වහ වහා ඉවත් කළ යුතු සැකය

කඩුගන්නාවේ මුදලිවත්ත
දීපාලෝක විහාරාධිපති
නෙළුවාකන්දේ ඤාණානන්ද හිමි

සැකය නම් සිතිවිල්ලකි. යමක් හෝ යමෙක් පිළිබඳ නිශ්චිත වැටහීමක් ,අවබෝධයක් නැති විටෙක උපදින්නේ සැකයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම පිළිබඳ සැකයෙන් උන්වහන්සේ වෙත ආ බමුණන්, නිගණ්ඨයින් වැනි අය තථාගත දේශනාව අවසානයේදී, යටිකුරු කරන ලද්දක් උඩුකුරු කළාසේ, වසා තුබූ දෙයක් විවර කළ දැක්වූවාසේ, මංමුලා වූවෙකුට මග කියා දුන්නාසේ, අඳුරෙහි සිටියෙකුට පහනක් දැල්වුවාසේ ඔබ වහන්සේ ගේ පැහැදිලි කිරීම වැටහුණේයැයි, කරන ලද ප්‍රතිචාර දැක්වීමෙන් පෙනෙන්නේ දේශනාව අවසන සැකය තුරන් වු බවයි.

අනවශ්‍ය හෝ නිෂ්ප්‍රයෝජන දෙයක් ළඟ තබා ගැනීම හිරිහැරයකි. එනිසාම එවැනි දේ බැහැර කිරීමට අපි හුරු වී සිටිමු. භෞතික වස්තූන් පිළිබඳ මෙය අනුගමනය කළත් බොහෝ දෙනෙකු නොදන්නා කරුණ නම්, අප හැම කෙනෙකුගේම සිත්වලත් එවැනි අනවශ්‍ය නිශ්ප්‍රයෝජන දෑ තිබෙන බවයි. බුද්ධ දේශනාව පැහැදිලි කරන ක්‍රමයට අප හැම දෙනාගේම සිත්වල අවශ්‍ය හා අනවශ්‍ය යන දෙයාකාර සිතිවිලි උපදී.ඒවා වෙන්කර හඳුනා ගත හැක්කේ ප්‍රත්‍යවේක්ෂණය හෙවත් සිතිවිල්ලක් ඇති වූ විට ඒ සිතිවිල්ල දෙස නුවණින් විමසා බලන්නෙකුට පමණි.

සිත කිලිටි කරන, අපිරිසුදු කරන සිතිවිලි කෙලෙස් යනුවෙන් දහමෙහි සඳහන් වෙයි. ඒ අතරින් ඉතා භයානක සිතිවිලි පහක් නීවරණ යනුවෙන් දැක්වෙයි. ඒවා කාමච්ඡන්ද , ව්‍යාපාද, ථීන මිද්ධ, උද්ධච්ඡ, කුක්කුච්ඡ, විචිකිච්ඡා යනුවෙන් උගන්වයි. මේ අතරින් විචිකිච්ඡා යනුවෙන් දැක්වෙන්නේ සැකයයි. අට්ඨ කථාව සැකය පිළිබඳ ඉදිරිපත් කළ අර්ථ දැක්වීම් දෙකක් මෙහි ලා දක්වමි. “සභාවං විචිනන්තෝ තාය කිච්චති කිලමතීති විචිකිච්ඡා ‘යමක නියමධර්ම ස්වභාවයක් සොයාගැනීම සඳහා, සංකා සහිත ඇතිකර ගනු ලබන සිතිවිල්ල සැකය නම් වන බව අට්ඨ කතාවේ අර්ථ දැක්වීමයි.

