දුක ගැන කතා කිරීම දුකට ආරාධනාවක් ද?

බත්තරමුල්ල සිරි සුදස්සනාරාම
සදහම් සෙනසුනෙහි
ප්‍රධාන අනුශාසක ආචාර්ය
මිරිස්සේ ධම්මික නා හිමි

දුක කියන වචනයට පවා සමහරු අකැමැතියි. බයයි. ඒ නිසා මේ දුක ගැන දැනුම්වත්වීම අත්‍යවශ්‍ය යි. දුක ගැන කතා කිරීම දුකට ආරාධනාවක් ද? යන අදහස මතුකොට දක්වා, චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්ම අවබෝධය පිණිස පෘතග්ජන මනුෂ්‍යයා ට තේරුම්ගත හැකි ආකාරයෙන් කරුණු පෙන්වා දීමටයි මේ උත්සාහය.

සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් විසින් සර්වඥතා ඥානයෙන් අවබෝධ කොට දේශනා කළ චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය ඒ ආකාරයෙන් ම විස්තර කර පැහැදිලි කර දේශනා කළ හැකි වන්නේ එනම්, පුළුවන්කම ලැබෙන්නේ තවත් එබඳුම සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ නමකට පමණක් ම ය. මේ නිසා අප විසින් සිදු කරනු ලබන්නේ කල්‍යාණවන්තයන් සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කළ ධර්ම මාර්ගය, අනුශාසන ය මඟ පෙන්වීම අනුව පිළිපදිමින් දැනුම අවබෝධයක් බවට පත්කර ගනිමින්, ඒ දැනුම හා අවබෝධය අන් අය හා සමඟ සාකච්ඡා කිරීම යි. ඒ වගේ ම එය ලෝභා දී කෙලෙසුන් හි සංසිඳීම පිණිස උපකාර කර ගැනීම හා අන් අයත් කෙලෙසුන් හි සංසිදීමට සහභාගි කරවා ගැනීම යි. මේ ලිපි පෙළ ඒ වෙනුවෙනුයි.

බෝධිසත්වයන් වහන්සේ නමක් තම ගමන ආරම්භ කරන්නේ සියලු සත්ත්වයන් දුකින් පෙළෙන බව නුවණින් දැක, අවබෝධ කර ගැනීමෙන් අනතුරුව යි. දුක පිළිබඳ ව ආර්ය පර්යේෂණය සිදුකොට ඒ දුකට හේතුව, දුකින් මිදීම, දුකින් මිදීමේ මාර්ගය ලෙස හඳුනා ගන්නවා. අවබෝධ කර ගන්නවා. එය චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය ලෙස සම්බුදු දහමෙහි පෙන්වා දී තිබෙනවා. දුක ආර්ය සත්‍යයක් ලෙස දකින්නේ කෙසේදැයි නුවණින් ම විමසා බැලිය යුතු වෙනවා. එයට හේතුව දුක ගැන කියන හා දුක ගැන අහන බොහෝ පිරිසක් ස්වල්ප වූ කායික දුකක දී පවා එය කායික දුකකින් දැකීම පමණක් නොව මානසික දුක්ඛයන් බවටත් පත්කරගෙන “ආදිත්ථ පරියාය” සූත්‍ර දේශනාවේ සඳහන් කළ අයුරින් බොහෝ දුකට පත්වන ආකාරය පැහැදිලියි. “සල්ල සූත්‍ර” දේශනාවේ දැක් වූ අයුරින් කයේ ඇතිවන ගිලන්වීම ආදී දුක මනසට ත් හුලකින් ඇණ ගන්නා සේ , දුක් දෙකක් මුල් කර ගත් අප්‍රමාණ දුක්ඛයන්ට මුල් සාදා ගන්නා හා හේතු සාදා ගන්නා ආකාරය ත් පැහැදිලි යි.

මේ නිසා දුක නම් වූ මේ වචනය ආර්යය සත්‍යයක් ලෙස අවබෝධ කර ගැනීම සියුම් ලෙස විග්‍රහ කර ගත යුතු වෙනවා. එහෙත් අප කල්‍යාණවන්තයන් සේ එය සාකච්ඡා කරමින් කරන්නේ, විග්‍රහ කරන්නේ ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ ආදී කෙලෙසුන් හි සංසිඳීම අරමුණු කර ගෙනම යි. මේ විග්‍රහයේ දී පවා කිසිවිටකවත් ඇලීමක් හෝ ගැටීමක් ඇති නොකරගෙන දුක සකස් වෙන්න හේතුව වන මෝහය හෙවත් මුලාව බැහැරවන තැනකට කියවන හා අසන ඔබත් සිත පිහිටුවා ගෙන සිටිය යුතුම යි.

