කුසල් දහම් මත පවතින සමාධිය
 පොල්ගහවෙල මහමෙව්නා භාවනා අසපු සංචිතයේ
නිර්මාතෘ සහ අනුශාසක
කිරිබත්ගොඩ
ඤාණානන්ද හිමි
බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවන් පා වසර පන්සියයක් ගත වූ තැන නාගසේන මහරහතන් වහන්සේත්,
ගී‍්‍රක රජෙකු වූ මිළිඳු රජතුමාත් අතර පැවැති දුර්ලභ ධර්ම සංවාදය මිළිඳු රාජ
ප්‍ර‍්‍රශ්නය ග්‍රන්ථයේ ඇතුළත් වී ඇත.
මෙම දහම් සංවාදයේ ඉස්මතු වන දහම් කරුණු අපට අතිශයින් ප්‍රයෝජනවත් ය. කො තරම් දහම්
දැනුම තිබුණත් ඇතැම් දහම් ගැටලු විසදා ගැනීමේ දී මිළිඳු රාජ ප්‍රශ්න ග්‍රන්ථයෙන්
අපට ලැබෙන උපකාරය ඉතා ම වැදගත් වේ.
දිනක් නාගසේන මහරහතන් වහන්සේ මුණ ගැසුණ මිළින්ද රජු මෙසේ අසා සිටියේ ය.
සිහිය ගැන පිළිබඳ ප්‍රශ්නය
”ස්වාමීනි නාගසේනයන් වහන්ස, සිහියේ ස්වභාවය කුමක් ද?”
”මහරජාණෙනි, කුසල් දහම් අරමුණු කරවන ස්වභාවය සිහිය යි. එමෙන් ම නිවන් මඟට හිිත වූ
දේ ත්, අහිත වූ දේ ත් හඳුනාගෙන හිත දේ ගැනීමත්, අහිත දේ බැහැර කිරීමත් සතියේ
ස්වභාවය යි.
මහරජාණෙනි, සිහිය ඉපදීමෙන් කුසලාකුසල ධර්මයන්, වැරැදි නිවැරැදි ධර්මයන්, හීන
ප්‍රනීත ධර්මයන්, යහපත් අයහපත් ධර්මයන්, පිළිබඳව පැහැදිලිව තේරුම් ගන්නේ. එනම් මේ
සතර සතිපට්ඨාන ය, මේ සතර සම්‍යහ්පධාන ය, මේ සතර සෘද්ධිපාද ය, මේ පංච ඉන්ද්‍රිය ය,
මේ පංච බල ය, මේ සප්ත බොජ්ඣංග ය, මේ ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය ය, මෙය සමථය යි. මෙය
විදර්ශනාව යි, මෙය අවබෝධ ඤාණය යි, මෙය විමුක්තිය යි. වශයෙන් වටහා ගන්නේ සිහියෙනි. ඒ
තුළින් ය, යෝගාවචර තෙමේ සේවනය කළ යුතු ධර්මයන් සේවනය කරන්නේ. සේවනය නො කළ යුතු
ධර්මයන් සේවනය නො කරන්නේ. භජනය කළ යුතු ධර්මයන් භජනය කරන්නේ. භජනය නො කළ යුතු
ධර්මයන් භජනය නො කරන්නේ. මහරජාණෙනි, සිහිය යනු මේ අයුරින් කුසල් දහම් අරමුණු කරවන
ස්වභාවය යි.
”ස්වාමීනි, උපමාවක් කළ මැනැව“
”මහරජාණෙනි, සක්විති රජුුගේ භාණ්ඩාගාරික තෙමේ උදේ හවස සක්විති රජුගේ යසස සිහි
කරවයි. දේවයන් වහන්ස, ඔබ වහන්සේට හස්්තීීහු මෙ පමණ සිටිති. අශ්වයෝ මෙ පමණ සිටිති.
