බුදු දහමෙන් ප්‍රකට වන සැබෑ නායකයා
 මහනුවර අස්ගිරි මහා විහාරයේ
කාරක සංඝ සභික හා උපාධ්‍යාය ධුරන්ධර
වයඹ පළාතේ ප්‍රධාන සංඝනායක
මහාචාර්ය
තුඹුල්ලේ ශ්‍රී සීලක්ඛන්ධ නා හිමි
නායකත්වය කියන වචනයේ සැබෑ අර්ථයක් තිබෙනවා. හැම කෙනෙක් ම නායකයෙක් වීම තමයි අවශ්‍ය
වන්නේ. එහෙම වුණත් හැම කෙනෙක් ම නායකයෙක් වෙන්නට කැමත්තක් නැහැ. නායක නො වන අය
බොහෝවිට පිටිපස්සට තල්ලුවෙන්නට කැමති වෙනවා.
නායකයා වෙන්නට කැමැති අය එහෙම නොවේ. ඒ පුද්ගලයා ඉදිරියටම යන්නට යි කැමති. රැස්වීමකට
ගියත්, සාකච්ඡාවකට ගියත් ඉදිරිපෙළටම ඇවිත් ඊට ඕනකමින් සහභාගිත්වය දක්වනවා.
දුරස්තවීමක්, පසුබට වීමක් නැහැ. සමාජයේ අපිට මේ තත්ත්වයන් සුලබ ව දකින්නට පුළුවන්.
අපි දකිනවා සමහර අවස්ථාවල දී ගුරුවරයා කිසියම් පන්තියකට ගිහින් පාඩමක් කියලා දෙන්නට
සූදානම් වෙනකොට සමහර සිසුන් ඉදිරියට ම ඇවිත් ඊට සවන් දීලා ඕනකමින් ම ඊට අවධානය ලක්
කරනවා. සමහර සිසුන් ගුරුවරයා පන්තියට පැමිණි පසු ව පිටිපස්සට ගිහින් ඊට වැඩි ම
අවධානයක් නැතිව ක්‍රියා කරනවා. අවසානයේ දී එවැනි සිසුන් අසාර්ථක ප්‍රතිඵලයි ලබා
ගන්නේ. එහෙම වුණත් ගුරුවරු හැටියට අපේක්ෂා කරන්නේ ඒ පිටිපස්සට තල්ලුවෙන ශිෂ්‍යයා
ඉදිරියට අරගෙන ඇවිත් සක්‍රිය ව ඔවුන් පාඩමට සහභාගි කරවා විභාගයෙන් සාර්ථක ප්‍රතිඵල
ලබා දෙන්නට යි.
පෙරමුණ ගැනීම
මේ පෙරමුණට ඒම, ඉදිරියට ඒම හොඳ නායක ලක්ෂණයක්. ඒක කෙනෙක් හිතන්න පුළුවන් ඔහු කෑපී
පෙනෙන්නට ගත් උත්සාහයක් කියලා. නැහැ. හැම විටම ආචාර්යවරයා කල්පනා කරන්නේ තමන් භාරයේ
සිටින හැම ශිෂ්‍ය දරුවෙක් ම පෙරමුණට පමුණුවා නායකයෙකු බවට පත් කිරීමට යි. ඉතින් මේ
නායකත්වය කියන එක අහම්බෙන් හෝ ඉබේ ම ලබන්නට හැකි දෙයකුත් නො වේ. ඊට අවශ්‍ය ශක්තීන්
ක්‍රමයෙන් ගොඩනගා ගන්නට ඕන. ඒවාට කියන ධර්මානුකූල වචනයක් ලෙස පාරමිතා යන්න අපට
පෙන්වා දිය හැකියි.
