කෙළවරක් නොදැන යන ගමන සංසාරයයි

කෙළවරක් දකින මග උතුම් නිර්වාණයයි

බළන්ගොඩ
ශ්‍රී ධර්මානන්ද විහාරාධිපති
කරගොඩ උයන්ගොඩ මෛත්‍රීමූර්ති මහා නා හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ යනු මේ ලෝකයේ පහළ වූ අසාමාන්‍ය පුෂ්පයකි. සුවඳවූත් මලක් වුවද, එහි සුවඳ හැම පැත්තකටම දැනෙන්නේ නැත. හමන්නේ නැත. නමුත් බුදුරදුහු නමැති අසාමාන්‍ය පුෂ්පය හැම පැතිකඩක් ම සුවඳවත් කළහ.

මෙයින් අදහස් වන්නේ, මිනිස් ජීවිතය තුළ පවතින වැරැදි අඩුපාඩු පෙන්වා දෙමින්, මිනිස් ජීවිත නිවැරැදි කර, අඳුරෙන් ආලෝකය කරා ගමන් කිරීමට අවශ්‍ය මඟ පෙන්වා දීමයි. මේ නිසා ම බොහෝ දෙනාගේ හදවත් ගුණ දහමින් සුවඳවත් කළ අසාමාන්‍ය පුෂ්පයක් ලෙස බොහෝ පඬිවරු බුදුරදුන් හඳුන්වා දුන්හ.

බුදුදහම තුළින් මූලිකව ම පෙන්වා දී ඇත්තේ කරුණු දෙකකි. එනම් සංසාරය හා නිර්වාණය යි. මිය යමින් ඉපදෙමින් ගමන් කරන, කෙළවරක් දැකීම දුෂ්කර මේ ගමන සංසාරය යි. කෙළවරක් දැකීමට අපහසු මේ සසර ගමන නතරකිරීම නිර්වාණය යි. ඒ දුෂ්කර සංසාරයෙහි අප ගමන් කරන්නේ ඇයි? යන්නට හේතු ව බුදුරදුන් පෙන්වා දුන්හ.

මිනිසා යනු ඉන්ද්‍රියන් හයක ක්‍රියාකාරීත්වයකි. එනම් ඇස, කන, නාසය, දිව, ශරීරය හා මනස යි. මේ ඉන්ද්‍රියයන් හයට රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ හා ධර්ම එකතු වීමෙන් සසර ගමන ක්‍රියාත්මක වනු ඇත. මේ ඉන්ද්‍රියයන් හය ඒ අදාළ අරමුණු සමඟ ඇලීමක් මෙන් ම ගැටීමක් ද ඇති කර ගනු ඇත. ඉන්ද්‍රියයන්ට හසුවන අරමුණු දෙස බලන විට ඒවා ශුභ අශුභ වශයෙන් බෙදා දැක්විය හැකි ය. මේ අනුව පුද්ගලයා කැමති, රුචි අරමුණු ද නොමැති, අරුචි අරමුණ ද තිබෙනු ඇත. සමහර රූප නැවැත නැවත දකින්නට කැමැති අතර, සමහර රූප දකින්නට අකැමැති ය. මේ අනුව ඉන්ද්‍රියයන්ට ගෝචරවන දේ කොටස් දෙකකට බෙදා ප්‍රතිචාර දැක්වීමට පුද්ගලයා හැඩ ගැසෙන බව පැහැදිලි ය. මේ අනුව ලෝකය දෙස ශුභ මෙන් ම අශුභ වශයෙන් ද, බලන්නේ එකම පුද්ගලයා ය. රුචි අරුචි, කැමැති අකැමැති අරමුණු පිළිබඳ මේ ගැටුම, සටන නිරතුරුව මිනිසා තුළ ක්‍රියාත්මක වන්නකි. මේ සංසාරය තුළ සිටිනතාක් කල් මේ ජීවිත සටන පවතිනු ඇත. මේ ගැටුම පවතින්නේ මිනිස් සන්තානය තුළ යි. නමුත් මේ ගැටුම සිදුවන ආකාරය ගැන පුද්ගලයාට හරි අවබෝධයක් නොමැත. තම සිතට එබී බැලීමේ පුරුද්දක් ඔහුට නැත.

යථාවබෝධයක් නැති තැනැත්තා මේ සටනට, ගැටලුවට හේතු ව බාහිර සාධකයක් බව පෙන්නුම් කරයි. නමුත් සත්‍ය දැක්ම නම් අභ්‍යන්තර මානසික සටන පවතිනතුරු බාහිර සටන පවතිනු ඇත යන්නයි. සමාජය තුළ සිදුවන සියලු ගැටීම්වලට මූලික ම සාධකය අපේ සිත තුළ ඇතිවන මේ සටනයි.

