විතක්ක චක්කය:

විතර්ක පිළිබඳව කියන කතාව

අම්බලන්ගොඩ, කහව ගල්දූව
ගුණවර්ධන යෝගාශ්‍රමයේ
ශ්‍රී කල්‍යාණි යෝගාශ්‍රමයේ
මහා ලේඛකාධිකාරී කම්මට්ඨානාචාර්ය
ත්‍රිපිටකාචාර්ය, ත්‍රිපිටක විශාරද
කහගොල්ලේ සෝමවංශ හිමි

සමුදය සත්‍ය පිළිබඳ කතා කරන විට තණ්හාව ගැන විශේෂයෙන් කිව යුතු යි. සමුදය යන්නෙහි තේරුම දුක් රැස් කරන්නේ ය යනු යි. එලෙස දුක් රැස් කරන ක්‍රම හැටක් සමුදය සත්‍යයේ දී විස්තර කරනවා. චක්‍ර දහයක් තියෙනවා. මෙවර සඳහන් කරන්නේ විතක්ක චක්කය යි. එනම්, විතර්ක පිළිබඳව කියන කතාව යි.

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ මුලු මහත් ධර්මය ම අවබෝධ කරගන්නට අනිවාර්යෙන් තණ්හාව නැති කළ යුතු යි. තණ්හාව තියාගෙන කුමන දෙයකවත් දියුණුවක් ලැබිය නො හැකි යි. අධ්‍යාත්මිකව බාහිරව දියුණුවක් ලබන්න බැහැ. ලෝකයේ නැවත, නැවත සත්ත්වයා උපදින්නේ කුමක් නිසාදැ’යි කවුරු හෝ විමසුවොත් තනි පිළිතුරක් දෙන්න තණ්හාව නිසා යනුවෙන්. සත්ත්වයා නැවත නැවත, උපත ලබන්නේ තණ්හාව නිස යි. උපත ලබා ප්‍රතිසන්ධි සිතට අනතුරුව ලෝභ ජනනයක් ප්‍රථමයෙන් හට ගන්නවා. ඒ භවයට ඇති ආසාව නිස යි. ලෝභය හෙවත් තණ්හාවෙන් පටන් ගෙන සිත විවිධ අරමුණු ඔස්සේ ගමන් කරයි. ඇස , කන, නාසය, දිව, සිරුර, සිත ආදිය ප්‍රධාන ආයතන හය ඔස්සේ වැඩ කරනවා. එයට බාහිර වශයෙන් රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශය , ධම්ම ආදී වශයෙන් ආයතන හයක් තිබෙනවා. ගොදුරු වන ඒවා. ඒ සියල්ලෙන් ම සිදු වන්නේ නුවණ පාවිච්චි නොකර තණ්හාව, තරහව ආදී පව් හටගන්නා බව යි. නුවණින් ආයතන ක්‍රියාත්මක කළොත්, කුසල් උපදවා ගන්න පුළුවන්කම තියෙනවා, පව් හටගන්නවා, තණ්හාව යට වෙනවා.

බුදුරජාණන් වහන්සේ විතර්ක චක්කයෙන් පහදා දුන්නේ තමන්ගේ චිත්ත සන්ථානයට හට ගනු ලබන , පහළ වනු ලබන විතර්ක සම්බන්ධයෙනි. තමන්ගේ චිත්ත සන්ථානයේ පහළ වන විතර්ක සම්බන්ධයෙන් විතක්ක චක්කය පැහැදිලි කර තිබෙන්නේ. විතර්කය ලෝකයේ රූපය කෙරෙහි පැවැති විතර්කය වශයෙන් සලකනවා. රූපය ගැන පහළ වන විතර්කය යි. එවිට මේ රූප විතක්කය ප්‍රිය වූ ස්වභාවය ඇත්තේ ය යනුවෙනි. මධුර වූ ස්වභාවය ඇත්තේ ය. මෙහි ම තෘෂ්ණාව උපන්නේය. මේ තෘෂ්ණාව මෙහි බැසගෙන සිටින්නේ ය යනුවෙන් දැනගත යුතු යි.