රථ සේනාවෝ මෙ පමණ සිටිති. පාබල සේනාවෝ මෙ පමණ සිටිති. රිදී මෙ පමණ තිබේ. රන් මෙ පමණ
තිබේ. ගෘහෝපකරණ මෙ පමණ තිබේ. දේ්වයන් වහන්ස, එය සිහිකළ මැනැවැ’යි කියා ය. මෙසේ
රජතුමා සතු දේපළ විස්තර මනසට අරමුණු කරව යි.
”මහරජාණෙනි, ඔය අයුරින් ම සිහිය, කුසල් - අකුසල්, හරි - වැරැදි, හීන - ප්‍රණීත, හොඳ
- නරක ආදී ධර්මයන් සිතට අරමුණු කරවයි. මේ සතර සතිපට්ඨාන ය, සතර සම්‍යහ් පධාන වීර්ය
ය, සතර සෘද්ධිපාද ය, පංච ඉන්ද්‍රිය ය, පංච බල ය, සප්ත බොජ්ඣංගය, ආර්ය අෂ්ටාංගික
මාර්ගය ය, මේ සමථ ය, මේ විදර්ශනාව ය, මෙය අවබෝධ ඤාණය ය, මෙය විමුක්ති ය වශයෙන් වටහා
ගන්නේ සිහියෙනි. ඒ තුළින් ය යෝගාවචර තෙමේ සේවනය කළ යුතු ධර්මයන් සේවනය කරන්නේ.
සේවනය නො කළ යුතු ධර්මයන් සේවනය නො කරන්නේ. භජනය කළ යුතු ධර්මයන් භජනය කරන්නේ. භජනය
නො කළ යුතු ධර්මයන් භජනය නො කරන්නේ. මහරජාණෙනි, සිහිය යනු මේ අයුරින් අකුසල් දහම්
අරමුණු කරවන ස්වභාව යි.
”ස්වාමිනි, හිත - අහිත දේ හඳුනාගෙන හිතකර දේ ග්‍රහණය කරන සතිය පවතින්නේ කෙසේ ද?”
”මහරජාණෙනි, සිහිය උපදින විට හිත අහිත දේ තේරුම් ගැනීමේ හැකියාවෙන් යුක්ත වෙයි. මේ
ධර්මයන් මට යහපත පිණිස පවතී. මේ ධර්මයන් මට අහිත පිණිස පවතී. මේ ධර්මයන් මට උපකාර
යි. මේ ධර්මයන් මට අපකාර යි වශයෙනි. එයින් යෝගාවචර තෙමේ අයහපත් ධර්මයන් බැහැර
කරන්නේ. යහපත් ධර්මයන් වැළඳ ගන්නේ. අපකාර ධර්මයන් බැහැර කරන්නේ. උපකාර ධර්මයන් ළං
කර ගන්නේ. මහරජාණෙනි, හිත අහිත දේ හඳුනාගෙන යහපත් දේ ග්‍රහණය කරනා ස්වභාවය වනාහි
සිහිය යි.
”ස්වාමිනි, ඒ සඳහා උපමාවක් වදාළ මැනවි”
”මහරජාණෙනි, සක්විති රජුට අනුශාසනා කරන ප්‍රධාන තැනැත්තා හිත - අහිත දේ ගැන රජුට
දැනුම් දෙයි. මේවා රජුට හිත සුව පිණිස පවතී. මේවා අහිත පිණිස පවතී. මේවා උපකාර යි.
මේවා අපකාර යි.” වශයෙනි. ඒ හේතුවෙනුයි අහිත දේ බැහැර කරන්නේ. හිත දේ ළං කරන්නේ.
අපකාර දේ බැහැර කරන්නේ. උපකාරක දේ ළං කරන්නේ. මහරජාණෙනි, මේ අයුරින් ම සිහිය උපදින
විට හිත - අහිත ධර්මයන් මැනැවින් හඳුනාගනී. මේ ධර්මයන් මට යහපත පිණිස පවතී. මේ
ධර්මයන් මට අහිත පිණිස පවතී. මේ ධර්මයන් මට උපකාරයි. මේ ධර්මයන් මට අපකාරයි ඒ
තුළින් ය යෝගාවචර තෙමේ අයහපත් ධර්මයන් බැහැර කරන්නේ. යහපත් ධර්මයන් වැළඳ ගන්නේ.
