පවසා අවසන් කළ නොහැකි අනන්ත බුදුගුණ

පිටිගල ගුණරතන හිමි

අපේ අමාමෑණී බුදුරජාණන් වහන්සේ අපට වදාළා මහණෙනි, මම සර්වඥයැයි, සම්බුද්ධ යැයි දේශනාකළත්, නුඹලා විසින්ම ඒ බව නුවණින් විමසා බලා ඒ බව ප්‍රතක්ෂයෙන්ම තම තමන් විසින් හඳුනා ගත යුතු බවයි. එබැවින් සඳුන් හරයක් කපන්න කපන්න එහි සුවඳ මතු වන්නාක් සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳව විමසන්න විමසන්න බුදුගුණ සුවඳ විහිදෙන්නට පටන් ගන්නවා. සැබැවින්ම උන්වහන්සේ හඳුනා ගන්නට නම් එය අසිරිමත් බුද්ධ විලාස චරිතය විමර්ශනය කොට ඉගෙනගත යුතු වෙනවා.

අප දන්නවා බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳව කථා කරන විට උන්වහන්සේ සතු නවඅරහාදි බුදුගුණ පිළිබඳව. මින් කියන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ සතු ගුණ නමයක් ගැනයි. සැබැවින්ම මින් කියන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේලා සතු අනන්ත ගුණයන් නමයකට බෙදා ස්කන්ධ ගොඩවල් සමූහ වශයෙන් නව ආකාරයකට බෙදා දැක්වීමයි. මේ එකම බුදුගුණයක් සොයා බැලුවොත් කිසිදා කිසිවෙකුට එහි නිමාවක් දැක්ක නොහැකි බවයි අපට පැහැදිලි වෙන්නේ.අරහං ගුණය පැහැදිලි කරනවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් තවත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ගුණ කල්පයක් මුළුල්ලේ නො නවතී කියාගෙන ගියේ වී නම් කල්පය ගෙවිලා අවසන් වේවි. නමුත් බුදුගුණ කියා නිමකළ නොහැකි බවයි ධර්මයේ සඳහන් වෙන්නේ. එබඳු ගුණ අතරින් අපගේ ශාස්තෘන් වහන්සේත් පරිපූර්ණයි. මහා සාගරයක් බඳු බුදුගුණ දවසින් සවස අප හඳුනා ගන්නට උත්සුක වන්නේ නම් ඔබත් මමත් මීටත් වඩා බුදුරජාණන් වහන්සේට සමීප වෙනු ඇත.

