ධර්ම විනය ඉස්මතු කොට
සම්බුදු සසුන සුරක්ෂිත කළ
දෙවන ධර්ම සංගායනාව - 2 කොටස
 පොල්ගහවෙල
මහමෙව්නා
භාවනා අසපුවේ
නිර්මාතෘ සහ අනුශාසක
කිරිබත්ගොඩ
ඤාණානන්ද හිමි
නො මග යවා සිටි කාලාශෝක රජු “ඒ කූටාගාර විහාරයට බලෙන් පැමිණ ග්‍රාමවාසී භික්ෂුන්
නෙරපා කලින් සිටි භික්ෂූන්ට එම විහාරය නැවත ලබා දෙන ලෙස කියා ඇමතිවරුන් පිටත් කරවී
ය.
දෙවියන්ගේ දේවානුභාවයෙන් ඇමැතිවරු මංමුළා වූහ. ඇමැතිවරුන් ගිය එදින රාත්‍රියේ ම
කාලාශෝක රජු භයංකාර සිහිනයක් දුටුවේ ය. ඒ තමන් ලෝකුඹු නිරයේ වැටී දුක් විඳීන ආකාරය
යි. අතිශයින් ම භයට පත් වූ රජු අස්වසාලන්ට ඔහුගේ නැගණිය වූ නන්දා නම් රහත්
භික්ෂුණීන් වහන්සේ රජුගේ මාලිගයට අහසින් වැඩම කළ සේක. “මහරජ, ඔබ විසින් බරපතළ අකුසල
කර්මයක් කරගෙන ඇත. එනිසා ධාර්මික පාර්ෂශ්වයේ සිටින මහා සංඝයා වහන්සේ කමා කරවා
උන්වහන්සේගේ අදහසට අවනත වී බුද්ධ ශාසනයට අනුග්‍රහ දක්වන්න. එසේ කළවිට පමණයි ඔබට
යහපත උදාවෙන්නේ” කියා ඒ රහත් භික්ෂුණිය නැවත වැඩි සේක.
 පසුදින උදෑසනින් ම කාලාශෝක රජු විසාලා මහනුවර බලා පිටත් විය. විසාලා මහනුවර මහවනයේ
කූටාගාර ශාලාවට ගොස් මහා සංඝයා වහන්සේ රැස් කොට දෙපක්ෂයේ ම කරුණුවලට හොඳීන් සවන් දී
ධර්ම විනයානුකූල දස වස්තු අකැපයි කියා පෙන්වා දුන් භික්ෂූන් වහන්සේගේ අදහස පිළිගත්
රජු ඒ අදහස අනුමත කළේ ය.
ඉන්පසු කාලාශෝක රජු සියලු ධාර්මික භික්ෂූන් කමා කරවා ගෙන ‘මාගේ ආඥාවත් , ඔබවහන්සේගේ
ධර්ම විනිශ්චයත් එකම පාර්ශ්වයේ තිබෙන නිසා කිසිදු සංකාවක් නො මැතිව කැමැති පරිදි,
බුද්ධ ශාසනයේ දියුණුවට කටයුතු කරන්න යැයි” පවසා ඒ ධාර්මික භික්ෂූන් වහන්සේට ආරක්ෂාව
ද සපයා නැවත පාටලීපුත්‍ර නගරයට පිටත් විය.
දස වස්තුවේ කැප අකැප බව පිළිබඳව පැහැදිලි විනිශ්චයකට පැමිණීමට සංඝයා වහන්සේ ඒ
අවස්ථාවෙහි රැස්වූ අතර, එහිදී සංඝයා වහන්සේ අතර ද විවිධ වූ නොයෙක් කතාබහ ඇති වුණි.
සංඝයා වහන්සේ අතර හටගත් ඒ නොයෙක් කතාබහ අතරතුර දී එතැනට වැඩම කළ රේවත මහරහතන්
වහන්සේ සංඝයා වහන්සේගෙන් එම අර්බුදය බැහැර කරවා දෙපක්ෂයෙන් ම සතර නම බැගින්
විනයධරයන් තෝරාගෙන කරනු ලබන උබ්භාහික විනය කර්මය සිදු කොට අර්බුදය සමථයට පත්කරන්නට
තීරණය කළේය.
බටහිර දිසාවාසී වැසි භික්ෂූන් වහන්සේ සතර නමක් ද, පාවා නුවරවැසි භික්ෂූන් වහන්සේ
සතර නමක් ද තෝරා ගත්හ. ඒ භික්ෂූන් අට නමට දස වස්තුව අකැප ද, කැපද යන්න පිළිබඳව
තීරණයක් ගැනීමට පැවරුණි. සබ්බකාමී, සාළ්හ, ඛුජ්ජසෝභිත, වාසභගාමික යන මේ තෙරුන්
වහන්සේ සතර නම බටහිර දිග වාසය කරන භික්ෂූන් වෙනුවෙන් තෝරා ගත්තේ ය. පාවා නුවරවැසි
භික්ෂූන් වහන්සේ වෙනුවෙන් රේවත, සාණ වනවාසී සම්භූත, කාකණ්ඩපුත්‍ර යස සහ සුමන යන මේ
තෙරුන් වහන්සේ සතර නම ද අට නමක් වූ මේ අර්හත්වයට පත් වූ තෙරුන් වහන්සේ ඒ දස වස්තුව
පිළිබඳව තීරණයකට පැමිණිම පිණිස නිශ්ශබ්දතාවයෙන් යුක්ත වූ විසාලා මහනුවර වාලුකාරාමයට
වැඩම කළහ.
