විජයවංස නා හිමි

ප්‍රශ්නය :- බුදු දහමට අනුව මිනිසා බාහිර ශක්තීන් උපයෝගී කර ගනිමින් දිවි පැවැත්ම ඉදිරියට ගෙන යයි. විවිධ ක්‍රමෝපායන් භාවිතා කරමින් ඒ ඒ අවස්ථාවලදී මිනිසා පෙනී සිටී. අ:නි: ගහපති වග්ග බල සූත්‍රයේහිදී එබඳු කරුණු අටක් ධර්මයෙහි සඳහන් වෙයි. පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර :-
1. දාරුණ්ණ බලා දාරකා
ළදරුවෝ හැඬීම බලයකොට ඇත්තේය

2. කොධ බලොමාතු ගාමො
ස්ත්‍රිය,ක්‍රෝධය බලයකොට ඇත්තේය.

3. ආවුධ බලා චොරා
සොරා ආයුධය බලය කොට ඇත්තේය

4. ඉස්සරිය බලා රාජානො
ඉසුරු බව රජු බලය කොට ඇත්තේය

5. උජ්ක්‍ධන්ති බලා බාලා
මෝඩ තැනැත්තා වෛරය බලය කොට ඇත්තේය.

6. නිජ්ඣන්ති බලා පණ්ඩිතා
නුවණැත්තෝ අවබෝධය දැනුම බලයකොට ඇත්තේය

7. පටිසංඛාත බල බහුස්සුතා
බහුශ්‍රැතයෝ ප්‍රවීණත්වය බලයකොට ඇත්තේය

8. ඛන්ති බලා සමණ බ්‍රාහ්මණා
මහණ බමුණෝ ඉවසීම බලයකොට ඇත්තාහ.

ප්‍රශ්නය
ලොවුතුරා බුදු බව පතා තමා හා අනුන්ටත් විමුක්තිය ලබාදීමෙහිදී බෝසත්වරුන් විසින් අවශ්‍යයෙන්ම සම්පූර්ණ කළ යුතු පාරමී ධර්ම “ බුද්ධ කාරක ධර්ම “ වශයෙන් හඳුන්වයි. මෙම බුද්ධ කාරක ධර්ම වෙනත් නමකින්ද ධර්ම ග්‍රන්ථ වල හඳුන්වා ඇත. ඒ නම කුමක්ද

පිළිතුර
දස පාරමි ධර්ම යනුවෙන් හඳුන්වා ඇත.

ප්‍රශ්නය
දුක්ඛ සත්‍යය විස්තර කිරීමෙහිදී ප්‍රභේද තුනකට එය වෙන්කොට හඳුන්වා ඇත. එම ප්‍රභේද තුන නමින් සඳහන් කරන්න.

පිළිතුර -
1.දුක්ඛ දුක්ඛ (සාමාන්‍ය දුක)
2.විපරිණාම දුක්ඛ (වෙනස්වීම පිළිබඳ දුක)
3.සංඛාර දුක්ඛ (සංස්කාර පිළිබද දුක)

ප්‍රශ්නය - මෙම වස්කාලය තුළ සිව්පසයෙන් භික්ෂූන් වහන්සේට උපස්ථාන කරන බව නිතර අසන්නට ලැබෙයි. සිවුපසය නාමිකව සඳහන් කරන්න.

පිළිතුර - චීවර, පිණ්ඩපාත, සේනාසන , ගිලානප්‍රත්‍යය ,

ප්‍රශ්නය -
බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි සමයේ තරුණ යුවලක් විවාහයෙන් පසුව කුඹුරු ගොවිතැනින් හා විවාහ ජීවිතයෙන්ද සමුගෙන බුදුරදුන් වෙතින් පැවිදි බව ලැබූහ. දෙදෙනාගෙන් එක් අයෙක් පසු කලෙක රහත් ඵලයට පත්ව “ ධෘතවාදි ශ්‍රාවකවරුන් අතර අගතනතුරු ලද එම ශ්‍රාවකයාණන් වහන්සේ කවුද?

පිළිතුර - මහා කාශ්‍යප මහරහතන් වහන්සේ

ප්‍රශ්නය - උතුම් හැසිරීම - සාධුචර්යා - දිව්‍යමය ගුණාංග යන විවිධ අරුතින්ද පෙල දහමෙහි “බ්‍රහ්ම විහාර “ යන නමින්ද හඳුන්වන උතුම් මිනිසෙකු පැවතිය යුතු සිව් ගුණ මොනවාද?

පිළිතුර -
මෙත්තා - ද්වේෂයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ගුණය
කරුණා - හිංසාව පරදවන සද්ගුණය
මුදිතා -ඕලාරික පැවැත්මට විරුද්ධ මෘදුබව
උපෙක්ඛා - අභිරතිය - ව්‍යාපාදය වැනි දුර්ගුණ පිටු දකින සද්ගුණය

ප්‍රශ්නය
පුද්ගල ආත්ම ගෞරවය සුරක්‍ෂිත භාවය සදහා සාවද්‍ය (වැරදි සහිත) ජීවිතය පිටුදැකිය යුතු බව බුදු සමය අවරධාරණය කරයි. ඒ සඳහා අනුගමනය කළ යුතු පිළිවෙත් බොහොමයක් දහම් පොත් පත්වල හා දේශනාවලදී අසන්නට කියවන්නට ලැබෙයි. එයින් කීපයක් සඳහන් කරන්න.