අපේ භාග්‍යවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ සම්මා සම්බුද්ධත්වය අවබෝධ කර ගැනීම පිණිස අසංඛ්‍ය
කල්ප ලක්ෂ හතරක් පුරා දානාදි පාරමී ධර්ම සම්පූර්ණ කළ බව අපේ බෞද්ධ ඉතිහාසයෙහි සඳහන්
වේ. එතකොට උන්වහන්සේ මෙම උත්තරීතර බුද්ධත්වය ලබා ගැනිම සිදු කළේ එවැනි උත්තරීතර
නායකත්වයකට අවශ්‍ය කරන ශක්තීන් අසංඛ්‍ය කාලයක් පුරා සම්පුර්ණ කර ගත් නිස යි.
බුදුවරයෙක්, මේ කාම, රූප, අරූප කියන ලෝක තුනටම නායකත්වය දෙන්නා කියන අර්ථයෙනුත්
සම්මාන කෙරෙනවා. ඒ නිසා ම උන්වහන්සේ අපේ බෞද්ධ පොත්පත්වල තෛ‍්‍රලෝක නායක හෙවත්
තිලෝනා ආදි වචනවලින් හඳුන්වා දෙනවා. එහෙත් බුදුවරු සුලභ වන්නේ නැහැ.
තනතුරු ප්‍රදානය
බුද්ධුප්පාදො ච දුල්ලභො කියලයි අපේ ධර්මයෙහි පෙන්වා දෙන්නේ. ඉතින් ඒ බුද්ධත්වය කියන
මේ පදවියට පහළ මට්ටමේ තවත් පදවි දෙකක් පෙන්වා දී තිබෙනවා. ඒ තමයි බුදුවරයෙකුට පමණක්
දෙවෙනි වන අග්‍රශ්‍රාවක තනතුර.
ඉතින් අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේ තමන් වහන්සේගේ අග්‍රශ්‍රාවක තනතුරු වමත් සව් හා දකුණත්
සව් වශයෙන් වර්ග කර ලබා දෙන්නේ නවම් පුර පසළොස්වක පොහෝ දිනක යි. එදා තමන්වහන්සේ
බුද්ධත්වයට පත් වීමෙන් පසු පැවැත්වුණු පළමු වන මහ සංඝසභා රැස්වීමේදී මේ තනතුරු පත්
කරන්නට යෙදුණේ. එදා රජගහනුවර වෙළුවන මහා විහාරය මුල් කරගෙන බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ
මහාසංඝ සන්නිපාතයක් පැවැත්වූයේ නායකයන් දෙපළක් පත් කිරීම අරමුණු කර ගෙන යි. ඒ මහාසඟ
සමුළුවට පැමිණ සහභාගිත්වය දැක්වූවන් අතර උරුවෙල, නදී, හා ගයා යන ඒ වනවිට රහත් භාවයට
පත්ව සිටි කාශ්‍යප සහෝදර නායක රහතන් වහන්සේලා හා උන්වහන්සේලාගේ පිරිවර දහසක්
දෙනාත්, සැරියුත් හා මුගලන් යන මහතෙරුන් වහන්සේලා දෙනම හා තවත් දෙසිය පනහක රහතන්
වහන්සේලා ඇතුළුව මේ පිරිස 1250 ක් තරම් වූ පිරිසක් සහභාගි වූ මහාසංඝ සම්මේලනයක්.
විරුද්ධ මත
ධර්මසේනාධිපති සැරියුත් මහතෙරුන් වහන්සේ හා මහාසෘද්ධිලාභි මුගලන් මහරහතන් වහන්සේ
පිළිවෙළින් අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දකුණත් සව් හා වමත්සව් වශයෙන් නම් කර එම මහා
පදවි දෙක පත් කෙරුණා. මේ අවස්ථාවේ දී විවිධ මතිමතාන්තර එදා එම සංඝ සමාජයෙන් ඉස්මතු
වුණා. මුලින් ම අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත පැවිදි ව ප්‍රථමයෙන් ම ධර්මාවබෝධය ලැබ
ගත් කොණ්ඩඤ්ඤ මහරහතන් වහන්සේ හැම අතින් ම නායකත්වයට පත් ව සිටි සංඝ පිතෘන් වහන්සේ
නම යි. මේ අවස්ථාවේ දී සෙසු වප්ප, භද්දිය, මහානාම, අස්සජී යන පස්වග භික්ෂූන්
වහන්සේලා ත් වැඩ සිටිද්දී ඇයි මේ පත්කිරීම සැරියුත් හා මුගලන් යන ඒ වනවිට
කණිෂ්ඨත්වයෙන් සිටි දෙනමකට පත් කළේ යනුවෙන්. ඒ අවස්ථාවේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ
දෙනම ගැන පැහැදිලි සඳහනක් කළා.”
මහණෙනි, ඔය කියන පස්වග භික්ෂූන් වහන්සේලා, යස නම් වූ භික්ෂුව, භද්‍ර වර්ගික
භික්ෂූන් තිස්දෙනා, තුන් බෑ ජටිල භික්ෂූන් හා පිරිවර දහසක් දෙනා වහන්සේ අගසව්
තනතුරු අපේක්ෂාවෙන් ඊට අවශ්‍ය සුදුසුකම් සපුරාගනු පිණිස පාරමී දහම් පිරූ පිරිසක් නො
වේ. ඒ අය වෙනත් ප්‍රාර්ථනා මුදුන්පත් කර ගනු පිණිස ඊට අවශ්‍ය පිළිවෙත් සපුරා ගත්
පිරිසක්. එහෙම නොවේ මේ සැරියුත් හා මුගලන් යන දෙනම, මේ දෙනමගෙන් සැරියුත් තෙරුන්
වහන්සේ මෙයට කල්ප ලක්ෂයකට පෙර සිට බමුණු කුලයක සරද මානවක නමින් හා මුගලන් තෙරුන්
වහන්සේ මහසල් කුලයක සිරිවඩ්ඪ නමින් ඉපිදි එදා සිට පඤ්ච අභිඥා අෂ්ටසමාපත්ති යන ලෞකික
ධ්‍යාන පවා උපදවා සිටි අතර තවුස් පැවිද්දෙන් පැවිදි බවද ලබා සිටියා. ඉතින් එදා ලොව
බුදුව වැඩ විසූ අනෝමදස්සි බුදුරජාණන් වහන්සේ දවස සිට සාරාසංඛෙය්‍ය කල්ප ලක්ෂයක්
මුළුල්ලේහි මෙම අග්‍රශ්‍රාවක තනතුරු අපේක්ෂාවෙන් පෙරුම්දම් පුරා මේ බුද්ධාන්තරයෙහි
ප්‍රථම සංඝසන්නිපාත අවස්ථාවෙහි මෙසේ අග්‍රශ්‍රාවක තනතුරු ලැබුවා.” දැන් අපට
වැටහෙනවා අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේ අතීත භවයන් ආවර්ජනා කොට බලා මේ දෙදෙනා වහන්සේට මෙසේ
අගතනතුරු ලබා දුන්නේ කුමන පදනමකින් ද? කියන මේ කාරණ ය. මෙහි දී අපට වැදගත් වන්නේ
අන්කිසිවක් නොව කිසියම් තනතුරක් බුද්ධ නියමය අනුව ලබා දිමට නම් එවැනි තනතුරකට
යෝග්‍ය අයෝග්‍ය භාවය විමසීම පිණිස මේ සුදුසුකම් පිළිබඳ විනිශ්චයක් කර තිබීම තුළින්
එහි විනිවිද භාවය ප්‍රකාශ වීම. පස්වග භික්ෂූන් වහන්සේලා වැනි ජ්‍යෙෂ්ඨත්වයට පත්
රහතන් වහන්සේලා එදා දහස ද ඉක්මවා වැඩ සිටියත් මෙම අග්‍රශ්‍රාවක නමැති නායක
තානාන්තරය ප්‍රදානයට අවශ්‍ය වන්නේ ඒ සඳහා කෙ තරම් දුරට යෝග්‍ය ද සපුරා ඇත් ද? යන්න
විවිධ පැතිකඩ ඔස්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ විමසා බලා එම නිවැරදි තිරණයට පැමිණ ඇති බව
අපට පැහැදිලිය.
