බුදු සසුනේ අවසන් කෙම්බිම මේ ලක් දෙරණයි

කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ
නූතන භාෂා අංශයේ චීන භාෂාව පිළිබඳ ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය
අලුතෑපොල ගණේකන්ද පුරාණ රජමහා විහාරාධිපති
ආචාර්ය නැදලගමුවේ ධම්මදින්න හිමි

ධර්මාශෝක රජතුමාගේ කාලයේදී ඉන්දියාව තුළ විශාල බෞද්ධ ප්‍රබෝධයක් ඇති විය. රජතුමා බෞද්ධාගම ව්‍යාප්ත කිරීමට ඉතා විශාල වශයෙන් ඇප කැප වූ නිසා බුද්ධ ශාසනය දියුණු වන අතර ම එහි පිරිහීමක්ද දක්නට ලැබුණි. ලාභයන්ට ගිජු වූ බොහෝ අන්‍යාගමිකයෝ බෞද්ධ නාමයෙන් පෙනී සිටිමින් තම ජීවිකාව පවත්වාගෙන යාම පිණිස බෞද්ධ වේෂයෙන් පෙනී සිටීමට පටන් ගත්හ.

මේ නිසා සත්‍ය බුද්ධ ධර්මය යටපත් වන්නට වූ අතර බුද්ධ ධර්මයේ මුවාවෙන් වෙනත් අදහස්ද පැතිරෙන්නට විය. මෙයින් බුදුසසුනට බලවත් අනතුරක් වන බව දුටු මොග්ගලීපුත්ත තිස්ස මහා රහතන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය පිරිසුදු කිරීම පිණිස වැදගත් තීරණ රැසක් ගත් සේක. උන්වහන්සේගේ මගපෙන්වීම යටතේ පැළලුප්නුවර අශෝකාරාමයේදි තුන්වන ධර්ම සංගයානාව පැවැත්විණ. මහරහතන් වහන්සේලා දහස් නමක් මෙයට සහභාගි වූ අතර විනය විරෝධි භික්ෂූන් වහන්සේලා හැට දහසක් සිවුරු හරවා සසුනෙන් නෙරපනු ලැබිණි.

මොග්ගලීපුත්ත තිස්ස මහරහතන් වහන්සේ තුන්කල් දත් උත්තමයෙකු බව මැනවින් පැහැදිලි වනුයේ ලෝකයේ සම්මාසම්බුද්ධ ශාසනය රැක ගැනීම පිණිස උන්වහන්සේ ගත් ක්‍රියාමාර්ග ගැන බලන විටය.අනාගතයේදි ඉන්දියානු අර්ධද්වීපයේ හෝ ඈත බටහිර රටවල්වල බුදුදහම නොරැකෙන බව උන්වහන්සේ දිවැසින් දුටු සේක. ඒ වන විට ඉන්දියාවෙන් බටහිර වර්තමාන ඉරාණය දක්වා වූ ප්‍රදේශ බුදුදහමින් පෝෂණය ලබමින් පැවතුණ නමුත් අනාගතයේදී මෙම රටවල්වලින් පවා බුදුදහම තුරන් වන බවත්, අවසානයේදි මේ උතුම් සද්ධර්මය සුරැකෙන්නේ ඉන්දියාවට පිටතින් පිහිටා ඇති කුඩා රාජ්‍යවල බවත් දුටු උන්වහන්සේ එම රටවල්වල ධර්ම ප්‍රචාරය සඳහා මනා වැඩ පිළිවෙළක් සකස් කළ සේක. ඒ අනුව එබඳු රටවල් නවයකට ධර්ම දූතයන් පිටත් කර කරන ලද අතර ලංකාවද එයින් එක රටක් විය.

