ලෞකික සහ ලෝකෝත්තර ජීවිතය
 මාලඹේ, අරංගල ශ්‍රී ශෛලාරාමාධිපති කථිකාචාර්ය දර්ශනපති,
රාජකීය පණ්ඩිත
ඇත්කඳුරේ සුමනසාර හිමි
එකම මනුස්සයා තුළ දෙදෙනෙකු සිටිනවා. සමහර
අවස්ථාවල මිනිසුන් කියනවා මේ මනුස්සයා හරියට යකෙක් වගේ කියා. තවත්
අවස්ථාවක කියනවා ඔහු දෙවියෙක් වගේ කියා. එකම මනුස්සයා යක්ෂයා සහ
දෙවියා කියා අමතන්නට ඇති හේතුව කුමක්ද? බුදුදහමට අනුව අපේ සිතේ
ක්‍රෝධය, ඊර්ෂ්‍යාව, වෛරය, පලිගැනීම වගේ අකුසල චෛතසික ඉස්මතු වූ
විට අප නොදැනීම යක්ෂයා ආරූඪ වෙනවා. ඒ වගේම මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා,
උපේක්ඛා වැනි උදාර ගුණාංග සිතිවිලි අපට සමීප වනවිට, සමීප කරගන්නා
විට අප තුළ සිටින දෙවියා මතුවෙනවා.
ලෞකික ජීවිතය ධර්මානුකූලව ගතකරන අපට ලෝකෝත්තර ජීවිතය ජය ගැනීමට හැකිබව ධර්මයේ
සඳහන්. ලෞකික මෙන්ම ලෝකෝත්තර ජීවිතය වඩාත් යහපත් කර ගන්නට අවශ්‍ය කරුණු මෙසේ ගෙනහැර
දක්වමු.
 ස්වාමින් වහන්ස, බුදුරජාණන් වහන්සේ අපගේ ජීවිත වලාකුළු හතරකට උපමා කර තිබෙනවා. එය
පහදා දෙන්න.
දිනක් බුදුරජාණන් වහන්සේ ස්වාමින් වහන්සේ පිරිවරා සවස් වරුවක එළිමහනේ වැඩ සිටි සේක.
අහස දෙස බැලු තථාගතයන් වහන්සේ අහස විවිධ විචිත්‍රව නිල්පාට, කළුපාට වලාකුළු,
වේගයෙන් යන වලාකුළු, සෙමින් යන වලාකුළු, පොකුරු වලාකුළු දුටුවා. මහණෙනි, අද අහස
විචිත්‍රයි, වලාකුළු අහසේ පිරී තිබෙනවා. මෙතරම් විවිධ වලාකුළු තිබුණාට අවකාශයේ
එතරම් වලාකුළු නැහැ. මේ සියලුම වලාකුළු වර්ග හතරකට බෙදිය හැකියි කියමින් අංගුත්තර
නිකායේ චතුක්ක නිපාතයේ “වලාහක” සූත්‍රය වදාළා.
ඒ වලාකුළු හතර නම් 1. ගොරවනවා වහින්නේ නැහැ, 2. වහිනවා ගොරවන්නේ නැහැ, 3.
ගොරවන්නේත් නැහැ වහින්නේත් නැහැ, 4. හොඳට ගොරවනවා. ඒ තරමටම වහිනවා. උන්වහන්සේ වදාළා
පෙර පිනකට මේ මනුස්ස ආත්මභාවයට පය තැබූ අපත් මේ වලාකුළු හතර මෙන් බෙදිය හැකි බව.
පළමු වලාව මෙන් මිනිසුන් ඉන්නවා. හඬ තිබෙනවා. වැඩ නැහැ. සමහර මිනිසුන් ධර්මය ගැන
කථා කරනවා. හොඳ වැඩ ගැන කියනවා. ධර්මයේ හැසිරීමක් නැහැ. එවැනි අය අඳුරේමයි
සිටින්නේ.
