ශ්‍රී දළදා මාළිගාවේ වාර්ෂික සතර මංගල්ලය
ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ
බෞද්ධ කටයුතු කාර්යාංශයේ ලේකම්
කේ. මීගහකුඹුර
සිංහලේ අවසන් රාජධානිය වූ මෙම ප්‍රධාන සතර මංගල්ලයට, අමතරව මැයි මාසයේ දී වෙසක්
පෙරහර මංගල්ලය ද
ජූනි මාසයේ දී පොසොන් පෙරහර මංගල්ලයද, මැයි, ජූනි මාස තුළ වාහල නාග උපසම්පදා පෙරහර
මංගල්ලය ද වාර්ෂික පූජා මංගල්ලයන් වශයෙන් අඛණ්ඩව පැවැත්වේ.
 වර්තමාන ඇසළ පෙරහර මංගල්ලය සංවිධානය කෙරෙනුයේ දියවඩන නිලමේතුමන්ගේ උපදෙසින් ශ්‍රී
දළදා මාළිගාවේ නැකැත් මොහොට්ටාල ලවා සකසනු ලබන සුබ නැකැත්පත්‍රයට අනුවය. ඉන්
අනතුරුව පළමුව සිරිත් පරිදි සුබ නැකතින් පේකොට තබන ලද “පණස ”වෘක්ෂයේ ශාඛාවක් ගෙන
මහනුවර සිව් මහා දේවාලයන් ප්‍රධානකොට ඇති සියලු විහාර දේවාලයන් පූර්වාභිමත්ව ඇසළ
කප් සිටුවීමෙන් පෙරහර ආරම්භ කෙරේ. එදින සිට අභ්‍යන්තර පෙරහර පහක් ද, වීදි සංචාරය
කෙරෙන කුඹල් පෙරහර පහක් ද, රන්දෝලි පෙරහර පහක් ද, දියකැපුම් පෙරහරක් ද, දහවල්
පෙරහරක් ද, වළියක් නැටුම ද පැවැත්වීමෙන් පෙරහර සමාප්ත වේ.
වත්මන් ඇසළ පෙරහරේ සියලු සංස්කෘතිකාංග පෙළගැස්ම තුළින් අතීතයේ සිට එහි පැවති ආගමික
චාරිත්‍ර හා රාජකීය පිළිවෙත් පිළිබිඹු කරයි. පෙරහරේ පළමුවෙන් ගමන් කරනුයේ කසකරුවෝය.
මෙම සිරිත මුලින් පැවතියේ රජුන් කෙරෙහිය. කසකරුවන්ට අනතුරුව ගිනිබෝලකරුවන්, බෞද්ධ
කොඩි රැගත් අය, දිසාකොඩි රැගත් අය, කඩු ගෙනයන්නෝ, පෙරමුණේ රාළ, හේවිසිකරුවෝ, ගජනායක
නිලමේ, හොරණෑ වාදකයෝ, චාමර නැටුම, ලී කෙළිකරුවෝ පන්තේරු නැටුම, තාලම්, හවඩිදඟය,
නෛයියන්ඩි කණ්ඩායම, අත්රබන් කණ්ඩායම, වේවැල් නැටුම, උඩැක්කි නැටුම, තම්මැට්ටම්
වාදකයෝ හා පතුරු නැටුම් කණ්ඩායම, වෙස් නැට්ටුවෝ, කාරියකරවන කෝරාළ, නාගසිංහම්
වයන්නෝ, උඩුවියන් සහිතව පාවාඩ මතින් කරඬුව වැඩමවන මංගල හස්තිරාජයා, දැලේ ඇතුන්,
බෞද්ධ කොඩි, කවිකාරමඬුව, මල් පහන් ගෙනයන්නෝ, දියවඩන නිලමේතුමා පිරිවරාගත්
විදානේවරුන් ආදී කලාකරුවෝ හා රාජකාරීකරුවෝ මාළිගාවේ පෙරහරෙහි ගමන් කරති. අලි ඇතුන්,
කොඩි චාමර ගත්තවුන්, පන්දම්කරුවන් හා කඩුගත්තවුන් මෙම පෙහරේ ගමන් කිරීම සුවිශේෂී
සංස්කෘතික ලක්ෂණයකි. මාළිගාවේ පෙරහර පෙරටු කොට නාථ, විෂ්ණු, කතරගම, පත්තිනි,
සිවුමහාදේවාල පෙරහර අනුපිළිවෙළින් ගමන් කිරීම සිදුවේ.
මෙම ඇසළ පෙරහරේ පෙළගැස්ම තුළින් එදා රජදවස සිට පැවති සාමාජික හා රාජකාරී රටාව ද සමඟ
බෞද්ධාගමික මෙන්ම රාජකීය උත්සවයන්හි පැවසි සංස්කෘතිකාංග මැනවින් විදහා දක්වයි.