පිළිතුර
1. ආත්ම ගෞරවය ආරක්‍ෂාකර ගැනීම සඳහා පවින් වැළකීම , අත්තාධිාපතෙය්‍ය නම් වේ

2. ලෝකාපවාදයෙන් මිදීම සඳහා පවින් වැළකීම , ලෝකාධිපතෙය්‍ය නම්වේ

3. ලොවුතුරා දහම් මගට පිළිපන් අයෙකු නිසා පවින් වැළකීම ධම්මාධිපතෙය්‍ය නම්වේ.

ප්‍රශ්නය - ආරක්ඛ සම්පදා බෞද්ධයා සතු වගකීමකි. පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර - දැහැමින් උත්සාහයෙන් උපයාගත් ධනය ආරක්‍ෂා කර ගැනීම ආරක්ඛ සම්පදාවට අයත්වේ.

ප්‍රශ්නය
බුදු දහමට අනුව පුද්ගල අභිවෘද්ධිය හෝ පරාභවය සඳහා ආශ්‍රය , නිශ්‍රයව, උපනිශ්‍රය යන ධර්මතා හේතුකාරකවෙයි. සිගාලක සිටු පුත්‍රයාට බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් වදාළ සඳිසාවෙන් පුද්ගල ආශ්‍රය මෙන්ම ‘පතිරූප දේස වාසය ද නිර්මාණය වෙයි. බුදුරජාණන් වහන්සේ සඳිසාව නමින් අවධාරිත පුද්ගල සමූහය නාමිකව සඳහන් කරන්න.

පිළිතුර -
පූර්ව දිසාව දෙමවුපියන් - (පුරත්ථිම දිසා මාතාපිතරෝ)
දරුවරුන් දකුණු දිසාවයි - (දක්ඛිණා දිසා ආචරියා )
අඹුදරුවන් බටහිර දිසාවය - (පච්ඡිමාදිසා පුත්තදාරා)
මිත්‍රාමාත්‍යවරු උතුරු දිසාවයි (උත්තරා දිසා මිත්තාමච්චා)
යට දිසාව දාසකම් කරුවෝය (හෙට්ඨිමාදිසා දාසකම්ම කාරා)
මහණ බමුණෝ උඩදිසාවයි (උපරිමාදිසා සමණබ්‍රාහ්මණා)

ප්‍රශ්නය -
බුදු දහමට අනුව උපන් සත්වයන්ගේ පැවැත්ම සඳහාද ඉපැදීම අපේක්‍ෂා කරන සත්වයන්ට අනුග්‍රහ පිණිස ආහාර සතරෙකි. (සත්තානං ඨිතියා සම්භවෙ සීනං අනුග්ගහාය ) ඒ මොනවාද

පිළිතුර
කබලීංකාර – (ඕළාරික - සුඛුම )
ස්පර්ශාහාරය (ඵස්සො )

මනොසංචෙතනාහාරය (මනොසංචෙතනික)
විඤ්ඤාණාහරය (විඤ්ඤාණය)

ප්‍රශ්නය
පෙල දහමයට අනුව මිනිසාගේ සුගතිගාමි සහ අගතිගාමි බව චන්ද්‍රයාගේ ගමන් මග මෙන් යැයි සඳහන් වෙයි. පුර පස සඳුමෙන්ද කළුවර පස අව සඳුමෙන්ද බුදු දහමෙහි සඳහන් වෙයි. මෙම සුගතිගාමි හා අගතිගාමි ගමන්මග පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර
ඡන්දා -දොසා - භයා මොහා
යො ධම්මං අතිවත්තති
නිහී යතී තස්ස යසො
කාළ පක්ඛෙව චන්දිමා
ඡන්දයෙන්ද - ද්වේෂයෙන්ද- මෝහයෙන්ද
බියෙන්ද, යමෙක් යුක්ති ධර්මය
ඉක්මයේද, කළුවර පස අව සඳහු මෙන්
ඔහු කීර්තියෙන් පිරිහී යයි
ඡන්දා දොසා , භයා , මොහා
යො ධම්මං නාතිවත්තති
ආපූරති තස්ස යසො
සුක්ඛ පක්ඛෙව චන්දිමා
යමෙක් - ඡන්දය , ද්වේශය, බිය ,මෝහය
හේතු කොටගෙන යුක්ති ධර්මය ඉක්ම නො යා නම් ඔහුගේ කීර්තිය පුරපස චන්ද්‍රයා මෙන් ආලෝකවත් වෙයි.

ප්‍රශ්නය
වෙදනා, යන්න පෙල දහමෙහි විස්තර කරන විට සුඛ, දුක්ඛ, යනුවෙන් ප්‍රභේද කොට දක්වා ඇත. දුඛ යන්න වෙදයිත හා අවේදයිත යනුවෙන් කොටස් දෙකක් පිළිබදව ධර්මයෙහි සඳහන් වෙයි. මෙය “වෙදයිත සු ඛ “ යන්න පැහැදිලි කරන්න.

පිළිතුර
පංචෙන්ද්‍රය මගින් ලබන සුවය වෙදයිත සුඛ නමින් හැඳින්වෙයි.

පිළිතුර
ලොභ,දොස, මොහ යන අකුසල මූලයන්ගෙන් වෙන්ව. අලෝභ

අදෝස, අමෝහ කුසල මූලයන්ගෙන් සිත පිරිසුදුකොට දන්දීම කුසලයකි.