නොසන්සුන් සිත අකුසල සම්පන්නයි

කැලණිය විශ්ව විද්‍යාලයේ
සංස්කෘත අධ්‍යයන අංශයේ
මහාචාර්ය
ඉඳුරාගාරේ ධම්මරතන හිමි

ජීවිතයේ සැඳෑ සමයට එළඹුන පිරිසක් සිටිනවා වගේම සැඳෑ සමයට නොඑළඹුණ බොහෝ පිරිසක් ද සිටිනවා. එම සියලු දෙනාටම ච්ත්ත විෙවිකය අවශ්‍යයි. ච්ත්ත විෙවිකය සොයාගෙන සිත සන්සුන් කරගෙන ජීවත් වෙන්නේ කොහොමද?සැම මොහොතකම මිනිසුන්ගේ ඹළුව ගිනි අරගෙන . අන්තෝ ජටා බහි ජටා ජටාය ජටිතා පජා ඇතුළතත් ගැට පිටතත් ගැට .සාමාන්‍ය ගිහි ජීවිතයෙහිද ,ඇතැමි විට පැවිදි ජීවිතයෙහිද,ගැට ස්වභාවය ගැටලු ස්වභාවයට පත්වෙලා තිබෙනවා.

ගැට සාමාන්‍යයෙන් ලෙහෙනවා හැර ගැට වැසිය නොහැකියි. ඇද දිග හරිනවා මිස ගැට දිග හැරිිය නොහැකියි. එම නිසා ගැටලුවක් නම්, ලෙහන්නම වෙනවා. ප්‍රශ්න නම්, උත්තර සෙවිය යුතුමයි.සාමාන්‍ය ජීවිතයෙහි මුහුණ දෙන ගැටලු විශාල වශයෙන් අප පීඩාවට පත්කරනවා. ඇතැම් අවස්ථාවල දරුවන්ගෙන් උදවු වෙනුවට ගැටලු ඇතිවෙයි. සහෝදර සහෝදරියන්ගෙන් උදවු වෙනුවට ගැටලු ඇතිවෙයි. භාර්යාවගෙන් ගැටලු , ස්වාමිපුරුෂයාගෙන් ගැටලු ,අසල්වාසියාගෙන් ගැටලු ආදී වශයෙන් අප සමහර වෙලාවට ගැටලුවල අත්දැකීම් ලබනවා.තවත් සමහර වෙලාවට ගැටලුවක් ඇත්තේම නැහැ.ඒ වගේ වෙලාවට අපිම ගැටලු හදාගන්නවා. නැන්දාට අවශ්‍යම නම් ලේලි සමඟ ගැටලුවක් හදාගත හැකියි. ලේලි ට අවශ්‍යම නම්, නැන්දා සමඟ ගැටලුවක් හදාගත හැකියි. ලේලිය වැඩි වශයෙන් ආගමට දහමට ලැදි නම්, නැන්දා ඒ තුළින්ද ගැටලුවක් ගොඩ නඟයි. ගැටලුවක් නොතිබුණත් නිර්මාණය කරගත්ත ගැටලුවක් හදාගත හැකියි. දරුවන්ට දෙමව්පියන් සමඟත් දෙමව්පියන්ට දරුවන් සමඟත් ගැටලු හදාගත හැකියි. අප විසින් තනාගන්නාවූ ගැටලු තිබුණ ගැටලු නොවෙන බව අප විසින් සොයා බැලිය යුතුයි.