නමුත් මේ ශ්‍රී ලංකාවේ වටිනාකම උන් වහන්සේගේ දිවැසට මැනවින් වැටහුණි. බුදුරජාණන් වහන්සේ තුන් වතාවක් මෙරටට වැඩී බව උන්වහන්සේ දුටුසේය. එසේ වැඩමකොට මෙරට බුදුසසුන මැනවින් පිහිටුවීමට අවශ්‍ය කරන අඩිතාලම යෙදු බව තවදුරටත් උන්වහන්සේ දුටුවාසේය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ මහියංගණයට වැඩම කළේ යක්ෂයන් පළවා හැර මෙරට වඩාත් ශිෂ්ටත්වයෙන් යුතු සමාජයත් ඇති කිරීමටය. උන්වහන්සේ නාගදීපයට වැඩම කළේ සාමයේ වටිනාකම මෙරට වැසියන්ට කියාදීමටය. මේ සියලු කටයුතු සිද්ධ වූයේ අනාගතයේ බුදුසසුන මෙරට පිහිටුවීමෙන් පසු ලෝකයේ අන්තිමට සසුන අතුරුදන් වන වන රට මේ ලංකාද්වීපය බව දන්නා නිසාය. ඉන්පසු වසර දෙසීයකට අවබෝධ කරගෙන කළ යුතු කටයුතු මනාව සංවිධානය කළ උත්තමයාණන් වහන්සේ වූයේ මොග්ගලීපුත්ත මහරහතන් වහන්සේය. රටවල්වලට ධර්ම දූත කණ්ඩායම් පිටත් කළ උන්වහන්සේ අන් කිසිම රටකට පිටත් නොකළ තරම් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික වටිනාකමක් ඇති පිරිසක් ලංකාවට යැවීම සදහා කටයුතු කළ සේක. ඒ අනුව මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඇතුළු ඉට්ඨිය , උත්තිය, සම්බල, භද්දසාල යන උපසපන් රහත් භික්ෂූන් පස් නමක්, ෂඩ්’ අභිඥාලාභී සුමන සාමණේරයන් වහන්සේත්, අනාගාමි භණ්ඩුක උපාසක තුමාත් ලංකාවට එවීමට තෝරා ගන්නා ලදී.

ඉහත සඳහන් ධර්ම දූත පිරිස ධර්මාශෝක රජතුමාගේ ළඟම ඥාතීන්ගෙන් සැදුම් ලත් කණ්ඩායමක් බව මනාව පැහැදිලි වේ. මිහිඳු මාහිමිපාණන් වහන්සේ එතුමගේ පුතනුවන්ය. සුමන සාමනේරයාණන් වහන්සේ රජතුමාගේ දියණියක වූ සංඝමිත්තා මහරහත් තෙරණියගේ පුතණුවන් හෙවත් රජතුමාගේ මුණුබුරාය. මිහිඳු මාහිමියන්ගේ මවගේ සොහොයුරියගේ දියණියගේ පුතෙකු ලෙස භණ්ඩුක උපාසක තුමා හඳුන්වා ඇත. මේ අනුව පැහැදිලි වන්නේ ඉතා උසස් රාජකීය පරපුරකින් පැවිදි වූ දූත පිරිසක් මේ ලංකාවේ ධර්ම ප්‍රචාරය කිරීම පිණිස එවන ලද බවය.

ධර්මාශෝක අධිරාජයා පාලනය කළ භුමි ප්‍රදේශය හා සසඳා බලන විට ලංකාව කිසිසේත්ම වැදගත් වූ රටක් ලෙස සැලකිය නොහැකිය. රටක් හෝ භූමි භාගයක් ලෙස නොවැදගත් වුවද අනාගතයේ පිහිටුවන බුද්ධ ධර්මය නිසා මේ රට ලෝකයේ උතුම්ම භූමිය බවට පත්වන බව මැනවින් අවබෝධ කර ගත් මේ අශෝක රජතුමා ඉතාමත්ම ස්ථිරව බුදු දහම පිහිටුවීම පිණිස වඩාත් විශ්වාසවන්ත වූත් දක්ෂවූත් දූත පිරිසක් ලෙස මිහිඳු මාහිමිපාණන් ප්‍රමුඛ පිරිස තෝරාගත් විට අතිශයින්ම සන්තෝෂයට පත්වන්නට ඇත.

ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේගේ සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය අවසානය තෙක් සුරැකෙන්නේත් බුදුසසුනේ අවසන් අනුගාමිකයා බිහිවී මියැදෙන්නෙත් මේ ලක් දෙරණේ බව අවබෝධ කරගත් රජවරුන් අතර ධර්මාශෝක රජුට මුල් තැනූ ලැබෙන අතර ශී‍්‍ර ලංකාවේ එවකට රාජ්‍ය කළ දේවානම්පියතිස්ස රජුට ලැබෙනුයේ දෙවන ස්ථානයයි. කුමන හෝ ක්‍රමයකින් ගෞතම බුදු රජාණන් වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානය වටහා ගත් දේවානම් පියතිස්ස රජතුමා සෑම විටම උත්සාහ කළේ ලංකා ධරණිතලයේ බුදුදහම නිසි ලෙස ස්ථාපිත කිරීමටය. මෙම රජවරුන් දෙපළටම සසුනට උරුමකම් කීමට අවශ්‍ය විය. ධර්මාශෝක රජතුමා මොග්ගලීපුත්ත තිස්ස මහරහතන් වහන්සේගෙන් මා වැන්නෙකු සසුනෙහි උරුමක්කාරයෙකු වන්නේදැයි” ඇසූවිට උන්වහන්සේ වදාළේ” “පොළොවේ පටන් බඹලොව තෙක් උසස් වූ මහා දානයක් භික්ෂු සංඝයාට නොඅඩුව දෙයිද ඔහු ප්‍රත්‍ය දායකයා යැයි කියනු ලැබේ. යමෙකු සිය පුතෙකු හෝ දියණියක සසුනේ පැවිදි කරවයිද ඔහු දායකයෙකු නොව උරුමක්කාරයෙකු වන්නේය” යන්නයි. මේ අනුව මේ ලක්දෙරණේ පිහිටි බුදු සසුන මැනවින් ස්ථාපනය කිරීම පිණිස දේවානම්පියතිස්ස රජතුමාද අප්‍රමාණ වෙහෙසක් ගත්තේය. ලංකාවේ බුද්ධ ශාසනය කෙසේනම් මුල්බැස ගන්නේදැයි රජතුමා මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේගෙන් ඇසු විට උන්වහන්සේ වදාලේ” “තම්බපණ්ණියේ ජීවත්වන මව්පියන්ට දාව, තම්බපණ්ණියෙන්ම උපන් දරුවෙකු මෙහිම පැවිදිව, විනය ඉගෙන තම්බපණ්නියෙහි ජනයා ඉදිරියේ ප්‍රකාශ කරන්නේ නම්’ එදින සසුන මුල් බැස ගන්නේය” යනුවෙනි.

මේ අනුව පැහැදිලි වනුයේ සසුනට උරුමක්කාරයෙකුවීමටත් සසුන මුල් බැස ගැනීමටත් තම තමන්ගේම දරුවන් පැවිදි කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වන බවය.අපේ අතීත රජවරුන් හා මුතුන්මිත්තන් විසින් තම දූ දරුවන් සසුනට පූජා කළ නිසාත් බුදුසසුන මේ ලක්දෙරණෙහි පිහිටියා සේ යම්කිසි දවස අපගේ දූ දරුවන් මෙරට සසුනේ පැවිදි නොවුවහොත් සසුනේ අන්තර්ධානයද එසේම සිදුවන බව අප තේරුම් ගත යුතුය.

