බුදු දහමින් පෝෂිත
ලක්දිව පැරැණි සිප්සතර
 කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ
පාලි හා බෞද්ධ
අධ්‍යායනාංශයේ
මහාචාර්ය
මකුරුප්පේ
ධම්මානන්ද හිමි
පැරැණි ලංකාවේ අධ්‍යාපනය පිළිබඳව සිහිපත් කිරීමේ දී දැකිය හැකි
ප්‍රධානම ලක්ෂණය වන්නේ එය ගුරු කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනයක් වූ බවයි. ගුරු
කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනය යනු ගුරුවරයා මූලික කරගත් අධ්‍යාපනයයි. එය
වර්තමානයේ පවතින ශිෂ්‍ය කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනයට සපුරා වෙනස්ය. ගුරු
කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනය තේරුම් ගැනීමට ගුරුවරයාගේ භූමිකාව තේරුම් ගැනීම
වැදගත්ය.
පැරැණි ලක්දිව අධ්‍යාපනය තුළ සිසු අරගල නැත. විරැකියා ගැටලු නැත.
වැටුප් අර්බුද නැත. එහෙත් ශාස්ත්‍රීය නිර්මාණ ඇත. පෘථුල චින්තන
ශක්තියක් ඇත. වර්ණනීය සමාජ ආගමික ශික්ෂණයක් ඇත. දේශීය ආර්ථීකය හා
සංවර්ධනය සඳහා ලබා දුන් විශිෂ්ට මඟ පෙන්වීමක් ඇත. අතිශයෝක්තියක් නොවන
මෙම කරුණු වර්තමාන ශ්‍රී ලාංකික සමාජ දේහය ශක්තිමත් කරන සීගිරිය වැනි
ජාතික උරුමයන් මෙන්ම අනුරපුර, පොළොන්නරු සංස්කෘතික නටබුන් අද වන විට ද
දේශීය ආර්ථිකයට සපයන විශාල දායකත්වය පමණක් පිළිබඳව වුවද සිතන්නෙකුට
පහසුවෙන් තේරුම් ගත හැකිය.
එමෙන්ම ශිෂ්‍ය අර්බුද යැයි සංකල්පයක් ගැන අතීත ලංකාවේ ඉතිහාසයෙන්
සොයාගත හැකි කිසිවක් නැත. තවද පෙරදිග ඥාන සම්භාරය සුරක්ෂිත කළ
සාහිත්‍යයක් මෙකල අධ්‍යාපන විසින් සුරක්ෂිත කරමින් පෝෂණය කරමින්
අනාගතයට රැගෙන ආ හෙයින් විදේශීය පඬිවරුන් ද ලංකාවට ගලා ආහ. එබැවින්
සුපුෂ්පිත සුසංවේදී හා සුසංවාදී ජන ජීවිතයකට මඟ පෑදූ බුදුදහමින් පෝෂිත
ලක්දිව පැරැණි අධ්‍යාපනය ගැන පුනරාවර්ජනය කිරීම යුගයේ අවශ්‍යතාවක් වේ.
පැරැණි ලංකාවේ අධ්‍යාපනය පිළිබඳව සිහිපත් කිරීමේ දී දැකිය හැකි
ප්‍රධානම ලක්ෂණය වන්නේ එය ගුරු කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනයක් වූ බවයි. ගුරු
කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනය යනු ගුරුවරයා මූලික කරගත් අධ්‍යාපනයයි. එය
වර්තමානයේ පවතින ශිෂ්‍ය කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනයට සපුරා වෙනස්ය. ගුරු
කේන්ද්‍රීය අධ්‍යාපනය තේරුම් ගැනීමට ගුරුවරයාගේ භූමිකාව තේරුම් ගැනීම
වැදගත්ය. ගුරු යන වචනයේ පැහැදිලි අර්ථ දෙකක් ඇත. ඉන් එකක් වන්නේ ගරු
යන්නයි. අනෙක බර යන්නයි. අතීත ලංකාවේ ගුරුවරයා අතිශයින්ම ගුණවත්
