බුදුපිළිමයේ උපත - 65:

අජන්තාවේ හඳුනා නොගත් බිතුසිතුවම්

පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තූමේන්තුවේ හිටපු සහකාර
පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ
සිරිසූමන් විජේතුංග
පුරාවිද්‍යා Msc පර්යේෂණ

අජන්තා බිතුසිතුවම් ලෝකයේ වෙනත් රටවල ඇති පුරාණ බිතුසිතුවම් මෙන්ම ක්‍රිස්තු වර්ෂ පස්වන සිය වසේ සීගිරියේ අපේ චිත්‍ර ශිල්පීන් විසින් නිමවන ලද බිතුසිතුවම්ද ඉතා ප්‍රකටය. සීගිරියේ බිතුසිතුවම්වලට අජන්තා බිතුසිතුවම්වල කිසියම් ආභාසයක් ඇතැයි සමහර විද්වතුන් අදහස් ඉදිරිපත් කර ඇත.

එහෙත් වස්තු විෂය වශයෙන් සලකා බලන විට අජන්තා බිතුසිතුවම් බහුතර සංඛ්‍යාවක් බෞද්ධ ස්වරූපය ගෙන ඇති බව ඉතා ප්‍රකටය. අප මීට ඉහතදී ඉදිරිපත් කළ අන්දමට අජන්තා බිතුසිතුවම්වල බුද්ධ කාලයට පූර්ව කතා සාහිත්‍යයක් වු ජාතක කතා විශේෂයෙන්ම සංස්කෘත භාෂාවෙන් ලියන ලද ජාතකමාලා වැනි ග්‍රන්ථවල කතා වස්තුවේ මේ සඳහා යොදාගෙන අත. ඊට අමතරව සිදුහත් කුමාරයා සිදුහත් කුමාරයාගේ ගෘහ ජීවිතය, සිදුහත් තවුසා, ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ හා සම්බන්ධවූ බොහෝ සිදුවීම්ද අජන්තා බිතුසිතුවම්වලින් නිරූපණය වී ඇත.

ථෙරවාදී බෞද්ධාගමට මෙන්ම මහායාන බුද්ධාගම ආශි‍්‍රතවූ බිතුසිතුවම්ද මේ අතර ඇතිබව විද්වතුන් විසින් පෙන්වා දී ඇති කරුණකි. විශේෂයෙන්ම අවලෝකිතේශ්වර බෝධිසත්වයන් සහ තාරා දෙවඟන අවලෝකිතේශ්වර බෝධිසත්වයන්ගේ බිසව ලෙසින් සැළකෙන බිතුසිතුවම් ද පද්මපානි බෝධිසත්වයන්ගේ බිතුසිතුවම් ද මේ අතර දක්නට ලැබේ.

මෙම බිතුසිතුවම් හඳුනා ගැනීම සඳහා ඉතා ප්‍රකට බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ සඳහන් වන අවස්ථාවන් චිත්‍ර ශිල්පීන් විසින් යොදා ගෙන ඇත. එමෙන්ම ඉතා පුරාණ යුගයට පසුව මෙම බිතුසිතුවම් නැවත සොයා ගන්නා ලද්දේ 19 වන සියවසේදී බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික නිළධාරින් පිරිසක් විසිනි. කොටියන්, දඩයමේ යාමට මේ ප්‍රදේශය යොදා ගෙන ඇත. ඒ අතර සිටි ජෝන් ස්මිත් මහතා විසින් මෙම අනගි බිතුසිතුවම් කැලෑවෙන් වැසි තිබී ප්‍රථම වරට හඳුනාගත් බවට වාර්තාගත වී ඇත.

ඒ කාලයේ සිට මෙම අජන්තා බිතුසිතුවම් සංරක්ෂණය හා ඒ බිතුසිතුවම් විග්‍රහ කර පෙරදිග (ඉන්දියානු) හා බටහිර ප්‍රකට විද්වතුන් රැසක් විසින් මෙම බිතුසිතුවම් හඳුනාගෙන බොහෝ පොත් පත් ඉංගී‍්‍රසි ප්‍රංශ, ජර්මන් ,ඉතාලි , හින්දි ආදි භාෂාවලින් ලියා පළ කර ඇත.

මේ බිතුසිතුවම් අතර තවමත් හඳුනා නොගත් බිතුසිතුවම් ද රැසක් දක්නට ලැබේ.

(AJANTH MURALS –By A.GHOSH III 1967)

ඉහත සඳහන් ග්‍රන්ථයෙහි මෙසේ හඳුනා නොගත් බිතුසිතුවම් කීපයක් දක්නට ලැබේ.

(අංක 1) පළමුවන අජන්තා ලෙනෙහි ඇති මෙම බිතුසිතුවම රැජිනක විසින් ඇයගේ පරිවාර කාන්තාවන් සමග කතාබහ කරන අන්දම නිරූපණය කර ඇත. මෙය කුමන සිදුවීමක් අනුව නිර්මාණය කරන ලද එකක්ද බව හඳුනාගෙන නැත.

අංක 2 දරණ අජන්තා ලෙනෙහි 2 මෙහි කාන්තා රුවක දර්ශනයක් ඒ සමඟ නිරූපණය කර ඇති ස්තම්භයේ එක පැත්තක්ද අනෙක් පැත්තේ පුරුෂ රූපයක්ද නිරූපණය කර තිබේ. එයද හඳුනා නොගත් අජන්තා බිතුසිතුවම්වලට අයත් වේ.

ලෙන් අංක 17 හි හඳුනා නොගත් කතාවකට අයත්වන බිතුසිතුවම යක්ෂයෙකු නිරූපණය කරන බව මෙයින් කියැවේ.

මෙම බිතුසිතුවම්වලට අමතරව තවත් බොහෝ බිතුසිතුවම් කොටස් ලෙසින් ඉතිරි වී තිබෙන නිසා ඒවා පිළිබඳ පැහැදිළි අදහසක් ප්‍රකාශ කළ නොහැකි බව විද්වතුන්ගේ අදහස වී ඇත.

පසුගිය සතියෙන්: බුදුපිළිමයේ උපත - 64 : සිදුහත් කුමරා ලුම්බිණි සල් උයනේ උපන් බවට පුරාවිද්‍යාත්මක හා ඓතිහාසික සාක්ෂි