පොසොන් පොහොයයි හෙළ දෙරණයි

මහෝපාධ්‍යාය
අග්ගමහා පණ්ඩිත
කොටුගොඩ ධම්මාවාස අනු නා හිමි

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස

පින්වත්නි,

මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේගේ ලංකා සම්ප්‍රාප්තියෙන් පසු මෙරට ඇතිවූ ආගමික, ප්‍රබෝධය කෙතරම් විශාලදැයි කිව නොහැකි තරම්ය. රාජගුරු මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහරහතන් වහන්සේගේ උපදෙස් පරිදි, දීපචක්‍රවර්ති ධර්මාශෝක මහාරාජයා විසින් මේ සම්බුද්ධ ධර්මය ලෝකයටම බෙදා දිය යුතු යැයි කථිකා කොටගෙන දේශ දේශාන්තර නමයකට ව්‍යක්ත, විනීත, විශාරද බහුශ්‍රැත ධර්මවිනය ධර, සුපේෂල , ශික්ෂාකාමී සෘද්ධිබල සහිත මහරහතන් වහන්සේලා නව කණ්ඩායමක් ආසියාතික රට රාජ්‍යවලට යවන ලදහ. ඒ කණ්ඩායම් නවයෙන් තම අතිජාත පුත්‍ර මිහිඳු මහරතන් වහන්සේ ප්‍රමුඛව එවන ලද්දේ ශ්‍රී ලංකාද්වීපයටයි.

එදා ලක්දිව රජකම් කළ දේවානම්පියතිස්ස කුමරු රජකමට පත්වීමත් සමඟ රාජකීය දූත පිරිසක්, සුබපැතීමේ හසුනකුත් සමඟ ධර්මාශෝක රජු විසින් දේවානම්පියතිස්ස රජු වෙත එවන ලද්දේ මහත්වූ තෑගි බෝග රාශියකුත් සමඟය. එකී හසුනෙහි සඳහන් වූයේ අභිනව රජකමට පත් දේවානම්පියතිස්ස රජුට සුබ පැතීම සහ තමා තුණුරුවන් සරණ ගිය සැදැහැවත් බෞද්ධයකු බවට පත්වූ වගය. තුණුරුවන්ගේ ගුණ සඳහන් කොට ධර්ම කරුණුද ස්වල්පයක් සඳහන් කොට දේවානම්පියතිස්ස රජුටත් තමා ගත් මඟ යාම අතිශය උචිත බව සඳහන්ව තිබුණි.

මෙකී රාජකීය දූත පිරිස ධර්මාශෝක රාජයාගේ තෑගි බෝග සහ හසුනත් එතුමා යෝජනාකොට තිබුණ තෙරුවන් සරණ ගිය සැදැහැවත් බෞද්ධයෙකු වූ බව සඳහන් වීමත් එසේම අපේ තිස්ස රජුටද, ඒ මඟ ගැනීම යෝග්‍ය බව අවධානය යොමුකොට, හසුනෙහි ඇතුලත්ව ඇති කරුණු පිළිබඳවත් දැන ගැනීමට යෝජනාවක් වු බව නිසැක ලෙසම සිතිය හැකිය. එය එසේම විය.

මෙයින් සති ගණනාවකට පසු එළැඹි පසළොස්වක් පොහෝදා මෙයින් 2324 සූවිසි වැන්නේ පොසොන් පුර පෝදා මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ ඉට්ඨිය ,උත්තිය, සම්බල ,භද්දසාල හා සුමන සාමණේර හිමි, භණ්ඩුක උපාසක ඇතුළු විශේෂ ධර්මදූත පිරිස, පොසොන් පෝදා මිහින්තලයට සැපත් වූහ. ඒ දේවානම්පියතිස්ස මහරජු ප්‍රමුඛ රාජකීය මහ පිරිසත් විනෝදය පිණිස මිහින්තලා වනයට ගිය අවස්ථාවකි ඒ. තිස්ස රජතුමා දුටුවේ මහ අසිරියකි.එනම්, වැඩ සිටින භික්ෂු පිරිස දුටහ.

කවදාවත් නොදුටු මේ කහ සිවුරු පොරවන ලද සඟ පිරිස දැකීමෙන් භීතියටත් පුදුමයටත් පත්වෙත්ම, අසන්නට ලැබුණේ සිත් ගන්නා සුළු කටහඩකින් තමන් කවුරුන් දැයි යන්න අඟවන මිහිරි ගාථාවකි.