සැකය ප්‍රභේද වශයෙන් අවස්ථා අටක් හැටියට අභිධර්මයේ දැක්වෙන අතර, සබ්බාසව සූත්‍රයේ 16 ආකාර වශයෙන් දැක්වෙයි. ශාස්තෘවරයා පිළිබඳ ඇති කරගනු ලබන සැකය, ධර්මය පිළිබඳ ඇති සැකය, සංඝයා පිළිබඳ ඇති සැකය, ශික්ෂා පිළිබඳ සැකය, අතීත භවය හා අනාගත භවය, පිළිබඳ සැකය,අතීතානාගත භව පිළිබඳ සැකය හා හේතු ඵල ධර්මය පිළිබඳ සැකය යන මේ අවස්ථා පිළිබඳ ඇතිකරගනු ලබන සැක සහිත බව බුද්ධාදී අටතැන උපදින සැකය ලෙස දහමෙහි සඳහන් වෙයි. මේ අවස්ථාවන්හි කෙනෙකු තුළ සැකය පහළවන්නේ කෙසේදැයි විමසාබැලීම වැදගත්යැයි සිතමි. තථාගතයන් වහන්සේ සියල්ල දක්නා නුවණක් ඇති සර්වඥය, එමෙන්ම දෙතිසක් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන්ගෙන් හා අනු ව්‍යංජන ලක්ෂණ අසුවකින් සමන්විත යැයි කියති. මෙවැනි අසිරිමත් ලක්ෂණ ඇති මිනිසුන් පහළවිය හැකිදැයි කෙනෙකුට සැක ඇති කළ හැක. එය ශාස්තෘන් වහන්සේ පිළිබද සැක කිරීමයි. දහමෙන් කියවෙන්නේ කෙලෙස් තවන නිවන් මගයි. කෙලෙස් නැති කරන තැනැත්තා ක්‍රමයෙන් සෝවාන් ආදි මාර්ග හා ඵල පිළිවෙලින් ලබයි. ඒ තුළින් සියලු දුක් නැතිකර දමන බව කියවෙයි. මේ ලොව්තුරා දහමෙහි ඇති විශේෂතාවයි. මෙය ඇත්තක්ද? එලෙස කෙලෙස් සංසිඳවාලීමට හැකියාවක් ඇද්ද? ආදි වශයෙන් සැක ඇති කළ හැක. ඒ දහම පිළිබඳ උපදනා සැකයයි. සතර මගපල ලද සඟුන් සිටිය හැකිද ඔවුන් සුපටි පන්නාදී ගුණ වලින් සමන්විතද? දන් දීමාදියෙන් පින් සිදු කරගත හැකිද? ආදි වශයෙන් ඇති කරගනු ලබන සැකය තෙවැන්නයි. සීල සමාධි, පඤ්ඤා යන කරුණු දහමෙහි දැක්වෙන්නේ ශීක්ෂණ ධර්ම වශයෙනුයි. පුද්ගලයෙකු ශික්ෂණයට පත් කරනු ලබන බැවින් ඒ නම භාවිත කෙරේ. එකී ශික්ෂණ ධර්ම අනුගමනය කිරීමෙන්, ශික්ෂණයට පත්විය හැකිදැයි ඇති කරගනු ලබන සැකය, සික්ඛාය කංඛති යනුවෙන් දැක්වෙයි. අතීතයේ මා විසුවේද? නොකඩවා එන භව ගමනක් ඇද්ද?

එසේ නොවේද ආදි වශයෙන් අතීත භවය පිළිබඳ ඇතිවන සැකය, පුබ්බන්තේ කංඛති යනුවෙන් දැක්වෙයි. එමෙන්ම මරණින් පසු ජීවිතය පිළිබඳ ඇතැමුන්ට සැක මතුවිය හැක. මරණින් පසු නැවත භවගාමී ජීවිතයකට හිමි කමක් තිබේද? නැද්ද? ආදී වශයෙන් ඒ පිළිබඳ සැක මතු කෙරේ. ඇතැමුන්ට මෙලෙස අතීත හෝ අනාගත භව පරපුරක් තිබේදැයි සැකයක් මතුවීමටද පුඵවන. බුද්ධ කාලයේදීද එවැනි සැක මතුකළ අවස්ථා පිළිබඳ සුත්‍රදේශනාවලද සඳහන් වෙයි.අතීත හා අනාගත භවයන් පිළිබඳ ඇති කරගනු ලබන සැකය, පුබ්බාපරන්තේ කංඛති යනුවෙන් දැක්වෙයි. සත්වයාගේ උපත හේතු ඵලසමවායක ප්‍රතිඵලයක් යැයි ඉදිරිපත්වූ බෞද්ධ මතය පිළිබඳවද , බොහෝ දෙනා තුළ සැක මතුවිය. විශේෂයෙන් නිර්මාණවාදී සංකල්ප සමාජගතව තිබුණු අවදියක, හේතු ඵලවාදි ඉගැන්වීම දෙස සැකයෙන් බැලීම පුදුමයට කරුණක්ද නොවේ. පටිච්ච සමුප්පාද දහම පිළිබඳ සැකය, ඉදප්පච්චයතා පටිච්ච සමුප්පන්නේසු ධම්මේසු කංඛති යනුවෙන් දහමෙහි සඳහන් වෙයි.