සුළඟ නිසා ගස් කඩා වැටී ගැටලුවක් ඇති වුණා විය හැකියි. එය ගැටලුවක් බවට පත් වුණත් එය ඇතිකර ගත්ත ගැටලුවක් නොවෙයි. ඇති වුණ ගැටලුවක්. වැස්ස, අව්ව, සුළඟ, වැස්ස නිසා ඇති වන ගැටලු තමන් විසින් කරගත්ත ගැටලු නොවෙයි. අප හොඳට සොයා කල්පනා කර බලන විට ඇති වුණ ගැටලුවලට අමතරව අපටම කියා ඇති කරගත්ත ගැටලු කෙතරම් ප්‍රමාණයක් තිබෙනවාද?කියලා මේ කුමන ආකාරයේ ගැටලුවකින් වුවත් අප පීඩාවිඳීයි. එම පීඩාව ජීවිත කාලය පුරාවටම ඇතැම් අයෙකු විඳිනවා විය හැකියි. ආර්ථිකය වේවා ,සමාජය ෙවිවා,දේශපාලනය ෙවිවා,වෙනත් කවර ආකාරයක වේවා සිත ඇතුළට යොදාගත්ත යම් කිසි ගැටලු කාරී ස්වභාවය ක් නිසා සිත ගිනිගන්නවා.පවුල් අර්බුද නොරුස්නාකම්,නොසන්ඩාල නොහොබිනාකම්,හේතු කොටගෙන ඔළුව ගිනි ගන්නවා. වස්තුව හා වස්තුව බෙදා හදා ගැනීම සම්බන්ධව ඕනෑ තරම් ගැටලු ඇතිවෙනවා.විවාහය සහ විවාහ ආශ්‍රිතව ඕනෑ තරම් ගැටලු ඇතිවෙනවා. සිත ගිනි ගන්නවා. ආශ්‍රය කරන්නාවූ දරු මුණුඹුරන් ආදී කලත්‍ර ඥාතීන් නිසා ගැලපීම් හා නොගැලපීම් නිසා සිත ගිනිගන්නවා. මේවා විඳ දරාගෙන මිනිසුන් ජීවත් වෙනවා. ගැටලු ගොඩක් ඇතිවුණ විට සාංකාව ඇතිවෙනවා.සැකය ඇතිවෙනවා. මානසික ආතතිය ඇතිවෙනවා. ක්‍රෝධය, ද්ෙවිෂය වෛරය ඇතිවෙනවා. ඒ අවස්ථාවල සිත නොසන්සුන් වෙනවා. නොසන්සුන් සිත අකුසල සම්පන්නයි. කුමන ආකාරයකින් හෝ සිත නොසන්සුන් වීම යනු අකුසල කරගැනීමයි. හෙවත් අකුසල සිදුවීමට ඉඩකඩ සැලසීමයි.

සිත හරිම ප්‍රබුද්ධයි. සිත හරිම ප්‍රබෝධ සම්පන්නයි. සිත හරිම පියකරුයි. සිත හරියට මඩ සහිත ජලාශයක් සන්සුන්ව පවතිනවා වගෙයි. ලස්සන ජලාශයක් හරිම පියකරු බොහොම මනස්කාන්ත ලෙස පිපී වැනී ගිය නෙළුම් මල්ද ,ඇතැම් විට සැරිසරණා මත්ත්සයන්ද,බොහොම සන්සුන්ව රළ නොගසන්නාවූ පුංචි පොකුණක් සිහියට නඟාගත හොත් අතට අරගත්ත දිය දෝත බොන්න පුළුවන් තරම් පිරිසුදුයි. යමෙක් මේ සිත වාගේ තිබෙන මේ පොකුණ බොර කළහොත් ,පිටතින් පැමිණි බොරයක්ද,යමෙක් දාපු බොරද,එහෙමත් නැත්නම්,බොරවෙලා ද, කොහේ තිබුණ බොරද?පොකුණ තුළ තිබුණ බොරම අවිස්සිලා. ඒක නිසාම කාගෙ කාගෙත් සිත් පොකුණ වගෙයි. එහි තැන්පත් වෙලා තිබෙන බොර යට පතුලට මිදිල මඩ තැන්පත් වෙලා තිබෙනවා. ඇවුස්සුණොත් සමස්ත ජලාශයම බොර වී යන්නා සේ සමස්ත පියකරු සිතම අපවිත්‍රව බොර වී යන්නට පුළුවන්. සන්සුන් වූ එම ජලාශයම නැවත වතාවක් තැන්පත්ව බොර මඩ පතුල මත මිදී තැන්පත් කරගැනීමට හැකි වීම අකුසලයෙන් මිදුණා වගෙයි.

බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දේශනාවකට අනුව ශරීරය පෙණ පිඬක් වගෙයි. සිත නගරයක් වෙගෙයි. සිත ශරීරය වගේ නොවෙයි. පෙණ පිඬ සිත වගේ නොවෙයි. පෙණ පිඬ ඕනෑම ෙවිලාවක බිඳිය හැකියි. කොතන පාවෙලා ගිය වෙලාවක මේ පෙණ පිඬ බිඳෙයිද දන්නේ නැහැ. දිය බුබුළ හරිම ලස්සනට වටකුරුයි. අංශක තුන්සිය හැටකටම රවුමක් සේ මනස්කාන්ත දිය බුබුළ හරිම සුන්දරයි. නිවැරැදිවම රවුම වතුර බුබුළයි.රවුම් ගහන්න යන බොහෝ දෙනෙක් රවුම් ගහල එන කොට රවුම බොහෝදුරට ඇදයි. දිය බුබුළ හරියටම වටකුරු ලස්සන රවුමක්. එසේ වුණත් එම දියබුබුළ කුමන ෙවිලාවක නැතිවෙයිද? කිව නොහැකියි.කොතැනක පුපුරයිද? කියන්න දන්නේ නැහැ. පුපුරන ස්ථානය පැහැදිලි නැහැ. පුපුරන ක්‍රමය පැහැදිලි නැහැ. කුමක් පැහැදිලි නැතත් ස්ථිර වශයෙන්ම දිය බුබුළ පුපුරන බව පැහැදිලියි.ශරීරයට උපමාව දිය බුබුළයි. නැතිවෙන තැන පැහැදිලියි නැහැ. ෙවිලාව දිනය පැහැදිලි නැහැ. නැතිවෙන බව පැහැදිලි.

සිත නගරයක් වගෙයි. හොඳටම කලබලකාරි නගරයක ස්වභාවය කෙබඳුද?එහාට මෙහාට වාහන ගමන්කරමින් වෙළෙන්දන් කෑ කෝ ගසමින් අපවිත්‍රතාවෙන් පිරීගිය කැළිකසළ අර්්බුද ,කලකෝලාහල සහිත නගරය සන්සුන් නිදිගත් නගරයක් වගේ නොවෙයි. තිබෙන නගරය කලබලයි. නොසන්සුන් සිත එබන්දක් වගෙයි. නොසන්සුන් කලබලකාරී ඒකාග්‍රනොවූ සිත කිසියම් දූශිත භාවයකට පත් වී ඇත්නම්,සිතෙන් ප්‍රයෝජනය ගත නොහැකියි. එය හරියටම කුලු එළදෙනකුසේ. කුළු එළදෙනක් කිරි දෙවීම සඳහා පාවිච්චි කළ හැකියි. කුමන කාර්යයක් කිරීමට පෙර කුළු හරකා බැඳගත යුතුයි. කිරි ගැනීමට පෙර මේ එළදෙන බැඳ තැබීම පළමුවෙන්ම කළ යුතුයි. එම නිසා ඒ වගේ සිතෙන් වැඩක් ගැනීමට නම් සිත සන්සුන්ව තබාගත යුතුයි. සිත සන්සුන්ව තබාගත යුත්තේ කෙසේද?පළමු කාරණාව ලෙස සිත ගිනිනොගෙන තියා ගැනීමට නම්, සිතට තුවාල කරන යමක් ෙවිද එය සිතින් ඉවත් කළ යුතුයි. අප කෙතරම් ප්‍රමාණයක් සිත තුළ දමා ගන්නවාද?සිතට බොහෝ දේවල් එක්කාසු කරගැනීමට හැකි වුණත් සිතට අවශ්‍ය දේ අනවශ්‍ය දේත් තෝරාෙබිරා ගැනීමට නොහැකි තරමට පැටලිලා. බොහෝ දේවල් මනසට දමාගෙන තිබෙනවා.

සියල්ලක්ම ඔළුව තුළ තබාගෙන අහක තිබෙන ප්‍රශ්නවලට සිතින් දුක් විඳිනවා. අප ඥාතීත්වය දරන්නාවූ හෝ අප සමඟ සබඳකම් පවත්වන්නාවූ හෝ කිසියම් අයෙක් කාමයෙහි වරදවා හැසිරෙන්නේ නම්,හෝ එම තැනැත්තා අදින්නාදාන කරන්නේ නම්, හෝ එම පුද්ගලයා නිසා වෙනත් අයෙක් මහා ච්ත්ත පීඩාවෙන් සිටිනවා නම්, කෙතරම් අසාධාරණයිද?බී නම් වූ තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය වැරැදි කාර චරිතයක් ගත කරන හෙයින් ඒ නම් තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය ච්ත්ත පීඩා විිඳියි. එහි සාධාරණ බව කුමක්ද?බී නම් වූ තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය වැරැදි කරනා හෙයින් ඒ නම් වූ තැනැත්තා හෝ තැනැත්තිය සිතින් දුක් විඳී. එය කවර තර්කයකට එකඟද?අනුන්ගේ පවි කරගහගන්නවා යනුවෙන් සිංහලයෙන් කියන්නේත් ෙමි ක්‍රියාවටමයි. අනුන්ගේ කුණු අල ගෝනිවලට කරගහන්න වුවමනාවක් නැහැ.

කිසියම් ප්‍රශ්නයකට මැදිහත් නොවි වගකීමෙන් නිදහස් විය යුතු බව එයින් ප්‍රකාශ කරන්නේ නැහැ. වගකීම් සියල්ල කළ යුත්තේ කුණු ගෝනියකට කරනොගහායි. සිතෙන් දුක් නොවිඳිය යුතුයි. සිදුහත් කුමරු වගකීම් පැහැර හැර රජකම් කරන්න බැරිකම නිසා රජකම් කිරීමට ශක්තියක් නැති දුර්වල අයෙක් නිසා රජ මාලිගාව දමා පැනල ගියා නොවෙයි. වගකීම් පැහැර හැරියා නොවෙයි. උන්වහන්සේට රාජ්‍යත්වය සිතට ප්‍රශ්නයක් වුණේ නහැ.

සුද්ධෝ්දන රජතුමාගේ රජ පදවිය පිළිබඳව අනාගතය පිළිබඳව උන්වහන්සේට ප්‍රශ්නයක් වුණේ නැහැ. උන්වහන්සේ එය ප්‍රශ්නයක් කරගත්තා නම්,හා යශෝධරා දේවීන් වහන්සේගේ අනාගතය ඉතාමත්ම දැවැන්ත වගකීමක්ම ලෙස සිතට අරගත්තා නම්,ඉතාම සාර්ථක රාජ කුමාරයෙක් සහ ඉතාම සාර්ථක ස්වාමිපුරුෂයෙකු සේ ජීවිතය නිමා කරන්නට තිබුණා. එසේ වූවා නම්, අපට බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක් නැහැ. විය යුත්තේ සාර්ථක ස්වාමිපුරුෂයෙකු සේ අභාවප්‍රාප්ත වීමද?බුදුරජාණන් වහන්සේ නමක සේ පිරිණිවන් පෑමද?වගකීම් පැහැරහැරීම නොවෙයි. ජීවිතය තුළ යම් යම් වගකීම් අපටත් තිබෙනවා. ඒ වගකීම්වලින් මිදී පැහැර හැරිය යුතු බව මෙයින් ප්‍රකාශ කරන්නේ නැහැ. එම වගකීම් සියල්ල කළ යුතුයි. ඒත් අනවශ්‍ය තරම් සිත කළබල කර නොගත යුතුයි.

මෙම ලිපියෙහි තවත් කොටසක් (පෙබරවාරි 18වැනිදා) නවම් පුර අවඅටවක පෝදා පළ වේ.

- හේමමාලා රන්දුනු