සමණා මයං මහාරාජ
ධම්මරාජස්ස සාවකා
තමෙම අනුකම්පාය
ජම්බු දීපා ඉධාගතා”

මහරජ, සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ශ්‍රාවක භික්ෂූන් වහන්සේලා වන අප, ඔබටම අනුකම්පා පිණිස, ඔබ ගැනම බලාපොරොත්තු සහිතව දඹදිව සිට පැමිණියෝ වෙමු. සැණෙකින් තිස්ස රජුට ධර්මාශෝක රාජයාණන් එවු ලිපිය මතක්විය. මහත් ගෞරවයෙන් මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේ ඇතුළු පිරිස පිළිගත්හ. වඩාත් සතුටු වූයේ අශෝක මහා රාජයාගේ පුතනුවන් වූ මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේම තමන් වෙත එවීම පිළිබඳවයි.

මිහිඳු මහ රහතන් වහන්සේ ඇතුළු විශේෂ ධර්මදූත පිරිස අනුරාධපුරයට කැඳවා නේවාසික පහසුකම් සලස්වා බණ දහම් අසා එතුමාත් පිරිසත් බෞද්ධයන් බවට පත්වූහ. එදා හමුවූ අවස්ථාවේදී මිහින්තලාවේදී දෙසූ ධර්මදේශනාව චුල්ලහත්ති පදෝපම සූත්‍ර දේශනාව විය.

ලංකා සංස්කෘතියට අනුකූලව වනයත්, ඇතාත් ඇසුරු කරගෙන වදාළ ඒ සූත්‍ර දේශනාවෙන් තිසරණයෙහි පටන් රහත්වීම දක්වා අවශ්‍ය කරුණු අඩංගු විය. ඉන්පසු වදාළ ධර්ම දේශනාවෝද, මෙරට ජනතාවටම සහ සම්බන්ධතාවන් ඇති උපමා සහිත දේශනාවෝම විය. රජතුමා ඇතුළු ජනතාව බෞද්ධ පිරිසක් බවට පත්කර ගැනීමට ආරම්භක හේතු කරුණු වූයේ මේවාය.

රටවල් නවයටම යවන ලද ධර්මදූත පිරිස මොග්ගලීපුත්තතිස්ස මහරහතන් වහන්සේ විසින් කලින් මාසයක් හමාරක් හුරු පුරුදු කරන ලදී. යවන රටවල තත්වය ඒ ඒ රටවල රජවරු සහ දේශගුණය පිළිබඳවත් පිළිපැදිය යුතු ආකාරය පිළිබඳවත් දැනුවත් කරන ලදී.

මිහිඳු මහරහතන් වහන්සේද එකී කණ්ඩායම් නවයෙන් එකකට අයත් ජ්‍යෙෂ්ඨයෙකු වූ බැවින් උන්වහන්සේටද පොදුවේම අර කණ්ඩායම් නවයේ සාකච්ඡාවලට සහභාගිවීමට සිදුවු අතර විශේෂ උපදෙස් මාලාවකටද සහභාගිවීමට සිදුවිය.

අනුබුදු මිහිඳු මාහිමියෝත් දේවානම්පියතිස්ස කුමරාත් රාජකීය පවුල්වල රාජකීය මට්ටමෙන් අධ්‍යාපනය ලද්දෝ වීම මෙරට බෞද්ධ රාජ්‍යයක් බවට පත්වීමට බලපෑ බව කිව යුතුය. දෙපළගේම අදහස වූයේ මෙරට යක්ෂ , නාග, දේව ආදී සියල්ලන් එකමුතුකර ගැනීමට බුදුදහම මුල්කරගෙන ඒ සියල්ලන්ටම කොන් කිරීමකින් තොරව සමානව සලකමින් මහණකම ලබා දීමය. පැවිද්දට කාන්තා පක්ෂයෙන්ද ඉල්ලීමක් ලද බැවින් සංඝමිත්තා රහත් මෙහෙණිය මේ සියල්ලෝම එක ගොනුවකට ගැනීමට ක්‍රම යෙදීය. ඒ සඳහා ජය ශ්‍රී මහා බෝධින් වහන්සේගේ ශාඛාවක් ගෙන්වා ගැනීමටද කටයුතු යෙදීය.

ජය ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාවක් වැඩම කරවීමේ අදහසට මේ දෙපළගේම රාජ්‍ය අනුග්‍රහය පූර්ණබලය යොදන ලද බව නොරහසකි.

මේ අනුව සියල්ලන්ටම පොදුවේ මහණකම ලැබුණි. ස්ත්‍රී පුරුෂ භේදයකින් තොරව පන්ති බේදයකින් තොරව පළාත් බේදයකින් තොරව සැමටම ශාසන දායාදය ලැබුණි.

සියලු දෙනාට තෙරුවන් සරණයි.