පුද්ගලයෙකි. සමාජය විසින් දැක වහා හුනස්නෙන් නැගිටීමේ ක්‍රියාවන් කළේත්
දුටු තැන නමස්කාර කළේත් මෙම මාහැගි ගුණ පෞරුෂය නිසාය. අනෙක් අතින්
ගුරුවරයා විස්මයාවහ ඥානසම්භාරයකින් හෙබි තැනැත්තෙකි. ශිෂ්‍යයාගේ
භූමිකාව ද මීට සමානුරූපී වේ. ශිෂ්‍යයා ගුරුවරයාගේ දැනුමට හා ගුණයට
සහේතුකව බෙහෙවින්ම ගරු කළ අතර ඉගෙනීම නමැති කර්තව්‍යය සාර්ථක කරගැනීමට
තමන් ද ගුණගරුක හා කැපවීම සහිත කෙනෙකු වීමේ අවශ්‍යතාව ඔහුගේ බුද්ධියට
හා හදවතට පසක් විය. බුද්ධ දේශනාවෙහි සඳහන් වන පරිදිම ගුරුවරයා හා
ශිෂ්‍යයා අතර පැවැතියේ පිය පුතු සෙනෙහසේ සබැඳියාවයි. දෙවන වැදගත් කරුණ
වූයේ අධ්‍යාපනය හා බද්ධ වූ කාර්යභාරයයි. දිසාපාමොක් ගුරු භූමිකාව
ප්‍රතිමූර්තිමත් කළ තත්කාලීන ගුරුවරයා ශිෂ්‍යයාගේ ජීවිතය හා ඔහුගේ
ඉලක්ක මැනවින් හඳුනාගෙන ක්‍රියා කළේ ය. ඉගෙනීමට ඇති හැකියාව හා වුවමනාව
පමණක් නොව ඔහුගේ ආහාර ගැනීම නියපොතු කැපීම් හා දත්මැදීම් වැනි
ක්‍රියාදාමයන් ගැන ද ඔහු සැලකිල්ලක් දැක්විය. මානව හිතවාදී
ක්‍රියාදාමයක් වූ එය නිමා වූයේ ඔහුට නිසි විවාහයක සහ වෘත්තියක පදනමක් ද
සලසා දීමෙනි. අනෙක් අතින් දේශීය අනන්‍යතාවක් සහිත අවශ්‍යතා හඳුන්ගත්
විෂය නිර්දේශයකට අනුව සැකසුණු අධ්‍යාපනයක් ද එකල පැවතුණි. ධර්මය පමණක්
නොව ගණිත මිණිත ඡ්‍යොතිෂ ආයුර්වේද ආදී විෂයන් ද සාහිත්‍ය සංගීත නැටුම්
ශිල්පය වැනි විෂයන් ඊට ඇතුළත් ය. අනවශ්‍ය හඹා යෑම් හා අභියෝගවලට
පෙලඹවීම ඊට ඇතුළත් නොවීය.
වනපොත් කිරීම හා සජ්ඣායනය ශාස්ත්‍රීය දැනුම් තහවුරු කිරීමේ උපාය මාර්ගය
විය. මෙම වනපොත් කිරීමේ ක්‍රමය අනවශ්‍ය බව වර්තමාන පිළිගැනීම වුවත්
බෞද්ධ පිළිගැනීම සූත්‍රවල දැක්වෙන්නේ මෙසේය. විශ්වාසයක් ඇති ශිෂ්‍යයා
ගුරුවරයා වෙත එළඹෙයි. එළඹ ගුරුවරයා ඇසුරු කරයි. ඇසුරු කරන්නා අවධානය
යොමු කරයි. අවධානය යොමු කරන්නා ධර්මය හෙවත් කරුණු අසා දරයි. කරුණු
සිහියේ දරන්නා හෙවත් කටපාඩම් තැනැත්තා අර්ථ පිරික්සයි. අර්ථය
පිරික්සන්නාට කරුණු මනාව වැටහේ. එවිට ඔහුට වැඩිදුර හැදෑරීමේ කැමැත්ත හා
උත්සාහය ඇතිවේ. ඉන්පසු ඔහු කරුණු තුලනය කරයි. තුලනය කොට යථාර්ථය තේරුම්
ගැනීමට වෑයම් කරයි. ප්‍රඥාවෙන් කරුණු විනිවිද දකියි” යනුවෙනි.
අන්තර්ජාලයෙන් ගීතයක් අසන්නෙකු එයින් ස්වල්ප ආශ්වාදයක් ලබන අයුරුත් එම
ගීතය මතකයේ ඇති කෙනකු එහි අරුත් විනිවිද දකින අයුරුත් සැසඳීමෙන් මෙය
ඔබට පහසුවෙන් තේරුම් ගත හැකිය. මේ නිසා සාම්ප්‍රදායික අධ්‍යාපන රටාව
සහමුලින් අතහැර දැමීමෙන් වන හානිය දේශයේ අනාගතය තීරණය කරන්නකි.
