අමරාවතී බුදුපිළිම
සම්ප්‍රදායට අයත්
ලංකාවේ
ලෝකඩ හිටි බුදු පිළිම
 පුරාවිද්‍යා
දෙපාර්තමේන්තුවේ
හිටපු සහකාර පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ
සිරිසමන් විජේතුංග
පුරාවිද්‍යා Msc පර්යේෂණ
අමරාවතී බෞද්ධ කලා සම්ප්‍රදාය ලංකාවේ පුරාණ බුදුපිළිම නිර්මාණයේදි එම මුර්ති
ශිල්පීන් අනුගමනය කර ඇති අන්දම ඉතා ප්‍රකටය. ඊට අයත්වන තවත් ශිලාමය බුදුපිළිම
ලෙසින් කුච්චවේලි බුදුපිළිමය, පොළොන්නරුවේ පබළු වෙහෙර අසලින් සොයාගත් බුදුපිළිම
දෙකද තවත් මෙවැනි බුද්ධප්‍රතිමා කොටස්ද ලංකාවෙන් හමුවි ඇත. මීට අමතරව අමරාවතී
බුදුපිළිම සම්ප්‍රදායට අයත්වන ලෝකඩ බුදුපිළිමද ලංකාවෙන් සොයාගෙන ඇත.
මේ අනුව බුද්ධ ප්‍රතිමා ගලින් (ශිලාමය) ලෝහයෙන්, දැවයෙන්, මැටිවලින් හා බදාමයෙන්ද
සාදා තිබේ. එමෙන්ම කොරල්, පළිඟු හා ජේඩ් මාධ්‍යයන් ගෙන්ද සාදන ලද බුදුපිළිම පුරාණ
ලංකාවේ නිර්මාණය කර තිබේ.
 |
|
වෙහෙරගලින්
හමුවූ රන් ආලේපිත බුද්ධ ප්‍රතිමා වහන්සේ |
අප මෙහිදී විශේෂ අවධානය යොමු කරන්නේ අමරාවතී බුදුපිළිම සම්ප්‍රදාය අනුව ලංකාවේ අපේ
ලෝකඩ මූර්ති ශිල්පීන් නිර්මාණය කරන ලද ලෝකඩ බුදුපිළිම පිළිබඳවයි.
මෑතකදී අනුරාධපුරයෙන් සොයාගත් ලෝකඩ වාත්තු කිරීමේ වැඩපළ ශ්‍රී ලාංකික ශිල්පියාද ඉතා
ඈත යුගයක සිට මෙම කලාව දැන සිටි බව සනාථ කරයි. පුරාණ අත්පොත්, පුරාණ වාත්තු
ප්‍රතිමා නිර්මාණය කිරීම ඉතා උසස් ලෙස නිර්දේශ කොට ඇති අතර අභ්‍යන්තරයේ කුහර සහිතව
ප්‍රතිමා වාත්තු කිරීමේ ක්‍රමයද පිළිගෙන තිබේ. (ඉධභබඩ ධ්දඤඪචද ඕපධදලඥඵ –ඹ්ඪතඪබ ඬචතච
ඵඥපඪඥඵ ධට ඪදඤඪචද ඒඅඊ.මධත 9-ඛ්.ඵඪමචපචථචථභපබඪ-1963)
පූර්ණ වාත්තු හා අභ්‍යන්තරයේ කුහර සහිත ප්‍රතිමා යන දෙවර්ගයකටම අයත් නිදර්ශන අපට
හමු වී ඇත. මේ අනුව ලෝකඩ මූර්ති නිර්මාණයේ ඇතුළත කුහර සහිතවද අනෙක් ක්‍රමය ගණවාත්තු
ක්‍රමය අනුවද සාදා තිබුණු බව ඉතා ප්‍රකට කරුණකි.
මෙම රන් ආලේපිත හිටි බුදුපිළිමය පමණක් නොව තවත් මූර්ති රැසක් මෙම පුදබිමේ තිබී
හමුවී ඇත. අවලෝකිතේශ්වර බෝධිසත්ව පිළිමය හමුවූයේද මෙම පුදබිමෙනි. මෙම බුදුපිළිමයේ
උස සෙන්ටිමීටර් 66 කි. මෙම බුදු පිළිමයෙහිද අංග ලක්ෂණ අනුව අමරාවති බුදුපිළිම කලාවට
අනුගත වන අන්දමින් නිර්මාණය කර ඇති බව ඉතා පැහැදිලිය. මෙහි සිවුර ඉතා අලංකාර ලෙසින්
නිර්මාණය කර ඇත. මෙම බුදු පිළිමයෙහි මද ස්මිතය (මන්ද ස්මිතය – මද සිනහව) මෙයින්
නිරූපණය වෙයි.