අතීතයේ පටන් වර්තමානය දක්වා විදේශීය නරඹන්නන් මෙම පෙරහර මංගල්ලය නැරඹීමට පැමිණෙනුයේ
චිරාගත සාම්ප්‍රදායික පුදසිරිත් අනුව අසම්භින්නව පවත්වාගෙන එන ලොව ඇති එකම ආගමික
සංස්කෘතික මංගල්ලය මහනුවර ඇසළ පෙරහර මංගල්ලය වන නිසාය. එකී චිරාගත සාම්ප්‍රදායික
චාරිත්‍රවිධි සුරක්ෂිත වන සේ ඇසළ පෙරහර සංස්කෘතිය නොකඩ කොට පවත්වාගෙන යෑම ජාතියේ
මහත් අභිමානයට හේතුවනවා නොඅනුමානය.
කාර්තික මංගල්ලය
මානව ඉතිහාසයේ මුල සිටම වාගේ අග්නි පූජාව විශේෂ වැදගත්කමකින් යුතුව සලකා ඇත. හින්දු
සමයේ අග්නි පූජාව තුළින් උපන් ප්‍රදීප පූජාව, දඹදිව උපත ලැබූ බුදු සමයෙහි ද ආමිෂ
පූජාවක් වශයෙන් ප්‍රධාන තැනක් ගන්නා පූජාවක් බවට පත්විය. අසූ හාර දහසක් ධර්මස්ඛන්ධය
සංකේතවත් කොට අසූ හාර දහසක් පහන් පූජා පින් කම් පැවැත්වීම බෞද්ධයන් අතර අදත් බහුලව
පවතී. ස්කන්ධ පුරාණයට අනුව කැති නැකතින් උපන් කාර්තිකේය හෙවත් කඳ සුරිඳු උදෙසා ඉල්
මැදි පෝය දින ප්‍රදීප පූජා පැවැත්වීම හින්දුන් තුළ දුරාතීතයේ පටන් පැවතෙන පූජා
චාරිත්‍රයකි.
කුරු රට ධනංජය රජු ඉල් මාසයේ දී කාර්තික නම් සැණකෙළියක් පැවැත්වූ වග කුරු ධම්ම
ජාතකය කතාවෙහි සඳහන් වේ. ලක්දිව අනුරපුර පණ්ඩුකාභය රජු සමයෙහි චිත්‍රරාජ හා කාලදේවල
යක්ෂ නායකයන් උදෙසා කාර්තික පූජාව පැවැත් වූ බව සෙනරත් පරණවිතාන සූරීන් සඳහන් කරයි.
කුරුණෑගල යුගයේ රචිත දළදා සිරිතේ හත්වන පිරිසිඳෙහි ව්‍යවස්ථාගතව ඇති අයුරු
“අවුරුද්දේ කාන්තියේ රජ දරුවනට පඬුරු පානා නොයෙක් ධූරයෙන් පළමුවැ දළදා පඬුරු පෑ
පසුව රජ දරුවනට පඬුරු පානා ඉසා” යනුයෙන්, වසරේ කාර්තිකයේ දී පළමුව දළදා වහන්සේට
පඬුරු පූජාකොට දෙවනුව රජතුමාට පඬුරු පිළිගැන්විය යුතු බව පවසයි.
මහනුවර යුගයේ දී දෙවන රාජසිංහ රජතුමාගේ සමයෙහි ද ප්‍රදීප පූජාමය කාර්තික උත්සවය
පැවති බව රොබට් නොක්ස්ගේ වාර්තාවෙහි සඳහන් වේ. කන්ද උඩරට නායක්කර් වංශික රජදරුවන්
යටතේ කාර්තිකයෙහි, ප්‍රදීප පූජෝත්සවය පැවැත්වීම වඩාත් ප්‍රචලිත වූවායැයි සිතිය
හැකිය. මහාවංශයේ සඳහන්වන අයුරින් ශ්‍රී විජය රාජසිංහ රජතුමා ‘ස්වකීය පුරයෙහි ද රටවල
ද ඒ ඒ තැන චෛත්‍යයන්හි එක දවසින්ම පහන් පුද කෙරෙත්වායි ආඥා කොට එක රෑම ජන සමූහයා
රැස් කරවා එක් ලක්ෂ අනූදහස් සත් සියයක් පහනින් පූජාවක් ද, කෙළේය. මෙසේ එකල් හි රජ
තෙමේ ලංකාද්වීප භූමිය උස්ව බබළන පහනින් තාරකාවන් විසින් ගැවසුණු අහස සේ කෙළේ ය.”
යනුවෙන් විචිත්‍ර ප්‍රදීප පූජාවක් පැවැත්වූ බව කියැවේ.
මෙසේ කලින් කලට රජ වූ ඒ ඒ රජදරුවන් විසින් ඉෂ්ට සිද්ධ කළා වූ දිනපතා, සතිපතා,
මාසික, හා වාර්ෂික විවිධ බුද්ධෝපස්ථාන, වත් පිළිවෙත් පූජා චාරිත්‍ර රාශියක් චිරාගත
සම්ප්‍රදායික ඉපැරණි චාරිත්‍ර වශයෙන් අදත් ශ්‍රී දළදා මාළිගාවෙහි පැවැත්වේ. රජ
කුමරුවන්ට පසුව දළදා වහන්සේගේ ගිහි භාරකත්වය දරන දියවඩන නිලමේතුමන්ලා විසින් ද
අඛණ්ඩව එම පුද සිරිත් පවත්වාගෙන ඒම අපේ ආගමික, ජාතික, සංස්කෘතික උරුමයන් වඩ වඩාත්
ඔපවත් කොට ආරක්ෂා කරගැනීමට ඉවහල් විය.