දෙවැනි වලාකුළ මෙන් මිනිසුන්ගේ හඬ නැහැ නමුත් වහිනවා. සමහර අය ශබ්දබද්ධ නො කළාට
කැපී නො පෙනුනාට ඒ අය සිතින් ඒ කටයුත්තේ යෙදෙනවා. පළමු පුද්ගලයාට වඩා මොහු හොඳයි.
තුන්වැනි වලාකුළ මෙන් මිනිසුනුත් අද සමාජයේ බහුලයි. හඬත් නැහැ වැඩත් නැහැ. ධර්මය
ගැන කථාවක් නැහැ. ධර්මයේ හැසිරීමකුත් නැහැ. ඉපදුනා. මැරුණා. ඇටකටු ගොඩට තවත් ඇටකටු
ටිකක් එකතු කිරීමයි සිදුවී තිබෙන්නේ.
හතර වැනි වලාකුළ මෙන් අය ඉතා දුර්ලභයි. හොඳට කථාකොට, සාකච්ඡා කොට, විමසා බලා වැඩ
කරනවා. සද්ධර්මය කථා කරනවා. ශ්‍රවණය කරනවා. ඒ වගේම ධර්මය ජීවන පටිපදාවක් ලෙස
ජීවිතයට එකතු කර ගන්නවා. ඒ පුද්ගලයායි හොඳින් ගොරවලා මහා ශබ්දයෙන් වහින ගැඹුරු
වලාකුළක් වගේ වන්නේ.
“බීජ” සූත්‍රයේදීත් මේ කරුණු මතුවෙනවා. එහිදී බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා මහණෙනි, මේ
ධ්‍යානයන්, මඟඵල ආදිය ඉක්මණින් එකවර අපට ලබාගන්න අපහසුයි. එහිදීත් උපමාවක් වදාළා.
ගොවියෙකුට පුළුවන් කුඹුර මඩ කර, වේලි කපා , නියරවල් බැඳ ඉක්මණට කුඹුර සකසන්න. ඒ
වගේම තැනූ පොළවට බීජ ඉක්මණින්ම ඉසින්නත් පුළුවන් වගේම කුඹුරට ජලය එන කාණු බැඳ
ජලය එන මාර්ගය සකසන්නත් පුළුවන්. නමුත් ගොවියා කෙතරම් ඉක්මන් වුවත් ගොයම ඵල දරන්නේ
මාස තුනකින්නම් ගොවියාට ගොයම පූදින තුරු ඉවසා බලා සිටින්නට වෙනවා. ඒ වගේ අපේ ජීවිත
තුළත් අන්තිම මොහොතේදී සිත ධර්මයට ගෙන එන්නට අපහසුයි. කල් තියා අපේ ජීවිත ගැටළු
ධර්මයෙන් සාකච්ඡා කළ යුතු වෙනවා. සාකච්ඡා කරනවා වගේම ඒ කරුණු මතක තබා ගත යුතුයි.
ඊටත් වඩා වටින්නේ මතක තබා ගත් කරුණු ජීවන පටිපදාවක් ලෙස ජීවිතයට මෝදු කර ගැනීමයි.
අප ශ්‍රද්ධානුසාරි, ධම්මානුසාරි වූවානම් ජීවිතය බලවත් කර ගත්තා නම් එතැනයි සැනසෙන
මඟ තිබෙන්නේ. එය සාර්ථක බෞද්ධයකුගේ ලක්ෂණයක්.
කෙනෙකුට ධර්මය මතක තබා ගැනීමට, ගොනුකර ගැනීමට අපහසු නම් කළ යුත්තේ කුමක්ද?
ඇත්තටම ඇයි අපට කියාදෙන ධර්මය අමතක? දිනක් බ්‍රාහ්මණ පුත්‍රයෙක් පැමිණ තථාගතයන්
වහන්සේට කියා සිටියා ස්වාමිනි, මම විවිධ යන්ත්‍ර, මන්ත්‍ර පොත්පත් කියවනවා. නමුත්
මතකයේ තබාගන්න අපහසුයි. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළා තමන් හදාරණ ශාස්ත්‍රය මතක තබා
ගන්නට කරුණු පහක් උපකාර වන බව.