එවිට විතර්කය පිළිබඳව කල්පනා කරන විට, අරමුණු ගැනීම කියන දෙය යි. එවිට රූපය පිළිබඳ අරමුණු ගන්නා බවයි. රූපයක් දුටු විට කවර හෝ අරමුණක් සිතෙහි පහළ වෙයි. එය හොඳ යි, මිහිරි යි, ප්‍රිය මනාප යි යනුවෙන් ගත්විට තණ්හාව හට ගනියි. ඒ තණ්හාව දිගින් දිගට ම දිගින් දිගට ම ගෙන යනවා. ශබ්දය පිළිබඳව , ගන්ධය පිළිබඳව, රස පිළිබඳ , ස්පර්ශය පිළිබඳ ව ධම්මාරම්මණ පිළිබඳව ද කිව යුතු වන්නේ මේ කරුණු ටිකම යි. එලෙස ගන්නා අරමුණු තෘෂ්ණා සහගත ව ගැනීමයි මෙයින් ප්‍රකාශ කරන්නේ. එවිට මේ විතර්ක හයෙනුත් තෘෂ්ණාව උපත ලබන බවයි, මෙයින් පවසන්නේ.

රූප විතර්ක, ශබ්ධ විතර්ක, ගන්ධ විතර්ක, රස විතර්ක, ස්පර්ශ විතර්ක , ධම්ම විතර්ක හයෙන් තණ්හාව හට ගනියි. ඒ නිසා එයට සමුදය සත්‍ය යනුවෙන් පැහැදිලි කරනවා. ඒ නිසා අප සමුදය සත්‍ය විශේෂයෙන් දැනගත යුතු වෙනවා. මෙනෙහි කරන විට රූප විතර්කය, මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි. එමනිසා රූප විතක්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. එමනිසා රූප විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. ශබ්ද විතර්කය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ශබ්ද විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. ගන්ධ විතර්කය මම නො වෙයිි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ගන්ධ විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි. රස විතර්කය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා රස විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. ස්පර්ශ විතර්කය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ස්පර්ශ විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්මයි යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි. ධම්ම විතර්කය මම නො වෙයි, මගේ නො වෙයි, මගේ ආත්මය නො වෙයි, එමනිසා ධම්ම විතර්කය අනිත්‍ය යි, දුක්ඛ යි, අනාත්ම යි, යනුවෙන් මෙනෙහි කළ යුතු යි.

මේ හය කෙසේ හෝ හොඳ අවබෝධයෙන් අනිත්‍ය , අනාත්ම වශයෙන් මෙනෙහි කරද්දී තණ්හාව යටවී , අලෝභ චේතනාව හට ගනි යි. එයයි බලාපොරොත්තු වන්නට අවශ්‍ය වන්නේ. තණ්හාව නැති කළ යුතු යි. අලෝභ චේතනාව උත්පාදනය කළ යුතු යි. දුක්ඛ සත්‍ය අවබෝධ කරගැනීමට මහන්සි ගත යුතු යි. එහෙම නැතිනම් තණ්හාවෙම ගිලීගෙන සිටියොත්, දියුණුවක් ලබන්නට පුළුවන්කමක් නැහැ. ඒ නිසා බුදු දහමේ උගන්වන ක්‍රම බොහොම සාර්ථක යි. සෑම දෙයකින්ම උගන්වන්නේ නිවන දෙසට ම යන ක්‍රම යි. සෑම දෙයක්ම නුවණින් කල්පනා කර, නුවණින් මෙනෙහි කර, කටයුතු කරන්න කියන, දේශනය යි, ලබා දෙන්නේ.

ඉතිරි කොටස පොසොන් පුර අටවක පුවත්පතෙන්

- ජම්මික ප්‍රබෝධනී වැලිකල