දෙලොවක් අතර වන මේ ගැටුම මෙහෙයවනු ලබන්නේ කවරෙක් ද? පිළිතුර අවිද්‍යාව නැත්නම් මෝඩකමයි. මේ සදාතන සටන නතරවීම සඳහා විද්‍යාව පහළ විය යුතු ය. මිනිසාගේ සැනසිල්ල, සතුට, සොම්නස නැතිකරන්නේ මේ සංසාරගත සටන යි. මේ සටන නවතාලීම බාහිර පුද්ගලයෙකුට කළ හැක්කක් නොවේ. මේ සැනසීම උදාකර ගැනීම හෝ සැනසීම නැතිකර ගැනීම එම පුද්ගලයා ම සතු ය. මේ අනුව කුසල්, අකුසල්, හොඳ නරක, යන සියල්ලෙහි වගකීම එම පුද්ගලයා සතු වනු ඇත. හොඳ නරක පෙන්නුම් කිරීම සඳහා බුදුරදුහු නිතර භාවිතා කළ වචන දෙකක් කුසල් හා අකුසල් යන්න. ‘කුසල්’ යන්නේ දක්ෂ නිපුණතා, ප්‍රවීණ, හොඳ, හරි, පුණ්‍ය යන අර්ථ ගෙනහැර දක්වන්නට පුළුවන. ආචාර විද්‍යාත්මක බලනවිට මිනිසා කරන කාය කම්ම, වචී කම්ම, මනෝ කම්ම, කුසල් අකුසල්, හොඳ නරක වශයෙන් බෙදා දැක්විය හැකි ය. කුසල් හෙවත් හොඳ යන්න පිළිබඳ වැදගත් පැහැදිලි කිරීමක් අම්බලට්ඨික රාහුලෝවාදය සූත්‍රය තුළින් පෙන්නුම් කර ඇත.

“රාහුල, කණ්ණාඩියෙහි ඇති ප්‍රයෝජනය කුමක් ද? ස්වාමීනි, බුදුරජාණන් වහන්ස, ප්‍රත්‍යවේක්ෂය යි.(එනම් කණ්ණාඩියෙන් බලා අඩුපාඩු හඳුනා ගැනීම යි.) රාහුල මේ ආකාරයට ම ඔබ සෑම ක්‍රියාවක් ම කරන විට, සෑම වචනයක් ම පිට කරන විට, සෑම සිතිවිල්ලක් ම සිතන විට නැවත නැවතත් එය ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය කරන්න. එනම් යමක් කරන විට එය තමන්ගේ මෙන්ම අනුන්ගේ විපතට, දුකට හේතු වන වැරැදි ක්‍රියාවක් දැයි බලන්න. මේ අයුරින් ම ඔබ වචන පිටකරන විටත්, සිතන විටත්, අනුන්ට අයහපතක්, දුකක්, වේදනාවක් ගෙන දෙනවාදැයි බලන්න. එසේ බැලීමේ දී එය තමන්ටත්, අනුන්ටත් යන දෙපැත්තට ම හානිකර දෙයක් නම් එය නො කළ යුතු ය. දෙපැත්තේ ම සුවය, යහපත පිණිස පවතින්නක් නම් එය කිරීමෙහි වරදක් නැත. හොඳ නරක තීරණය කිරීමේ දී ප්‍රත්‍යෙචේක්ෂණය ඉතා වැදගත් බව මෙයින් පෙන්නුම් කරයි. කුසලයෙහි මූලික ලක්ෂණය අහිංසකත්වය යි. හොඳ වචනය යනු අරගලයකට හේතු නොවන සුවදායක වචන, සත්‍ය වචන භාවිතය යි. හොඳ සිත යනු ලෝභ, ද්වේෂ, මෝහ යන්නෙන් තොර වූ සිත යි. හොඳ ක්‍රියාව යනු දුසිරිතෙන් තොර සියල්ලන්ගේම යහපතට හේතුවන ක්‍රියාව යි. හොඳ දේ තුළින් සසර ගමන කෙටිවනු ඇත. මේ සඳහා ඉන්ද්‍රියයන් වැරැදි මගට යන්නට නොදී පාලනය කරගත යුතු ය.

අද සමාජය තුළ වැඩි වශයෙන් දක්නට ඇත්තේ ඉන්ද්‍රියයන් පිනවන අවස්ථාවන් ය. ඒ තුළින් ගැටුම් ද ඇතිවිය හැකිය. වැරැදි ඉන්ද්‍රිය පරිහරණය තුළින් අත්විඳින දුර්විපාකයන් හා විනාශකාරී අනාගතය ගැන අපගේ තරුණ පිරිස විශේෂ අවධානය යොමු කළ යුතු ව ඇත. කෝටි එකසිය හැටක් හිමිව සිටි මහාධන සිටුවරයා එම සිටු දේවිය ගැන සිතා බලන්න. නැටුම්, ගැයුම් මත්පැන්වලට ඇබ්බැහිවීමෙන් උතුම් රහත්ඵලයට පැමිණීමට හෝ මහාධන සිටු තනතුරට පත්වීමට තිබූ අවස්ථා නැති කරගත් අයුරු සිතා බලන්න. පාලනයකින් තොරව ආශාවන් පසු පස ගමන් කිරීම තුළින් සියලු සේසත අහිමි වී සිඟමන් යදින තැනට පත් වූ ආකාරය අපට වැදගත් පාඩමක් පෙන්නුම් කරයි. වැඩියෙන් බර ගෙන යන්නට සසර ගමන දිග ය. සසර ගමන කෙටිකර ගැනීමට තණ්හා ආශා පොදි බර අඩු කරගන්න. අතට ගත් දේ දමා යන බවත්, අරන් යන්නේ සිතට ගත් දේ පමණක් බවත් නිතර සිතන්න.