අරහං යන වචනයෙන් පැහැදිලි කරන්නේ සුදුස්සා කියන අර්ථය යි. සුදුස්සානම් කුමක් සඳහා ද? ඒ සුදුසුකම සියලු දෙනාගේම ආමිස ප්‍රතිපත්ති පූජාවන්ට පිළිගැනීමට සුදුසු බවයි. යමක් ආමිසයෙන් ප්‍රතිපත්තියෙන් පුදන්නේ බුදුබව, පසේබුදුබව, මහරහත් බව ආදි ලොවුතුරු අරමුණක් හෝ දිව්‍ය, මනුස්ස, සිට රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, පහස, ආයු, වර්ණ, සැප, බල, ප්‍රඥා ආදී ලෞකික අරමුණක් අපේක්ෂා කරගෙන විය හැකියි. ඒ ලෞකික වූත්, ලෝකෝත්තර වූත් සියලු අපේක්ෂාවන් ඉෂ්ඨ සිද්ධකර දීමට යමෙකු සුදුසුද ඔහු ඒකාන්තයෙන්ම සියලු දෙනාගේම පුද පුජා ලබන්නට සුදුසු වන සේක. අරහං නම් ගුණයට සුදුසුකම් ලබන්නේය. ඒ සුදුසුකම කෙසේ ලැබුනෙ ්ද? ශාක්‍ය රජකමෙන් ලැබුණ තනතුරක් ද? බිම්බිසාර මහරජුගෙන් ලැබුණ සම්මානනීය තනතුරක් ද? බුදුරජාණන් වහන්සේ කාගෙන් හෝ ලද සම්මානනීය තනතුරක් නොවේ එය. එයට හේතුව පළමුකොට සසර ගමන නතර කළ නිසයි. මේ සසර යනු කුමක්ද? සසර ගමන යනු කුමක්ද? සසරේ පැවැත්ම නැවැත්ම කුමක්දැයි? ඔබට අතුරු ප්‍රශ්න රැසක් මතුවෙනු ඇත.සතර අපාය සහිත උප්පත්ති ස්ථාන කාමරූප, අරූප රූප වශයෙන් තිස්එක් භවයක් දකින්නට ලැබෙනවා. මේ තිස්එක් භවයෙහි නැවත නැවත ඉපදෙමින්, මැරෙමින් මේ යන ගමනයි සසර ගමන කියා දක්වන්නේ. මෙය සැනසුම්දායක සුවදායක ගමනක් නොවේ. ජාති දුකත්, ජරා දුකත්, ව්‍යාධි දුකත් මරණ දුකත්, අපි‍්‍රයන් හා එක්වීමේ දුකත්, පි‍්‍රයන්ගෙන් වෙන්වීමේ දුකත් කැමැති දේ නොලැබීමේ දුකත්, ශෝකපරිදේව දුක්ඛ දෝමනස්ස පංචඋපාධනස්කන්ය ආදී මූලික දුක්ඛදායකයන්ගෙන් පිරුණ බියකරු බිහිසුණු ගමනක්. ඒ ගමන උන්වහන්සේ පළමු කොට ලොව නතර කළ බැවින් උන්වහන්සේ මග්ග, මග්ගවිදූ, මග්ගකෝවිදූ නාමයන්ගෙන්ද හඳුන්වනු ලබනවා. උන්වහන්සේ පළමුකොට සසර ගමන නරත කරන මඟ හඳුනාගෙන අවබෝධ කරගෙන ඒ මාර්ගයෙන් සසර ගමන නිමකළ බැවින් අප සියලු දෙනාගේ පුදපූජා ලබන්නට සුදුස්සා බවට පත්වෙනවා.කෙසේද උන්වහන්සේ මේ සසර ගමන නතර කළේ. නැවත නැවත සසරේ සැරිසැරීම කර්මානුරූපි ගමනක්. කර්ම යනු කුසල හා අකුසලයි. නැත්නම් පුණ්‍ය, අපුණ්‍ය , ආභිඥායි . මේ සියලු සංස්කාරයෝ සසර නිර්මාණය කරන ධර්මයෝ. එබැවින් උන්වහන්සේ කාය කර්මය, වාග් කර්මය, මනෝ කර්මයන්ගෙන් නිදහස් වුණා. ඒ නිසා සසර ගමන නතර කරන්නට පුළුවන් වුණා. උන්වහන්සේ ජීවිතය තුළ කයින්, වචනයෙන්, මනසින් කිසිදු වරදක් ප්‍රමාද දෝෂයක්, අකුසලයක්, පාපයක් දකින්නට ලැබෙන්නේ නැහැ.බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ගුණ පිළිබඳව නැවත නැවත සිහිකළ යුතුය. නමුත් එය වදනයක් පමණයි. සැබැවින්ම එය යථාර්ථයක් වෙන්නේ බුදුරජාණන් වහන්සේ මුළු ජීවිතය සිසාරා එවැනි වරදක් වූවාදැයි විමර්ශනය කළ කෙනෙකුට පමණයි. එය කළ යුත්තේ බුදුගුණ සෙවීම, බුදුගුණ භාවනාව සොය බැලීමයි. බුදුවීමට පෙර අවුරුදු හයක් බුදු වී වසරක් යනතෙක් සත් වර්ෂයක් මාරයා විසින් නින්දා අපහාස කිරීමට වරදක් සොයමින් සිටියා. කයින් වචනයට වඩා සිතුවිලි මාත්‍රාවකින් දෝෂයක් තිබෙනවාද කියා සෙව්වා. ඒ නිසා අදත් බුදු සිරිත බුද්ධගයා බෝධි මණ්ඩලයේ සිට කුසිනානුවර සල් උයනේ දෙනෙත් පියාගත් මොහොත දක්වා සොයා බැලුවත් කිසිදු වරදක් උන්වහන්සේගේ බුද්ධ චරිතය තුළින් සොයා ගන්න පුළුවන්කමක් ලැබෙන්නේ නැහැ. අප ඒ නිසා උන්වහන්සේ සියලු කෙලෙසුන් කෙරෙන් දුරු වූ සේක. සියලු කෙලෙස් සතුරන් නැතිකළ සේක. මෙහිදී සිත යනු කුමක් ද? සිත කෙලෙසන ධර්ම මොනවා ද? ඒ කෙලෙස් උපදින්නේ කෙසේද? කෙලෙස් ඇතිවීමේ දොරටු මොනවාදැයි සවිස්තරාත්මක විමසීමක් සිදුකරගත යුතු වෙනවා. අප මේ සියල්ල කැටිකොට විමසා බැලුවොත් උන්වහන්සේ රහසින්වත් පව් නොකළේ නම් ඒකාන්තයෙන් ඒ බුදුසිරිත අතිශයින්ම පාරිශුද්ධ සන්තානයක්ම විය යුතුයි. ඒ සඳහා අප භාවනාමය පර්යේෂණයක් සිදුකළ යුතුය.

තථාගයන් වහන්සේ බුදු පදවිය ලබන මොහොතේ පටන් දෙනෙත් පියාගත් කුසිනානුවර සල්ගස් අතර දක්වා සෙමින් සෙමින් බුදු සිරිත විමසිය යුතුය. බුදුරජාණන් වහන්සේට දෙවියන්, බඹුන්, නාගයන්, මනුස්සයන්, අමුනුස්සයන් ආදී සියලු දෙනා වැඳ නමස්කාර කළ පූජනීය තනතුරක්. ඊට වැඩි තවත් තනතුරක් මේ තුන් ලොව ම නැහැ. ඔබ මොබ දිසාවට හැරී බලන්න. ඔබට පිළිගත් තනතුරක් ලැබුනා කියා සිතන්න. ඒ තනතුර ලැබුන විට ඔබේ සිතේ පහළවන හැඟීම් කෙසේද? මාන්නය, අහංකාරකම වැනි කලෙස් වලින් පිරී පවතිනු ඇත. ඔබ මෙන් ලෝකයාත් මේ හා සමාන වෙයි.