එදින වාලුකාරාමයෙහි වැඩ සිටි අජිත නමැති නවක භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් ඉතා මැනවින්
ආසන පැනවූහ. අප මහා මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේගේ අදහස් මොනවාදැයි හොඳින් දන්නා මහතෙරුන්
වහන්සේ ඒ අසුන්හි වැඩ සිටි සේක. ප්‍රශ්න විමසීම් ආදියෙහි ඉතා දක්ෂ වූ රේවත මහරහතන්
වහන්සේ ඒ දස වස්තුවෙහි තිබෙන කාරණා එකක් එකක් පාසා සබ්බකාමී තෙරුන් වහන්සේගෙන්
විමසා සිටියහ. රේවත තෙරුන් වහන්සේ විසින් විමසන ලද ප්‍රශ්නවලට සබ්බකාමී මහතෙරුන්
වහන්සේ පිළිතුරු දුන්නහ. දස වස්තුවට අයත් සියල්ල ම ධර්ම විනයට අනුකූල නොවේ යැයි ද,
කැප නැති බවද බුද්ධ දේශනාවලින් කරුණු පෙන්වා ඒ දස වස්තුවෙන් හටගත් අර්බුදය බැහැර කර
එතැනින් නික්මුණ සේක. නැවත විසාලා මහනුවර මහවනයේ කූටාගාර විහාරයට වැඩ එතැනදිත් එලෙස
ම ප්‍රශ්න අසා, බුද්ධ වචනය තුළින් විසඳා එය අකැප බව විනිශ්චය කිරීමත් සිදු කළහ.
ඒ විනිශ්චයකාරක මහා තෙරුන් වහන්සේ අට නම විසින් දස වස්තුව කැපසරුප් දේ ලෙස
ප්‍රසිද්ධියට පත් කොට දොස් සහිත වූ දස දහසක් වූ භික්ෂූන් වහන්සේට නිග්‍රහ කළහ. ඒ
කාලයේ මහා පෘථිවියෙහි සංඝ ස්ථවිරයන් වහන්සේ ලෙස වැඩ සිටියේ සබ්බකාමී මහරහතන් වහන්සේ
ය. උන්වහන්සේ උපසම්පදාව ලබා එකසිය විසි අවුරුද්දක වස් ඇතුව වැඩ සිටි සේක. සබ්බකාමී
සාළ්හ, රේවත, ඛුජ්ජසෝභිත, කාකණ්ඩපුත්‍ර යස, සාණ වනවාසී සම්භූත යන, මේ තෙරුන් වහන්සේ
සය නම අපගේ ආනන්ද මහරහතන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේ වූහ. වාසභගාමික සහ සුමන
යන තෙරුන් වහන්සේ දෙනම, අනුරුද්ධ මහරහතන් වහන්සේගේ ශිෂ්‍ය භික්ෂූන් වහන්සේ වූහ. මහා
වාසනාවකින් යුතු මේ ස්ථවිරයන් වහන්සේ අට නම අපගේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ජීවමානව
වැඩසිටිය දී උන්වහන්සේ දකින්නට පින් තිබූ තෙරවරුන් වූහ.
එදා දස දහසක් වූ දොස් සහිත භික්ෂූන් ද ඇතුලුකොට විසාලා මහනුවර මහවනයේ කූටාගාර
විහාරයට රැස් වූ භික්ෂූන්ගේ ගණන දොළොස් ලක්ෂයකි. ඒ සියලු භික්ෂූන් වහන්සේ අතර අග්‍ර
ලෙස වැඩ සිටියේ රේවත මහරහතන් වහන්සේ ය. ඒ රේවත මහරහතන් වහන්සේ මෙවැනි අර්බුදයන්ගෙන්
තොරව සද්ධර්මය බොහෝ කාලයක් සුවසේ පවත්වනු පිණිස ධර්ම සංගායනාවක් කරන්නට කල්පනා කළේ
ය. ඒ සියලු භික්ෂූන් වහන්සේ අතුරින්, අර්ථ, ධර්ම, නිරුක්ති, පටිභාන යන සතර
පටිසම්භිදාවෙන් යුක්ත වූ ත්‍රිපිටකධාරී වූ රහතන් වහන්සේ හත්සිය නමක් තෝරා ගත් සේක.