පළමුවැන්න සිතේ යම්කිසි තදබල ආශාවක් තිබෙනවා නම් මතක සිටින්නේ නැහැ. උන්වහන්සේ
උපමාවක් වදාළා භාජනයක ඇති පිරිසුදු ජලයට යම්කිසි වර්ණයක් එක් කළවිට පතුළ පැහැදිලිව
නො පෙනේ. ධර්මයේදී මෙයට “කාමච්ඡන්දය” කියා හඳුන්වනවා. රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්පර්ශ
කියන අරමුණු කෙරෙහි දැඩි ආශාවයි.
දෙවැන්න සිතේ නුරුස්සන ස්වභාවය. මෙය හරියට ජලයේ කැකෑරි තිබෙනවිට ජලය සෙලවෙන විට
ලස්සන විලේ ලස්සන දකින්නට බැහැ වගේ සිතේ ව්‍යාපාදය බලවත් නම් මතක ශක්තිය අඩුවෙනවා.
අනුන් නසන්න, අනුන්ට හිංසා කරන්න අනුන් පෙළන්න අරමුණු තිබෙනවා නම් ධර්මය පිහිටන්නේ
නැහැ.
තෙවැන්න නිදිමත හෝ කම්මැලි ස්වභාවයක් ඇති නම් එය ධර්ම මාර්ගයට බාධාවක්. පොතක් කියවන
විට නිදිමත වැඩිනම් මතක සිටින්නේ නැහැ. එය විලේ තිබෙන දියසෙවල වගේ. දියසෙවල බහුල
විලක පතුලේ ලස්සන නො පෙනේ. ධර්මයේදී මෙය “ථීනමිද්ධය” ලෙස හඳුන්වනවා.
සිත නොසන්සුන් වීම හතරවැනි කාරණය යි. සිත නොසන්සුන් නම් විලේ ජලය කැළඹිලා. එහාට
මෙහාට විසිරෙනවා. එවිටත් විලේ ලස්සන පෙනෙන්නේ නැහැ වගේම සිතේ ඒකාග්‍රභාවය රැඳෙන්නේ
නැහැ. මෙය “උද්දච්ච කුක්කුච්චය” යි.
පස්වැන්න තමන් ඉගෙන ගන්නා ධර්මය තුළ සැක ඇතිවීමයි. මේක මෙහෙම වෙන්න පුළුවන්ද? මේක
හරිද? කියා සිතනවා. එය හරියට කළුවර දිනක විල දකිනවා වගේ. එදාට විලේ තිබෙන දේ අපට
පැහැදිලිව නො පෙනේ. මෙයට ධර්මයේ විචිකිච්ඡාව ලෙස කියනවා. එහෙනම් කාමච්ඡන්ද,
ඹව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ. උද්ධච්ච කුක්කුච්ච, විචිිකිච්ඡා කියන පංචනීවරණ අඩු කර
නොගතහොත් ධර්මය මතක තබා ගැනීමට අපහසුයි. අධ්‍යාපනය ලබන දරුවන්ට ඉගෙන ගන්න දේ මතක
සිටින්නේ නැහැ. රැකියාව කරන කෙනෙකුට එය සාර්ථකව කරන්න බැහැ. අපේ ජීවිත අසාර්ථක වීමට
මේ නීවරණ බලපානවා.
ස්වාමින් වහන්ස, කෙනෙකු ඉක්මනින් කෝපයට පත් වෙනවා. එහි විපාක දන්නමුත් කෝපය පාලනය
කර ගැනීමට නොහැකිනම් කළ යුත්තේ කුමක්ද?
එකම මනුස්සයා තුළ දෙදෙනෙකු සිටිනවා. සමහර අවස්ථාවල මිනිසුන් කියනවා මේ මනුස්සයා
හරියට යකෙක් වගේ කියා. තවත් අවස්ථාවක කියනවා ඔහු දෙවියෙක් වගේ කියා. එකම මනුස්සයා
යක්ෂයා සහ දෙවියා කියා අමතන්නට ඇති හේතුව කුමක්ද? බුදුදහමට අනුව අපේ සිතේ ක්‍රෝධය,
ඊර්ෂ්‍යාව, වෛරය, පලිගැනීම වගේ අකුසල චෛතසික ඉස්මතු වූ විට අප නොදැනීම යක්ෂයා ආරූඪ
වෙනවා. ඒ වගේම මෙත්තා, කරුණා, මුදිතා, උපේක්ඛා වැනි උදාර ගුණාංග සිතිවිලි අපට සමීප
වනවිට, සමීප කරගන්නා විට අප තුළ සිටින දෙවියා මතුවෙනවා.