එපමණක් නොවේ. එදා අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේ තෛ‍්‍රලෝක නායක නම් උත්තරීතර තත්ත්වයට පත්
ව වැඩ වසන කල මෙම තනතුරු ප්‍රදානයෙන් පසු උන්වහන්සේ ළඟට එම වගකීම් ඉටු කිරීමට වැඩ
සිටියේ සැරියුත් හා මුගලන් යන මේ මහරහතන් වහන්සේ දෙනම යි. දැන් අප විමසා බැලිය
යුත්තේ එම දෙනම එම වගකීම සපුරාලීමේ දී මෙම නායකත්වය කෙ තරම් දුරට තහවුරු වෙනවා ද?
යන්න යි. එමෙන් ම බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ ප්‍රධාන නායක තනතුරු දෙක පත් කිරීමෙන් පසු
සැරියුත් හා මුගලන් මහරහතන් වහන්සේලා එම විශ්වාසය කෙතෙක් දුරට තහවුරු කළා ද? යන්න
විමසා බැලීම වැදගත් වෙනවා. අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අතිශ්‍රේෂ්ඨ දේශනාව ලෙස
ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍ර දේශනාව යි. බුදුරජාණන් වහන්සේ සැකෙවින් කළ මෙම ගැඹුරු
දේශනාව භික්ෂූන් වහන්සේලා සඳහා විස්තර වශයෙන් දම්සෙනෙවි සැරියුත් මහ රහතන් වහන්සේ
ලවා දේශනා කෙරෙව්වා. එම අවස්ථාවේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ භික්ෂූන් වහන්සේලාට කතා කරලා
අග්‍රශ්‍රාවක දෙනමගේ ගුණ වර්ණනා කර උන්වහන්සේලා දෙනම ඇසුරු කිරීමේ වටිනාකම ප්‍රකාශ
කර තිබෙනවා. එය සැබෑ නායක ලක්ෂණ විදහා දක්වන අවස්ථාවක්.
ප්‍රතිපත්තියෙන් සංග්‍රහ කිරීම
මෙහි එන චතුරාර්ය සත්‍ය දේශනාව විසිතුරු කර පැහැදලි කර දේශනා කරන්නට සැරියුත්
මහතෙරුන් වහන්සේ දක්වන සමත් බව ඇගයීමට ලක් කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ මොහොතකින් තමන්
වහන්සේගේ ගන්ධ කුටියට වැඩම කළා. එහි දී අග්‍රශ්‍රාවක දෙනම සම්බන්ධයෙන් සැලකිය යුතු
වර්ණනාවක් ගෙන හැර පෙන්වා දුන්නා. ” මහණෙනි, සැරියුත් හා මුගලන් යන දෙනම ඇසුරු
කරන්න. උන්වහන්සේලා දෙනම ඥානවන්ත යි. සෙසු භික්ෂූන් වහන්සේලා පිළිබඳ සංග්‍රහශීලි
යි. සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ සෙසු භික්ෂූන් වහන්සේට වැදූ මව හා සමානව පුත්‍ර
ස්නේහයෙන් යුක්තව කරුණාව දක්වනවා. මොග්ගල්ලායන තෙරුන් වහන්සේ එම වැදූ දරුවන් හා
සමාන භික්ෂු මහාශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාට කිරි මව් මෙන් කිරි වෙඬරු ආදිය දෙවමින් පෝෂණය
කරනවා.” මේ ආකාරයෙන් සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ තමන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය භාවයට පත් වූ
භික්ෂන් වහන්සේලාට මෙන් ම වෙනත් මහතෙරුන් වහන්සේ වෙතින් පැවිදි බව ලද භික්ෂූන්
වහන්සේලාට ද වෙනසක් නැතිව එක හා සමාන ව ආමිසයෙන් මෙන් ම ධර්මයෙන් හෙවත්
ප්‍රතිපත්තියෙන් ද සංග්‍රහ කෙරමින් ගිලන් ගති ඇති භික්ෂූන් වහන්සේට ද ඇප උපස්ථාන
කරමින්, ගිලන් නො වූ නිරෝගි භික්ෂූන් වහන්සේලාට ද ධර්මානුකූල ව අවවාද අනුශාසනා
කරමින් උන්වහන්සේලාගේ චරිතානුකූලව කමටහන් ලබා දෙමින් එම භික්ෂූන් සෝවාන් ඵලයෙහි
පිහිටුවනවා.