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානය මැනවින් තේරුම්ගත් දේවානම්පියතිස්ස රජතුමා ලංකා ධරණි තලයේ බුද්ධ ධර්මය මැනවින් පිහිටීම පිණිස විවිධ උපායයන් රාශියක්ම අනුගමනය කරන ලද බව පෙනේ. ලක්බුදුසසුන මැනවින් පිහිටීම පිණිස රජතුමා අෂ්ඨඵලරුහ බෝධින් වහන්සේලාද දෙතිස්ඵලරුහ බෝධින්වහන්සේලාද යොදුනෙන් යොදුන විහාර කරවා ඒ ඒ තැන්වල රෝපණය කරවීය.එසේ බෝධින් වහන්සේලා රෝපණය කරවීමෙන් ලංකා ධරණිතලය පුරා ජය ශි‍්‍ර මහා බෝරජාණන් වහන්සේගේ ආශිර්වාදය පැතිර ගියේය.

බුද්ධ ශාසනය ලංකා ධරණි තලයේ පිහිටුවීම පිණිස දේවානම්පියතිස්ස රජතුමා ගත් තවත් ක්‍රියාමාර්ගයක් වූයේ ඒ ඒ ස්ථානවල චෛත්‍යයන්, ගොඩනැගීමයි. සුමන සාමණේරයාණන් වහන්සේ බුද්ධ පාත්‍රය පුරා වැඩමවාගෙන ආ ධාතුන් වහන්සේලා නිදන්කොට රජතුමා විසින් යොදුනක් බැගින් වූ ස්ථානයන්හි චෛත්‍යයන්ද කරවන ලදී. ලංකාව පුරා චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේලා කරවා ධාතු නිදන් කිරීමේ සිරිත ආරම්භ වූයේද මේ ලෙසිනි. ඊට පෙර තපස්සු භල්ලුක ආදීන් විසින් මෙරට චෛත්‍යයන් කරවා තිබුණද ඒවා ලංකාවාසීන්ගේ නිර්මාණ නොවිණ.

ලංකාවේ රාජ්‍යත්වයේ සංකේතයක් ලෙස පාත්‍ර ධාතුන්වහන්සේ සලකන්නට වූයේද දේවානම්පිය තිස්ස රජතුමාගේ කාලයේදීමය. පාත්‍ර ධාතුව පුරා සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේලා වඩමා හිස්වූ පාත්‍ර ධාතුව දෙවනපෑතිස් රජතුමා විසින් මාලිගාවේ තැන්පත්කොට බුදුරජාණන් වහන්සේට පූජා කරන්නා සේ පුද පූජාවන් පවත්වන ලදී.

ලංකාවේ සම්මා සම්බුද්ධ ශාසනය පිහිටුවීම පිණිස දිවිහිමියෙන් කටයුතු කළේ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඇතුළු ප්‍රථම ධර්ම දූත පිරිසත් සංඝමිත්තා මහරහත් තෙරණින් වහන්සේත්ය. උන්වහන්සේලා මෙරට සම්මාසම්බුද්ධ ශාසනයේ චිරස්තිථීය පිණිස ද මුළු ජීවිතම කැප කළ සේක .

මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ උත්තිය රජුගේ අට වැනි රාජ්‍ය වර්ෂයේදි චේතියගිරියේ වස් සමාදන් ව වැඩ සිටින අතර වප් මස පුර අටවන දින පිරිනිවන් පෑ සේක. රජතුමා උත්කර්ෂවත් ලෙස ආදාහනෝත්සවය සංවිධානය කරන ලද අතර අවසානයේ ශි‍්‍ර දේහය චිතකයක තැන්පත්කොට ආදාහනය කරවීය. උන්වහන්සේගේ ධාතුන් වහන්සේලා ආදාහනය කරන ලද තැනද චේතියගිරියද තැන්පත් කර චෛත්‍යයන් කරවන ලද අතර සියලු විහාරවලද ධාතුන් තැන්පත් කර චෛත්‍ය කරවා පුද පූජා පවත්වන ලදී.