සැකය නම් සිතිවිල්ලකි. යමක් හෝ යමෙක් පිළිබඳ නිශ්චිත වැටහීමක් ,අවබෝධයක් නැති විටෙක උපදින්නේ සැකයයි. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ඉගැන්වීම පිළිබඳ සැකයෙන් උන්වහන්සේ වෙත ආ බමුණන්, නිගණ්ඨයින් වැනි අය තථාගත දේශනාව අවසානයේදී, යටිකුරු කරන ලද්දක් උඩුකුරු කළාසේ, වසා තුබූ දෙයක් විවර කළ දැක්වූවාසේ, මංමුලා වූවෙකුට මග කියා දුන්නාසේ, අඳුරෙහි සිටියෙකුට පහනක් දැල්වුවාසේ ඔබ වහන්සේ ගේ පැහැදිලි කිරීම වැටහුණේයැයි, කරන ලද ප්‍රතිචාර දැක්වීමෙන් පෙනෙන්නේ, දේශනාව අවසන සැකය තුරන් වු බවයි. අවශ්‍ය තැනදී සැක කිරීම ප්‍රයෝජනවත් බව දහම පිළිගනී. ඒ බව කාලාම සූත්‍රයෙන් පැහැදිලි වෙයි. භේසකලා වනයට වැඩම කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ හමුවට පැමිණි කාලාම වැසියෝ තම ගමට පැමිණෙන ශ්‍රමණ බ්‍රාහ්මණාදීන් එකම දේ පිළිබද විවිධ මත පළ කළ බැවින්, ඒ පිළිබඳව ඔවුන් තුළ සැක මතුවී ඇති බව පවසති. බුදුරදුන් ඔවුන් සැක කළ යුතු තැන සැක කර ඇති බව වදාරති. එයින් ගම්‍ය වන්නේ ස්ථානයේ එනම්, අවශ්‍ය තැනදී සැක කිරීම කළ යුතු බවයි. යම් යම් අවස්ථාවන් වලදී සැකය පදනම් කරගෙන පුද්ගලයින් පරීක්ෂා කිරීමට ද ලක් කෙරේ. ඊට ද දිගු ඉතිහාසයක් තිබෙන බව පෙනෙයි. ජාතක පොතේ එන සීලවිමංස ,පුචිමන් ද හා කෝටිසිම්බලි වැනි ජාතක කතා තුළින් එය තහවුරු වෙයි.කොසොල් රජුගෙන් ලැබෙන එක් උපාසකයෙකි. ඔහු වේදයේ පරතෙරට ගිය අයෙකි. නිති පන්සිල් රකියි. ඔහුගේ ගුණවත්කම නිසාම රජු ඔහුට විශේෂ සැළකිල්ලක් දක්වයි. රජතුමා තමා කෙරෙහි දක්වන විශේෂතාවය, තමාගේ කුලයට ද නැතිනම් ගුණයටදැයි සැක ඇතිකරගත් උපාසකතුමා, මෙය සැක හැර නිශ්චය කර ගැනීමට උපායක් යෙදීය. එනම් රජුගේ රන්කම් කරන තැනින් දිනක් එක් රන් කහවනුවක් හොරකම් කළේය. එය රන්කම් කරන්නා දුටුවත්, උපාසකතුමාට රජතුමා විශේෂයෙන් සලකන නිසා නොදුටු ලෙසින් සිටියේය. දෙවෙනි දින කහවනු දෙකක්ද, තෙවෙනි දින තුනක්ද, සොකරම් කළ බැවින්, රන්කරුවා විසින් ඔහුව අල්ලා රජු වෙත ඉදිරිපත් කළේය. උපාසකතුමන් හොරකම පිළිබඳ පුවත අසා පුදුමයට පත් රජතුමා උපාසකගෙන් කරුණු විමසීය. උපාසකතුමාගේ පිළිතුරවූයේ , තමාට සලකන්නේ ගුණයට ද නැතිනම් කුලයටදැයි පිරික්සීමට තමන්ට වුවමනා කළ බවයි. මේ සීලවිමංස ජාතකයේ එන පුවතයි. එයින් පැහැදිලි වන්නේ ස්ථානයේ සැකය ප්‍රයෝජනවත් බවත්, අස්ථානයේ සැක කිරීම නිෂ්ප්‍රයෝජන බවත්ය.

අපරාධ කොට සැඟවී සිටින බොහොමයක් අපරාධකරුවන්, නීතියේ රැහැනට හසු කර ගැනීමට හැකි වී ඇත්තේද, ඔවුනගේ හැසිරීම් සැකයෙන් යුතුව නිරීක්ෂණය කිරීමේ ප්‍රතිඵල වශයෙනි.අවාසනාව නම් අවශ්‍ය අනවශ්‍ය හැම විටකමත්, යෝග්‍ය අයෝග්‍ය හැම අවස්ථාවකමත් සැකයෙන් යුතුව බැලීමට යාම නිසා, බොහෝ පවුල්තුළ අවුල් සහගත ස්වභාවයක් ඇතිවීමයි. එසේ නොකර අවශ්‍ය තැනදී අවශ්‍ය පරිදි,අවශ්‍ය ආකාරයට සැක කිරීමට හැකි නම් එයින් යහපතක් මිස අයහපතක් සිදු නොවේ.