තෙවන කරුණ ලෙස ගුරුකුල සතු කාර්යභාරය දැක්විය හැකිය. පැරැණි ලංකාවේ
ගුරුකුල බිහි වී තිබූ බව අපි දනිමු. වියත් අටගණ නමින් ගුරුකුල අටක්
පැවැතීමේ රහස එකිනෙකා අතර පැවැති භේද භින්නතා නොව විෂය
ප්‍රාමාණිකත්වයයි. එකල සමාජයට ශිෂ්‍යයා දෙස බලා ගුරුවරයා හඳුනාගැනීමේ
හැකියාවක් තිබුණි. ශිෂ්‍යයන් විසින් ඒ ඒ ආචාර්යවරයා හෝ ආචාර්යවරුන් තුළ
පැවැති විශේෂඥ ශික්ෂණ ක්‍රමවේදයට ඇලුම් කිරීම හේතුවෙන් එම ගුරුවරයා හෝ
අධ්‍යාපන ආයතනය වටා ඒකරාශීවීම නිසා ගුරුකුල බිහිවිය. ඇතැම් ශිෂ්‍යයන්
තුළ පැවැති උසස් දැනුම් හා විධිමත් ශික්ෂණය ඇති වූයේ කෙසේද යන්න සොයා
බලා ඔබගේ ආචාර්යවරයා කවරෙක් ද? ඔහු කෙබඳු ශාස්ත්‍රයක් උගන්වයි ද? යන
විමසීමෙන් තීරණ ගැනීම මව්පියන්ගේ මෙන්ම දැනුම් සොයා යන ඡාත්‍රයන්ගේ ද
අභිලාෂය විය. මෙකල එබඳු ගුරුකුල නැත. එකල ගුරුකුලවල කිසිදු වාණිජමය
පරමාර්ථයක් නොවීය. ඔවුන්ගේ අරමුණු වූයේ ශිල්ප ශාස්ත්‍ර දානය උපරිම
අයුරින් කිරීමය.
සිව්වන කරුණ ලෙස දැනුම ලබා ගැනීමේ පදනම දැක්විය හැකිය. විද්‍යාවෙන්
විනය ඇතිවේ. (විද්‍යා දදාති විනයං) යන්න බෞද්ධ කියමනක් නොවේ. බෞද්ධ
අදහස විය යුත්තේ විනයෙන් විද්‍යාව හෙවත් දැනුම ලැබේ යන්නයි. සීලය
හැදිච්චකම නැතහොත් විනය ප්‍රඥාව සොයා යාමට හේතුවන එකම සාධකය බව තහවුරු
කිරීමට බුදුගොස් හිමියන් විසින් විසුද්ධිමාර්ගය රචනා කිරිම ඊට
නිදසුනකි. එබැවින් පැරැණි රටාව අනුව අධ්‍යාපනයක් ලබා දීමේ දී දැනුමට
පෙර විනය සැකසීමේ ක්‍රමවේදයකට යා යුතු ය. වර්තමානයේ ඇතැම් ශිෂ්‍යයන්
තුළ මූලික වශයෙන් හික්මීමක් නැත. එහෙයින් ඔවුන් ලබන දැනුම ද විධිමත්
නැත. අර්බුද හටගැනීමේ මූලික සාධකය මෙයයි. අධ්‍යාපනය යනු විද්‍යා
සාගරයකි. එහි මර්මස්ථාන ග්‍රහණය කිරිමේ හැකියාවක් මෙබඳු ශිෂ්‍යන්ට නැත.
පැරැණි අධ්‍යාපනයේ පැවැති බව කියැවෙන ගුරුමුෂ්ටි යන්නෙත් අදහස් වන්නේ
අධ්‍යාපනය පවතින මෙම මර්මස්ථානයයි. උසස්ම ශික්ෂණයකින් හෙබි ශිෂ්‍යයාට
ගුරුමුෂ්ටි නොතබා ඉගැන්වූ බව ප්‍රසිද්ධ කරුණකි. පෙරදිග අධ්‍යාපන ක්‍රමය
බටහිර අධ්‍යාපන ක්‍රමයෙන් වෙනස් වේ. ඊට හේතුව බටහිර අධ්‍යාපනයේ නැති
ආධ්‍යාත්මික හැදෑරීම්වලින් ලත් දැනුමක් පෙරදිග අධ්‍යාපනය තුළ
පැවැතීමයි. යම් යම් ගුප්තමය විද්‍යාවන්ගේ ගුප්තමය තත්ත්වයන් සුරක්ෂිත
කළ යුතු ය. ඒවා ආරක්ෂා කිරීමේ ශක්තිය ඇති ශිෂ්‍යයා, ගුරුවරයා විසින්
දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් අනතුරුව ඔහුට එම දැනුම ලබා දී
ඇත. ඒවා මිණිමුතු මෙන් අගනේ වේ. මහාචාර්ය සරච්චන්ද්‍රයන්ගේ මනමේ
නාට්‍යයේ දී මෙසේ වැකියක් හමුවේ. “විද්‍යා සාගරයේ පතුලෙන් ගොඩගෙන අගනා
මාණික්‍ය පැළඳීමි සිසු හෙළ” සැබෑ ගුරුවරයෙකුගේ අභිප්‍රාය වන්නේ වැදගත්ම
කරුණු ඉගැන්වීමෙන් ශිෂ්‍යයාට පන්නරය ලබාදීමයි. මිණි මුතු වන් එම යථාර්ථ
ප්‍රතිබද්ධ ධර්මතා සකලවිධ විද්‍යාවන් හැදෑරීමෙන් පමණක්ම ඵල නො දරන අතර
ඒවා ආධ්‍යාත්ම විද්‍යාව සමඟ ද ප්‍රතිබද්ධ වන්නේ ය. |
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක