කණකදත්තා රහත් තෙරණිය ලක්දිවට වැඩම වූ දිඹුල් බෝධීන් වහන්සේ

පොල්ගහවෙල මහමෙවුනා
භාවනා අසපුවේ නිර්මාතෘ
කිරිබත්ගොඩ ඤාණානන්ද හිමි

මහානාම වනයේ දිවා විහරණය කළ කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සෙ සවස් යාමයේදී පෙර කකුසඳ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බෝධිය පිහිටි භූමිය වෙත වැඩම කළ සේක. එතැන වැඩහුන් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සමාධියට සමවැදුන සේක. සමාධියෙන් නැඟී සිටි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වරදීපවාසීන්ට හිත පිණිස වූ කාරණාවක් සිතා වදාළ සේක. “මාගේ බෝධිය වන දිඹුල් බෝධි වෘක්ෂයෙන් දකුණු ශාඛාවක් රැගෙන කණකදත්තා භික්ෂුණිය භික්ෂුණීන් වහන්සේත් සමඟ මෙහි පැමිණෙත්වා!” යන කරුණයි. එසැනින් ම කණකදත්තා රහතන් මෙහෙණින් වහන්සේ දඹදිව ශෝභවතී නුවර ශෝභන නමැති රජ්ජුරුවන්ට මෙකරුණ සැළ කළේය.

මහානාම

වනයේ දිවා විහරණය කළ කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සෙ සවස් යාමයේදී පෙර කකුසඳ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බෝධිය පිහිටි භූමිය වෙත වැඩම කළ සේක. එතැන වැඩහුන් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සමාධියට සමවැදුන සේක. සමාධියෙන් නැඟී සිටි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වරදීපවාසීන්ට හිත පිණිස වූ කාරණාවක් සිතා වදාළ සේක. “මාගේ බෝධිය වන දිඹුල් බෝධි වෘක්ෂයෙන් දකුණු ශාඛාවක් රැගෙන කණකදත්තා භික්ෂුණිය භික්ෂුණීන් වහන්සේත් සමඟ මෙහි පැමිණෙත්වා!” යන කරුණයි. එසැනින් ම කණකදත්තා රහතන් මෙහෙණින් වහන්සේ දඹදිව ශෝභවතී නුවර ශෝභන නමැති රජ්ජුරුවන්ට මෙකරුණ සැළ කළේය.

අනුරාධපුර මහාමේඝ වනයේ ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ පිහිටන බිමෙහි අතීතයෙහි වැඩසිටි බුදුරජාණන් වහන්සේගේද බෝධීන් වහන්සේල රෝපණය වූ බව මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ දේවානම්පියතිස්ස නිරිඳුන්ට විස්තර කළ සේක. කකුසඳ බුදුරජාණන් වහන්සේ එකල "ඕජදීප" නම් වූ මේ ලක් දෙරණෙහි එකල මහාතිත්ථ නම් වූ මෙකල මහමෙවුනා උයනෙහි මහරි නම් වූ බෝධීන් වහන්සේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව සිටියදීම රූපනන්දා රහත් තෙරණිය විසින් වැඩමවන ලදුව මෙහි රෝපණය කළ බව අප පසුගිය ලිපියෙහි කථා කෙළෙමු. අද අප කතා කරන්නේ කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩසිටි කාලයේ කෙසේ නම් බෝධීන් වහන්සේ රෝපණය වූයේද යන්නයි. මේ සියලු අතීත තොරතුරු අපට පහදා දුන්නේ අපගේ මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේමැ ය.

කෝණාගමන බුදුරජුන් ලක්දිවට වැඩම කිරීම

මේ මහා භද්‍ර කල්පයේ දෙවනුව පහළ වූයේ කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේ ය. සියල්ල මැනවින් දත් සකල ලෝක සත්ත්වයාට අනුකම්පා ඇති උන්වහන්සේ දෙව් මිනිසුන්ගේ ශාස්තෘන් වහන්සේ වූ සේක. ඒ කාලයේ මහමෙවුනා උයන හැඳින්වූයේ මහානාම උද්‍යානය කියායි. ඒ උයනට දකුණු දිසාව පැත්තට වඩ්ඪමානපුර නමින් නගරයක් විය.

ඒ දිනවල රට පාලනය කළ රජු වූයේ සමිද්ධි රජුය. මේ ලංකාද්වීපය ඒ කාලයේ හැඳින්වූයේ වරදීප කියායි. ඒ කාලයේ ඒ වරදීපයෙහි නියඟයක් නිසා දුර්භික්ෂයෙන් හටගත් බලවත් උපද්‍රවයක් ඇතිවුණි. කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේ වරදීපවාසීන් මුහුණ දී සිටි මේ උපද්‍රවය දැක වදාළ සේක.

ඒ දුර්භික්ෂ උපද්‍රවය නැතිකොට මනුෂ්‍යයන්හට විනයත් කෝණාගමන බුදු සසුනෙහි පැවැත්මත් පිණිස මේ ද්වීපය කෙරෙහි උපන් කරුණා මහිමය නිසාවෙන් තිස් දහසක් රහතන් වහන්සේ පිරිවරින් යුක්ත කොට සමන්කුළු නමැති පර්වතය මතට සෘද්ධි බලයෙන් අහසින් වැඩ වදාළ සේක. කෝණාගමන සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ උතුම් බුද්ධානුභාවයෙන් දුර්භික්ෂය නැතිවී ගියේය. කෝණාගමන බුදුසසුන අතුරුදහන් වන කාලය දක්වාම නිසි කලට මනාකොට වැසි වැස්සේය.

නරේශ්වරයෙනි, ඒ කෝණාගමන මුනීශ්වරයන් වහන්සේ වරදිපවාසී සියලු මිනිස්සු අද මාව හොඳින් දකිත්වා! යැයි අධිෂ්ඨාන කොට වදාළ සේක. ඒ වගේ මා වෙතට එන්නට කැමැති සියලු මනුෂ්‍යයන් ඉතා සුවසේ ඉක්මනින් ම පැමිණෙත්වා! යැයි කෝණාගමන මහා මුනීන්ද්‍රයන් වහන්සේ අධිෂ්ඨාන කොට වදාළේය.

බුද්ධ රශ්මි මාලාවෙන් බබළන කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේත් ඒ බුදුරැසින් දිලිසෙන සමන්කුළු පර්වතයත් දුටු සමිද්ධි රජුන් සහ නුවර වැසියෝත් වහාම එතැනට පැමිණියේ ය. සමන්කුළු පර්වතවාසී දෙවියන්ට පුදපූජා පැවැත්වීම පිණිස එහි ගිය මිනිසුන්ද සිටියේය. ශ්‍රාවක සංඝයා වහන්සේ සහිත ලෝකනාථයන් වහන්සේ දුටු ඔවුන් සිතුවේ දේවතාවුන් වහන්සේ ඇස් පනාපිට ම වැඩම කොට සිටින බවකි. සමිද්ධි රජුන්ද අතිශයින් ම සතුටට පත්ව කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේට ආදරයෙන් වන්දනා කොට දානය පිණිස ආරාධනා කළේය. වඩ්ඪමාන පුරයට ආසන්නයේ පිහිටි මහානාම වනෝද්‍යානයටද වැඩමවාගෙන ගියේය.

සංඝයා වහන්සේ සහිත වූ කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේට වැඩහිඳීමට කැපසරුප් ආකාරයෙන් උතුම් ආසනයන් පිළියෙල කරවා රුවන්මැලි මහාසෑය පිහිටන උස් භූමිය උන්වහන්සේට බාධා රහිතව සුවසේ වැඩ සිටිය හැකි රමණීය තැනක් වේවායි සිතා කරවන ලද රම්‍ය වූ මණ්ඩපයේ උතුම් ආසනවල සංඝයා සහිත වූ කෝණාගමන බුදුරජාණන් වහන්සේ සමිද්ධි රජුන් වැඩ හිඳෙව්වේය.

සංඝයා සහිත වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ හිඳින ආකාරය දකින ලද වරදීපවාසී මනුෂ්‍යයෝ සතර අතින් ම තෑගි භෝග තුටු පඬුරු පිරිකර රැගෙන ආවේය. රජුන් තමන් වෙනුවෙන් පිළියෙල කළාවූත්, මිනිසුන් විසින් ගෙනෙන ලද ප්‍රණීත ඛාද්‍ය භෝජනයන්ගෙන් සංඝයා සහිත වූ බුදුරජාණන් වහන්සේට දානය පිළිගැන්වීය. මේ ස්ථානයේම දානයෙන් පසුවත් වැඩහුන් කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සේට සමිද්ධි රජ්ජුරුවෝ මහානාමක ගම් ඇති උද්‍යානය උතුම් දානයක් වශයෙන් පූජා කළේය. ඒ අවස්ථාවේ මහානාම වනය අකාලයේ පිපී ගිය මලින් අලංකාර වුණි. කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ එය පිළිගනිද්දී මහපොළොව කම්පා වුණි.

එතැනම වැඩහුන් ලෝකනාථයන් වහන්සේ ධර්ම දේශනා කොට වදාළේය. ඒ දෙසුම අවසානයේ තිස්දහසක් මනුෂ්‍යයෝ මාර්ගඵලාවබෝධයට පත්වුණි.

කණකදත්තා භික්ෂුණිය දිඹුල් බෝධීන් වහන්සේ වැඩමවීම

මහානාම වනයේ දිවා විහරණය කළ කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සවස් යාමයේදී පෙර කකුසඳ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ බෝධිය පිහිටි භූමිය වෙත වැඩම කළ සේක. එතැන වැඩහුන් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සමාධියට සමවැදුන සේක. සමාධියෙන් නැඟී සිටි භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වරදීපවාසීන්ට හිත පිණිස වූ කාරණාවක් සිතා වදාළ සේක. “මාගේ බෝධිය වන දිඹුල් බෝධි වෘක්ෂයෙන් දකුණු ශාඛාවක් රැගෙන කණකදත්තා භික්ෂුණිය භික්ෂුණීන් වහන්සේත් සමඟ මෙහි පැමිණෙත්වා!” යන කරුණයි. එසැනින් ම කණකදත්තා රහතන් මෙහෙණින් වහන්සේ දඹදිව ශෝභවතී නුවර ශෝභන නමති රජ්ජුරුවන්ට මෙකරුණ සැළ කළේය. ඉන්පසු ශෝභන රජුන් සමඟ දිඹුල් බෝධින් වහන්සේ ළඟට වැඩම කළේය. මහා සෘද්ධිමත් වූ කණකදත්තා රහත් මෙහෙණින් වහන්සේ ශෝභන රජ්ජුරුවන් ලවා රත් සිරියල් වලින් දිඹුල් බෝධින් වහන්සේ ගේ දකුණු ශාඛාවට රේඛාවක් ඇන්දෙව්වේය. එවිට ඒ දකුණු දිඹුල් මහබෝ ශාඛාව බෝධීන් වහන්සේගෙන් වෙන්වී ගොස් රන් කටාරමේ පිහිටියේ ය.

මහරජතුමනි, පන්සියයක් රහත් මෙහෙණින් වහන්සේ පිරිවරාගත් කණකදත්තා භික්ෂුණිය දිඹුල් මහ බෝ ශාඛාවත් රැගෙන සෘද්ධියෙන් මෙහි වැඩමවා දේවතාවුන් වහන්සේ පිරිවරාගෙන කෝණාගමන සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ දිගු කොට වදාළ දකුණු ශ්‍රී හස්තය මත බෝධි ශාඛාව සහිත ඒ රන් කටාරම් තැබුවේය. එය ලබාගත් තථාගතයන් වහන්සේ බෝධින් වහන්සේ පිහිටුවනු පිණිස සමිද්ධි රජුන්ට ලබා දුන්නේය. සමිද්ධි රජුන් මහානාම උයනෙහි බෝධින් වහන්සේ රෝපණය කළේය. ඒ බෝධි රෝපණයෙන් පසු කෝණාගමන තථාගත සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙයින් උතුරු දෙස පිහිටි රම්‍ය වූ සිරි මාලකය අතර පිහිටි නාගමාලකයට වැඩම කොට එහි වැඩ හිඳ දම් දෙසුවේය.ඒ ධර්ම දේශනාව අසා එහි සිටි විසි දහසක් සත්ත්වයන්හට ධර්මාවබෝධය ඇතිවුණි.

කෝණාගමන මුනිඳුන් නැවත වැඩම කිරීම

පෙර කාශ්‍යප බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩහුන්, නගරයට උතුරු දෙසින් ථූපාරාමය පිහිටවන තැන වැඩහිඳ සමාධියට සමවැදුණි. සමාධියෙන් නැඟිට එතැන රැස්ව සිටි පිරිසට කෝණාගමන සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ ධර්ම දේශනා කොට වදාළේය. ඒ අවස්ථාවේදී දස දහසක් සත්ත්වයන් මාර්ගඵලාවබෝධයට පත්වුණි. මිනිසුන්ට වන්දනාමාන කිරීම පිණිස තමන් වහන්සේ පරිහරණය කළ බඳ පටිය දී වදාළ කෝණාගමන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පිරිවර සහිත වූ කණකදත්තා භික්ෂුණිය මේ වරදපයෙහි වඩ්ඪමාන පුරයෙහි වැඩ වාසය කරන්නට අනුදැන වදාළ සේක. තම ශ්‍රාවක මහාසුම්ම රහතන් වහන්සේ ද දහසක් රහතන් වහන්සේ සමඟ මෙහි වැඩ වාසය කරන්නට සලස්වා සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ රතන මාලකයෙන් මෙපිට පිහිටි සුදර්ශන මාලකයෙහි වැඩහිඳ ජනයාගේ යහපත පිණිස උතුම් අනුශාසනා කොට සංඝයා වහන්සේ සමඟ අහසට පැන නැඟී දඹදිවට වැඩි සේක.

කාශ්‍යප බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ ලක්දිවට වැඩි විස්තරයත් නිග්‍රෝධ බෝධීන් වහන්සේ සුධර්මා භික්ෂුණීන් වැඩම වූ විස්තරයන් අප ඊළඟ ලිපියෙන් කථා කරන්නෙමු.

- නයනා නිල්මිණි

ශ්‍රී මහා බෝධි පුරාණය-10: රූපනන්දා රහත් තෙරණිය ලක්දිවට වැඩම වූ මහරි බෝධින් වහන්සේ