ඒ සියලු රහතන් වහන්සේ වාලුකාරාමයට රැස් වී කාලාශෝක රජුගේ රැකවරණය මැද රේවත මහරහතන්
වහන්සේ මුල්කොට ඒ තෙරුන් වහන්සේ දෙවන ධර්ම සංගායනාව සිදු කළ සේක. කලින් ධර්ම
සංගායනාව කළ පරිද්දෙන් ම සංගායනා සිදු කළහ. බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් පසු කුමාර කාශ්‍යප
මහරහතන් වහන්සේ විසින් පායාසී රජුට දේශනා කළ පායාසී සූත්‍ර ආදියත් එයට එක් කළේ ය.
මෙසේ පැවැති දෙවන ධර්ම සංගායනාව මාස අටකින් නිමාවට පත් විය.
එදා දෙවන ධර්ම සංගායනාව කළ රහතන් වහන්සේලා අනාගතයෙහි නානාලබ්ධීන්ට හසුව බුදු සසුන
නැවතත් අවුල්වන ආකාරය දැක වදාළහ. එකී ශාසන උපද්‍රවයෙන් බුදු සසුන බේරා ගැනීමට හැකි
වන්නේ ධර්මාශෝක රජුගේ කාලයේදී බවද දැක වදාළහ. එම ශාසන උපද්‍රවයේ දී එයට මැදිහත් වී
සසුන බේරා ගතහැකි පින්වන්තයෙක් ඇද්දැයි සොයා බැලීමේ දී සකල මනුලොව තබා දෙව්ලොවක ද
එබඳු කාර්යයකට බලසම්පන්න දෙවි කෙනෙක් නො සිටියේ ය. නමුත් බ්‍රහ්ම ලෝකයෙහි ආයුෂ ගෙවී
යමින් සිටි එයට සුදුසුකම් ඇති තිස්ස නම් බ්‍රහ්ම රාජයා දකින්නට ලැබුණි. එවිට ඒ
සංගීතිකාරක රහතන් වහන්සේ තිස්ස බ්‍රහ්මයාට මිනිස් ලෝකයේ උපත ලබා අනාගතයේ ඇතිවන ශාසන
උපද්‍රවයෙන් බුදු සසුන බේරාදෙන ලෙස ඉල්ලීමක් කළ සේක.
ගෞතම බුදු සසුන බබළවනු කැමැති ඒ තිස්ස බ්රහ්මරාජයා ඒ යෝජනාවට කැමැති වී මනුලොව
ඉපදෙන බවට රහතන් වහන්සේලාට ප්‍රතිඥා දුන්නේ ය. එසේ ප්‍රතිඥා ගත් ඒ රහතුන් සෝණ
තෙරුන්ගේ ශිෂ්‍ය වූ උපාලි තෙරුන්ගේ පරපුරෙහි වූ පටිසම්භිදා සහිතව රහත්බල ලබා සිටි
සිග්ගව සහ චණ්ඩවජ්ජි නම් වූ තරුණ භික්ෂුන් වහන්සේලාට මෙසේ වදාළ සේක. “තව අවුරුදු
එකසිය දහ අටකට පසුව ගෞතම බුදු සසුන මහත් වූ උපද්‍රවයකට පත් වන්නේ ය. එය සංසිඳුවීමට
අප ඒ කාලයේ ජීවතුන් අතර නො මැති නිසා ගෞතම බුද්ධ ශාසනය බබුළුවාලීම පිණිස මහා
ප්‍රඥාවෙන් යුක්ත වූ තිස්ස බ්රහ්මරාජයා මොග්ගලී බමුණාගේ බිරියගේ කුසෙහි පිළිසිඳ
ගැනීමට නියමිත ය. ඔබ දෙනමගෙන් එක් නමක් සුදුසු කාලයේ දී ඒ තිස්ස කුමරුව පැවිදි
කළයුතු වන්නේ ය. අනෙක් නම ඉතා යහපත් අයුරින් ශ්‍රී සම්බුද්ධ වචනය තිස්සයන් හට
උගන්විය යුතු වන්නේය ය” යැයි උපදෙස් දී වදාළ සේක.
මේ අයුරින් දෙවන ධර්ම සංගායනාව සිදුකළ ඒ උතුම් රහතන් වහන්සේ අනාගත ශාසන අභිවෘද්ධිය
උදෙසා කටයුතු කළ සේක.
මහා කීර්තිමත්ව වැඩ සිටි ඒ රහතන් වහන්සේ දෙවන ධර්ම සංගායනාවෙන් පසු තුන් ලෝකයට ම
හිතසුව පිණිස වැඩ සැලසුවේ ය. ලෝකනාථ මුනිඳාණන්ගේ ඖරස පුත්‍රයන් වහන්සේ උන්වහන්සේලා
ම විය. සියලු සංස්කාර ධර්මයන්ගේ හරයක් නැති බව පෙන්වමින් භික්ෂූන් වහන්සේ සියලු
දෙනා ම නිරතුරුව සිහි කරන්නා වූ මරණසතියෙන් යුක්තව පිරිනිවන් පා වදාළ සේක.
(මහාවංශයේ දෙවන ධර්ම සංගායනාව නම් පරිච්ඡේදය ඇසුරිනි)
- නයනා නිල්මිණී |