දුක පිළිබඳ අපට බොහෝ ධර්ම කරුණු සාරාංශ කර මෙසේ සාකච්ඡා කළ හැකියි. ඒ සංස්කාර දුක්ඛ, විපරිණාම දුක්ඛ, දුක්ඛ දුක්ඛ ආදී වශයෙනුයි. “සංස්කාර දුක්ඛ” වශයෙන් මනසේ ඇති කර ගන්නා වූ ක්ලේසයන් නිසා එනම් රාගාධී ක්ලේස ධර්ම, චෛතසික ධර්ම, නිසා ඇති කර ගන්නා වූ දුක පිළිබඳව කතා කිරීමට පුළුවනි. “විපරිණාම දුක්ඛ” ස්කන්ධ පංචකය විසිරී යන විට ඇතිවෙන්නා වූ දුක තේරුම් ගන්නට පුළුවනි. ඒ වගේ ම “දුක්ඛ දුක්ඛ” වශයෙනුත් අධි්‍යත්ත, බහිද්ද ආකාර දෙකෙන් ම තමා කෙරෙන් වගේ ම බහිද්ද බාහිර වස්තූන් සම්බන්ධයෙන් විශේෂයෙන් ම ප්‍රියයන්ගෙන් වෙන්වීම ඒවගේ ම යමක් කැමැති නම් ඒ දේ නොලැබීමේ පටන් ඇතිවන්නා වූ දුක්ඛයන් පිළිබඳවත් අපට නුවණින් විමසා බැලිය හැකියි.

සංස්කාර දුක්ඛ, විපරිනාම දුක්ඛ, දුක්ඛ දුක්ඛ කියන මේ සියලු දුක්ඛයන් එකින් එකට සම්බන්ධ ව පවත්නා බවක් පෙනෙන්නට තියෙනවා. ඒ කරුණු එකින් එකට වෙන් කර ගත්තත් , සියුම් ලෙස එකට එකක් සම්බන්ධ ව පවතිනවා. අවසානයේ නතර වන්නේ මෝහය කියන තැන යි. මෝහය නිසා එනම් මුලාව නම් වූ චතුරාර්ය්‍ය සත්‍යය ධර්මය කෙරෙහි ඇති නිරවුල් අවබෝධයක් නැතිකම නිසා, මේ සියලු දුක්ඛයන් ට මූලයන් සාදාගන්නා බව ඉතාම පැහැදිලි යි. මේ කරුණු කිහිපය නැවතත් අපි සාකච්ඡා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙමින් ආරම්භයක් වශයෙන් සරලව කරුණු සාකච්ඡා කර ගත යුතුයි.

දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයේ දී ත් ඉපදීම දුකක් ය. එනම් “ජාතිපි දුක්ඛා” කියන වචනය අපි තේරුම්ගත යුතුයි. මේ දුක කියන වචනයෙහි පැතිකඩ ලෙස වර්තමානය තුළ සිංහල භාෂාවෙන් විවිධ වචන යොදා ගන්නා බව පෙනෙනවා. එනම් ආතතිය, දොම්නස, ක්ලමතය, වික්ෂෝපය ආදී වශයෙනුයි. මේ දුක්ඛයන් සරල වූත් ඉතාම ළදරු මට්ටමේ දුක්ඛයන් හැටියට නිවන් මඟ කතාවේ දී අප තේරුම් ගත යුතුයි.

දුක්ඛ ආර්ය සත්‍යයේ දී පෙන්වා දෙන ඉපදීම දුකක් ය කියන තැන සිට ලෙඩවීම දුකක් ය. මහලුවීම දුකක් ය. මරණය දුකක් ය. අප්‍රියයන් හා එක්වීම දුකක් ය. ප්‍රියයන්ගෙන් වෙන්වීම දුකක් ය. යමක් කැමැති නම් ඒ දෑ නොලැබීම දුකක් ය. කෙටියෙන් සඳහන් කරන්නේ නම්, ස්කන්ධ පංචකය ම දුකක් ය. නැවත සඳහන් කරන්නේ නම් දුක මත ම ලෝකය පවතින බව දහමෙහි පෙන්වා දෙනවා. ලෙඩවීම, දිරා ගෙන යෑම, මරණය, දුක් බව සැබෑව කි. එහෙත් එය ආර්ය සත්‍යයක් ලෙස දැක ගන්නේ කෙසේ ද? කියන ප්‍රශ්නය පෘතග්ජන ස්වභාවයේ සිතින් බලන්නෙකුට දුෂ්කර විය හැකි ය. ඒ නිසා පළමු පියවරේ දී මෙලොව උපදින්නට මත්තෙන් මව්කුසේ දී ලබන දුකත්, බිහිවන විට ලබන දුකත්, ඉපදීමෙන් අනතුරුව ඉහත සඳහන් කළ දිරාගෙන යෑම ලෙඩ දුක්, මරණය වැනි දුක්ඛයන් ද සලකා බැලිය හැකි යි.

එනමුත් අප විසින් යෝජනා කරන්නේ ඉපදීම දුකක් ය කියන තැන දැක ගන්නට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ “අනවතග්ග සංයුක්තයේ” පටන් බොහෝ සූත්‍ර දේශනාවන් හි පෙන්වා දුන් ආකාරයෙන් මේ සංසාර ගමන පුරාම පවත්නා වූ දුක තේරුම්ගත යුතු යි. සසර හා භවය යනු ධාතු ස්කන්ධ ආයතනයන්ගේ නොසන්සිඳී පැවැත්ම නම් දුක යැයි අප තේරුම් ගත යුත්තේ මේ ජීවිතයේ පවත්නා වූ ලෙඩවීම, මහලුවීම, මරණය ආදී වශයෙන් පමණක් නොව භවය පුරා ම සකස් වෙන්නා වූ දුකක් පිළිබඳ ව යි. මෙය සංස්කාර දුක්ඛයන් පිළිබඳ ව සාකච්ඡා කරන විට මනා ලෙස තේරුම් ගත හැකිවනු ඇත.

දීපා පෙරේරා