නමුත් බුදුරජාණන් වහන්සේ බුදුබවට පත් වූ විට සොයා බැලුවා මට මේ පදවියට උපකාර කළේ කවුරුද? ආලාරකාරාම, උද්දකාරාම ගැන සොයා බැලුවා. ඔවුන් මියගොස් සිටි නිසා පස්වග මහණුන් දෙස බැලුවා. එහෙනම් උන්වහන්සේ ලොව තිබෙන උතුම්ම පදවියට පත්වෙලා පළමු කොට තමන්ට උපකාර කළ අය දෙස සොයා බැලුවා. ඒ බුදු සිරිතේ අසිරිය යි.

ඊළඟට ඔබ උපකාර කළවුන් ළඟට ඔබ ගියේ යැයි සිතන්න. ඔවුන් ඔබ නො පිළිගන්නේ නම් ඔබ හෑල්ලු කරන්නේ නම් ඔබට නොසලකා සිටින්නේ නම්, ආසනයක් තරම්වත් පහසුකමක් නොදෙන්නේ නම් කෙබඳු අදහසක් ඇතිවේවිද? මම ආවේ උදව් කරන්න. ඒ අයට එපානම් මට මොකටද? කියා සිතාවි. කෙලෙසුන් සිතින් අකුසල් රැස්කර ගන්නවා නොවේද? ලෝකයාගේත් සිතුවිලි හා ක්‍රියාකාරකම් එබඳුමයි. දැන් බුදුසිරිත දෙස බලන්න. එබඳු සිතක් බුදුරජාණන් වහන්සේට ඇතිවූවාද? උන්වහන්සේ කෙලෙසුන්ගෙන් නිදහස්්. ඒ වගේම ස්ත්‍රී දූෂණ, මිනී මැරුම් චෝදනා ආදියට ඔබ මුහුණ දුන්නානම් අපේ සිතේ පහළ වන සිතුවිලි දාමය සමඟ කෙබඳු කෙබඳු ප්‍රතික්‍රියා කරයිද? බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ අපහාසයට ඒ චෝදනාවට ලක්වුණා. උන්වහන්සේ කටයුතු කළේ කෙසේද? බොහෝ නින්දා අපහාස සැවැත්නුවර සිසාරා නැඟෙද්දී, සැවැත්නුවර හැර යන්නට ආනන්ද හිමියන් යෝජනා කරද්දී බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ පිරිසට පෙරලා නින්දා අපහාස කළ බවක්, චෝදනා කළ බවක්, සාප කළ බවක් දැක්වෙන්නේ නැහැ. කෙලෙසුන් සිතින් කළ ක්‍රියාකාරී බවක් හමුවන්නේ නැහැ. මෙසේ විමසා බලන කළ අප බුදුරජාණන් වහන්සේ සියලු කෙලෙසුන් කෙරෙන් දුරු වූ සේක. සියලු පාපයන්ගෙන් නිදහස්ව සසර ගමන නතර කළ සේක. සියලු දෙනාගේ පුද පූජා ලබන්නට අරහං ගුණයන්ගෙන් පරිපූර්ණ බව දැන් ඔබට වැටහෙනු ඇත. උන්වහන්සේ ගුණ එකින් එකට විමසා බැලුවොත් තමන් ඉදිරියේ වැඩ සිටින්නේ තුන්ලොව ජයගත් අසිරිමත් පුද්ගලයෙකු නේදැයි ඔබට සිතෙනු ඇත.

ඔබගෙත් මගේත් ශාස්තෘ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ බුදුසිරිත ගැන මනා අවබෝධයකින් විමසා බලද්දී මගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ ඒකාන්තයෙන්ම ‘අරහං’ වන බව ඔබට දැන් ප්‍රත්‍යක්ෂ නොවේද? මඩෙන් හටගත් මලක් විලෙන් ඉහළට ඇවිදින් සුවඳ පැතිරෙන්නාක් මෙන් එදා කළ ප්‍රකාශයේ යථාර්ථය වැටහෙනු ඇත. මිනිස් සමාජය වැනි මඩ වගුරෙන් හට ගෙන මඩ ඉක්මවා මඩ නොතැර වී ලොව තුළ වැඩ ඉන්න නික්ලේෂි බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔබට හමුවෙනු ඇත. ඒ උතුම් දර්ශනය තුළින් ඔබගේ සිත සැනසේවා.

- නයනා නිල්මිණි

නත්ථි තණ්හාසමා නදී - තණ්හාව සමාන නදියක් නැත - ධම්මපදය - මලවග්ගය