මෙම සෝවාන් ඵලයෙහි පිහිටුවාලීමෙන් පසුව උන්වහන්සේලා නැවත සතර අපායට වැටෙන්නේ නැහැ.
ඒ වගේ ම පෙරට ම ගමන් කර සසර කෙටි කර ගැනීමේ ශක්තිය උන්වහන්සේලා හිමිකර ගන්නවා.
ඉතිරි මාර්ග ඵල තුනට පැමිණීමේ ශක්තිය ඇතිව උන්වහන්සේලා ක්‍රියා කරනවා. මේ නිසා
සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ ඉන්පසු තවත් එවැනි පුහුදුන් භික්ෂූන් වහන්සේ සොයා ගොස් ඒ
නවක භික්ෂූන් සෝවාන්ඵලයටවත් පැමිණිම පිණිස අවවාද අනුශාසනා කරනවා.
මේ අවස්ථාවේ දී මුගලන් මහරහතන් වහන්සේ වෙතින් තවත් කාර්යභාරයක් ඉටු කෙරෙනවා. එනම්
සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ සෝවාන් ඵලය දක්වා හික්මවනු ලැබු අවවාද අනුශාසනා දෙනු ලැබූ
භික්ෂූන් වහන්සේට ඉතිරි මාර්ග ඵල තුන සපුරා ගැනිම පිණිස රහත් බව පිණිස අවවාද
අනුශාසනා කිරිම යි. බුදුරජාණන්වහන්සේ තුන්ලොවට ම නායකත්වය දරමින් සසර සැරි සරන
පුහුදුන් සත්ත්වයා කරෙහි මහාකරුණාවෙන් ක්‍රියා කරමින් ඒ හැම දෙනාට ම සසර විමුක්තිය
ලබාදීමේ කාර්යය ඉටු කිරීමේ දී ඒ ඉලක්කය සපුරා ගනු පිණිස තමන් වහන්සේ විසින්
නායකත්වයට පත් කෙරනු ලැබූ මෙම අග්‍රශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා දෙනමසහයෝගයෙන් බුදුරජාණන්
වහන්සේගේ අරමුණ සඵලකර ගැනිම සඳහා දෙවැනි මට්ටමේ නායකත්වයක් දෙමින් එම දෙදෙනා වහන්සේ
සහයෝගයෙන් ක්‍රියා කරනවා ද කියන මේ කාරණය යි.
අග තනතුරේ වගකීම
එපමණක් නොව සමහර අවස්ථාවල දී බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ දෙදෙනා වහන්සේ ළඟට කැඳවා
උන්වහන්සේලා දෙනමට අවවාද අනුශාසනා කරනවා. එවැනි අවස්ථාවල මේ දෙදෙනා වහන්සේ
බුදුරජාණන් වහන්සේ සමඟ කිසිදු වාද විවාද තත්වයකට නො ගොස් ඉතාමත් නිහතමානී ව තම
නායකායාණන් වහන්සේගේ අනුශාසනාවට ගරු කරමින් ඉදිරියට ඒ අනුව ක්‍රියා කරනවා.
මෙම ලිපියෙහි ඉතිරි කොටස නවම් අව අටවක පෝදා (15) වැනිදා පත්‍රයේ පළවේ. |