එහෙම නම් ජීවිතය දිනන්නට ජීවිතය ආලෝකමත් කර ගන්නට කැමැතිනම් අප යක්ෂයා සමඟ නොව
දෙවියා සමඟ අත්වැල් බැඳගත යුතු වෙනවා. රාග, ද්වේෂ, මෝහය විසින් කරන්නේ අප පහළට ඇද
දැමීමයි. විශේෂයෙන් ද්වේෂය නැත්නම් පටිඝය, ව්‍යාපාදය විසින් අපට හදිසි කෝපය,
කේන්තිය, තරහව ඇති කරනවා. මෙවැනි හදිසි කෝපයක් ඇතිවූ විට අපට ඉතිරිවන්නේ
පසුතැවීමයි. එනිසා වහාම එය පාලනය කළ යුතුයි. මේ කෝපය අඩුකර ගන්නට ධර්මානුකූලව පියවර
කිහිපයක් තිබෙනවා.
1. කෙනෙකුට වාවා ගන්නට බැරි කේන්තියක් ආ විට දීර්ඝ හුස්මක් ගත යුතුයි. ඒ වගේම දීර්ඝ
පහළට හුස්ම පිට කළ යුතුයි. කිහිපවරක් එසේ කරනවිට ඒ සුළු මොහොතට අපේ වේගවත් කේන්තිය
ක්‍රමක්‍රමයෙන් පාලනය වෙනවා.
2. කෙනෙකු ගැන කේන්තියෙන් අප පසුවෙනවානම් ඒ අරමුණ ඉක්මනින් වෙනස් කළයුතු වෙනවා. ඇස
ඒ අරමුණ වෙතින් ඉවත් කර ගන්න. එවිටත් තදබල කේන්තිය අඩුවෙනවා.
3. ඒ වගේම ගහන්න, බනින්න, මරන්න කියා සිතට එන සිතිවිලි ආදීනව සිහි කරන්න. මේ
කෝපයෙන් යම් දෙයක් කළොත් කුමක් වේවිද කියා විපාක දකින්න ට ඕන.
4. සමහර අයට කේන්ති ආ විට කලබලයෙන් ඇවිදිනවා ඔබ දැක ඇති. එසේ නොකොට කේන්තිය පාලනය
වනතුරුම සෙමින් සක්මනක යෙදෙන්න. එයත් කේන්තිය පාලනයට උපක්‍රමයක්.
5. තමාට තදබල කේන්තියක් ආ විට සිටගෙන ඉන්නවානම් ඉඳගන්න. ඉඳගෙන සිටිනවානම් සිටගන්න.
ඇඳක නම් ඒ ඉරියව්ව වෙනස් කරන්න. ඉරියව්ව වෙනස් කිරීමත් සමඟ කේන්තියද පාලනය වෙයි.
ඒ වගේම බුර බුරා නගින කේන්තියට හොඳ විසඳුමක් තමා අසල ඇති බුද්ධ ප්‍රතිමාව දෙස එකම
ඉරියව්වෙන් බලා සිටින්න. නිකෙලෙස් උතුම් ජීවිතය අපගේ කෝපය නිවා දමනවා. කෝපය මෙත්
සිතින් දිනන්න පුළුවන්.
අසද්පුරුෂ බව සද්පුරුෂ බවින් දිනන්න පුළුවන්. මසුරුකම දානය පුරුදු කිරීමෙන් දිනන්න
පුළුවන්. බොරු කියන අය දිනන්න පුළුවන් වන්නේ සත්‍ය කථා කිරීමෙන්.
- නයනා නිල්මිණි |
පසෙලාස්වක
අව
අටවක
අමාවක
පුර
අටවක