අපකාර ධර්මයන් බැහැර කරන්නේ. උපකාර ධර්මයන් ළං කරගන්නේ. මහරජාණෙනි, හිත - අහිත දේ
හඳුනාගෙන යහපත් දේ ග්‍රහණය කර ගන්නා ස්වභාවය වනාහී එම සිහිය යි. මහරජාණෙනි, අප
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙය මැනවින් වදාළ සේක. පින්වත් මහණෙනි, මම සිහිය යනු සියලු
යහපතට උපකාර දේ යැයි පවසමි” කියා ය.
සමාධිය ගැන ප්‍රශ්නය
”ස්වාමිනි, නාගසේනයන් වහන්ස, සමාධියෙහි ස්වභාවය කුමක් ද?
” මහරජාණෙනි, කුසල් දහම් ඉදිරියට ගැනීම සමාධියෙහි ස්වභාවය යි. යම්තාක් කුසල් දහම්
ඇද්ද, ඒ සියල්ල පවතින්නේ සමාධිය ප්‍රමුඛ කොටගෙන ය. සමාධියට නැඹුරු වී ගෙන ය.
සමාධියට යොමු වී ගෙන ය. සමාධියට බර වෙමින් ය.”
”ස්වාමිනී, උපමාවක් වදාළ මැනව“
”මහරජාණෙනි, වහලයක මැද කැණිමඬලක් තිබේ. ඒ කැණිමඬලට සියලුම පරාල සම්බන්ධ කරන්නේ.
එකල්හි ඒ සියලු පරාල තිබෙන්නේ කැණිමඬල දෙසට යොමු වීමෙනි. කැණි මඬලයට යොමු වීමෙනි.
කැණිමඬලේ උපකාරය තුළ ය. ඒ සියලු පරාලයන්ට අග්‍ර වන්නේ කැණිමඬල ය. මහරජාණෙනි, මේ
අයුරින් යම්තාක් කුසල් දහම් ඇද්ද, ඒවා පවතින්නේ සමාධිය දෙසට යොමු වීමෙන් ය.
සමාධියටම නැඹුරු වීමෙන් ය. සමාධියට බර විමෙන් ය.
”ස්වාමිනි තවත් උපමාවක් වදාළ මැනැව“
”මහරජාණෙනි, කිසියම් රජෙක් සිව්රඟ සේනාව සමඟ සංග්‍රාම භූමියට පිවිසෙයි. එහිි
යම්තාක් හස්තීන් ඇද්ද, අශ්වයන් ඇද්ද, රථයන් ඇද්ද, පාබල සේනාවන් ඇද්ද, ඒ සියලු
සේනාවන් ම සිටින්නේ රජු ප්‍රමුඛ කොට ය. රජු දෙසට ම නැමී ය. රජුට නැඹුරු වෙමින් ය.
රජුට බර වෙමින් ය. රජු පිරිවර කොට ගෙන ය. මහරජාණෙනි, ඔය අයුරින් යම්තාක් කුසල් දහම්
ඇද්ද, ඒවා පවතින්නේ සමාධිය දෙසට හැරීමෙනි. සමාධියට ම නැඹුරු වීමෙනි. සමාධියට ම බර
වීමෙනි.
මහරජාණෙනි, අප භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ කරුණ මෙසේ වදාළ සේක.
පින්වත් මහණෙනි, සමාධිය ප්‍රගුණ කරන්න. පින්වත් මහණෙනි, සමාහිත සිත් ඇති භික්ෂුව
යථාවබෝධ ඤාණය ලබන්නේ ය කියා ය.
- නයනා නිල්මිණී |