සිංහලේ අවසන් රාජධානිය වූ මෙම ප්‍රධාන සතර මංගල්ලයට, අමතරව මැයි මාසයේ දී වෙසක්
පෙරහර මංගල්ලය ද ජූනි මාසයේ දී පොසොන් පෙරහර මංගල්ලයද, මැයි, ජූනි මාස තුළ වාහල නාග
උපසම්පදා පෙරහර මංගල්ලය ද වාර්ෂික පූජා මංගල්ලයන් වශයෙන් අඛණ්ඩව පැවැත්වේ.
ශ්‍රී දළදා මාළිගාවේ නැකැත් මොහොට්ටාල විසින් සාදා දෙනු ලබන සුබ නැකැත් මුහුර්තිය
අනුව (නොවැම්බර් මාසයේ) ඉල් පුර පසළොස්වක පෝය දිනයේදී ප්‍රදීප පූජා පැවැත්වීම හා
පෙරහර මංගල්ලය සිදුකිරීම සාමාන්‍ය සිරිතය. කාර්තික මංගල්ලය දින පහන් දැල්වීමට
අවශ්‍ය තෙල් බෙදා දීම සිදුකෙරෙනුයේ ශ්‍රී දළදා මාලිගාවෙනි. කාර්තිකේය දිනට දින
දෙකකට පමණ පෙර පෙරහරකින් තෙල් නැලි 103 ක් පමණ ශ්‍රී දළදා මාලිගාවේ සිට නාථ දේවාල
භූමියට රැගෙන ගොස් එහිදී කාරියකරවන කෝරාළ ඇතුලු නිල කරුවන් විසින් කාර්තික වට්ටෝරුව
අනුව සතර දේවාලය ඇතුළු අනෙකුත් සිද්ධස්ථාන හා දේවාලවලට තෙල් බෙදාදීම සිදුකෙරේ.
ඉල්පෝය දිනට පෙර දින ගම් දහයේ විදානේවරු ලවා වැඩසිටින මාලිගාව විසිතුරු ලෙස
ගොක්කොළින් සරසවා පුර පෝයදින සුබ මුහුර්තියට අනුව පහන් දල්වා මාළිගා චතුරශ්‍රය වටා
කොඩි සේසත්, අලි ඇතුන්, බෙර කරුවන් හා නැට්ටුවන් සහිත කුඩා පෙරහරක් පැවැත්වීම
චාරිත්‍ර වශයෙන් සිදුකෙරේ. මෙම පෙරහරේ දියවඩන නිලමේතුමා ගමන් කරන්නේ නැති අතර කාරිය
කරවන කෝරාළ කරඬුව භාරව පෙරහරේ ගමන් කරයි. මෙ දිනම කාර්තික වට්ටෝරුවේ සඳහන් අනෙකුත්
විහාරස්ථාන හා දේවාලවල ද ප්‍රදීප පූජා පැවැත්වීම සිදුවේ.
ඊට අමතරව වාර්ෂික වෙසක් පෙරහර මංගල්ලය, පොසොන් පෙරහර මංගල්ලය, හා වාහලනාග උපසම්පදා
පෙරහර මංගල්ලය යන මංගලෝත්සවයන් ද අඛණ්ඩව සිදු කෙරේ. ශ්‍රී දළදා වහන්සේ මුල් කොට
මහනුවර ඓතිහාසික ශ්‍රී දළදා මාළිගාවේ අදටත් පවත්නා චිරාගත සාම්ප්‍රදායික තේවා
චාරිත්‍ර විධි සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විෂයෙහි අග්‍ර උපස්ථායක ආනන්ද
මහතෙරුන්වහන්සේ විසින් ඉටු කරනු ලැබුවා වූ බුද්ධෝපස්ථාන, බුදු පුද චාරිත්‍රයන්හි
ජීවමාන නිදර්ශනයකි. ඒ අති උතුම් ශ්‍රී දළදා වහන්සේ ජීවමානව වැඩ සිටින ඓතිහාසික
ශ්‍රී දළදා මාළිගාව ආගමික, සංස්කෘතික, සාමාජික හා පුරාවිද්‍යාත්මක අග්‍රගණ්‍ය
සංකේතයක් වශයෙන් මෙන්ම, සමස්ත ලෝකවාසී බෞද්ධයන්ගේ මුදුන් මල්කඩ සේ සුරක්ෂිතව පැවතීම
මැදරට බෞද්ධ ජනතාවගේ පමණක් නොව සමස්ත ලෝකවාසී බෞද්ධ ජනතාවගේම බුද්ධාලම්භන
පී‍්‍රතියට හේතුවනවා නො අනුමානය. |
අමාවක
පුර
අටවක
පසෙලාස්වක
අව
අටවක