තවත් ලෝකඩ හිටි බුදුපිළිමයක් (අභ්‍යන්තර කුහර සහිත වාත්තු ක්‍රමයට නිර්මාණය කරනලද)
කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයෙන් හමුවී ඇත. ක්‍රි.ව. 8 වන සියවසට අයත්සේ සැළකෙන මෙම
බුදුපිළිමය රන් ආලේපිතය. වෙන්වෙන් ලෙසින් වාත්තු කරන ලද පාදමක් මත මෙම හිටි
බුදුපිළිමය නිරූපණය කර ඇත්තේ පාද දෙකටම සිරුරේ බර සමව බෙදීයන පරිදි ඍජු හිටි
මුද්‍රාවෙනි. මඳක් ඔසවාගෙන සිටින (දකුණුඅත) ලෙසින් නිරූපිත අභය මුද්‍රාව වන අතර වම්
අතින් චීවරයේ කොණ දරා සිටී. ඒකාංශ පාරුපනයෙන් යුතු (එක උරහිසක් විවෘතව සිවුර
සැකසීම) සිවුර දැකිය හැකිය. මේ සියලුම අංග ලක්ෂණ අග්නි දිග ඉන්දියාවේ ආන්ද්‍ර කලා
ශෛලියේ උරුමයන්ට සමානය. (ශ්‍රී ලංකාවේ ලෝකඩ මූර්ති උරුමය – ප්‍රධාන සංස්කාරක
මහාචාර්ය ලීලානන්ද පේ‍්‍රමතිලක පි. 25- 1995 – කෞතුකාගාරය දෙපාර්තමේන්තුව)
ලෝකඩ මූර්ති නිර්මාණය ශිලා හෝ මැටි වැනි ද්‍රව්‍යවලින් සාදනවාට වඩා වෙනස් නිසා ඒ
පිළිබඳවද මෙහිදී සඳහන් කිරීම ඉතා වැදගත්වනු ඇත. බෞද්ධ මුර්ති කලාවට අයත් හිටි
බුදුපිළිම හා හිඳි පිළිම පමණක් නොව විශාල සංඛ්‍යාවක් මහායාන බුදුසමයට අයත්වන
බෝධිසත්ව පිළිම රැසක්ම පසුගිය වසර එකසිය පනහ පමණ කාලය තුළ හමුවී ඇත. පොළොන්නරු
යුගයේදී තවත් විශේෂිත වු ලෝකඩ මුර්ති රැසක්ම හමුවී ඇත. ඒවා හින්දු ආගම ආශි‍්‍රත වූ
ලෝකඩ රූපය. මේ අතරේ ඉතා විශාල මූර්තියක් නව රාජ නමින් ලෝකඩ වාත්තු ක්‍රමය අනුව සාදා
තිබේ. මීට අමතරව හින්දු දෙවිවරුන් නිරූපිත මුර්ති රැසක්ම හමුවී ඇත.
“බෞද්ධ හෝ වේවා හින්දු හෝ වේවා ආගමික ස්වරූපයේ ලෝකඩ මූර්ති සකස් කරන ලද්දේ ඇතුළත
සිදුර සහිත සුසිර වාත්තු ක්‍රමයට සහ ඝන ස්කන්ධයක් වන පරිදි ඝන වාත්තු ක්‍රමයටය.
සාමාන්‍යයෙන් ඉන්දියාවේ ලෝහ ප්‍රතිමා සකස් කර ඇත්තේ අප විසින් ඈත අවදියක සිට දැන
සිටි ඉටි දියකර හැරීමේ ක්‍රමයටය. ඝන වාත්තු ක්‍රමයට අනුව නිපදවනලද හොඳම නිදර්ශන
වන්නේ වෙහෙරගලින් ලැබුණ රන් ආලේපිත ලෝකඩ ප්‍රතිමාවන්ය. (ඉහත සඳහන් ග්‍රන්ථයට
මහාචාර්ය ලීලානන්ද පේ‍්‍රමතිලක මහතා ලියූ ලිපිය පි. 3)
මෙහිදී ඉතා වැදගත්වන්නේ මෙම සමහර ලෝකඩ ප්‍රතිමා නිර්මාණයේදීද ආන්ද්‍ර ප්‍රදේශ්හි
අමරාවතී බුදුපිළිම මූර්ති කලා සම්ප්‍රදායට අයත්වන අංග ලක්ෂණ අනුගමනය කර තිබීමය.
|
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක