සඳකඩපහණ පිළිබඳ මතයන් හා පොළොන්නරුවේ සඳකඩපහණ

පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ
හිටපු සහකාර පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්ෂ
සිරිසමන් විජේතුංග

නිකිණි අව අටවක පෝදා පත්‍රයෙන් අප සඳකඩපහණේ ආරම්භය සහ ඒ පිළිබඳ විශේෂයෙන්ම අනුරාධපුර රාජධානි සමයේ සඳකඩපහණ ගැනත් එම සඳකඩපහණේ අඩංගු වන මූර්ති කැටයම් පිළිබඳ මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන විද්වතාණන්ගේ මතය ගැනත් විමසා බැලුවෙමු.

අද අප මුලින්ම අනුරාධපුර රාජධානි සමයේ නැතහොත් අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩපහණ පිළිබඳ විවිධ මත පිළිබඳ විමසා බලමු.

අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩපහණවල මැද පිහිටි නෙළුම් මල අසලම තීරුවේ හංසයින් කැටයම් කර ඇත. එහෙත් පෙළොන්නරු යුගයේ සඳකඩ පහණවල (අප පසුව පොළොන්නරුවේ සඳකඩ පහණ ගැන විමසා බලමු) හංසයාගේ රූප කැටයම් කර ඇත්තේ සිව්පා සතුන් සහ ගිනිදැල් හෝ පළාපෙති මෝස්තරයන් අතර තීරුවේය.

හිටපු පුරාවිද්‍යා උප කොමසාරිස්වරයෙකු වූ ඩී.ටී. දේවේන්ද්‍ර මහතාගේ අදහස වන්නේ සඳකඩ පහණ ගොඩනැගිලි දොරටු සැරසීමට යොදාගන්නා ලද උපායක් ලෙසිනි. ඒ මතය පොදුවේ සියලුම සඳකඩපහණවල් සඳහාම අදාළ කරගත හැකිය.

පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි සඳකඩපහණ

පොළොන්නරුවේ වටදාගෙයි සඳකඩපහණේ මුරගල් සහ පඩිපෙළ

පුරාණ භාරත දේශයේ මෙන්ම ලංකාවේද ක්‍රිස්තු වර්ෂ පළමු වැනි හා දෙවැනි සියවස් වල දී පැරැණි ස්ථාන සැරසීම සඳහා ශිලා කැටයම්වලට සිව්පා සතුන් නෙළුම් මල, මකර රූප, පුන්කලස, ලියවැල මෙන්ම මගුල් ලකුණූ අටද යොදාගෙන ඇත.

සඳකඩපහණ පිළිබද අපගේද ගුරු දෙවියෙකු වන මහාචාර්ය විනී විතාරණ මහතා මෑත කාලයේදි ඉතා දීර්ඝ ලෙසින් පර්යේෂණ සිදු කළ විද්වතෙකි. ඒ අනුව සඳකඩ පහණ චන්ද්‍ර සහ සූර්ය වස්තු දෙක පිළිබඳ විශ්වාසයටද එහි සංකේත සශ්‍රීකත්වය පිළිබඳ ඇදහීම්වලටද සම්බන්ධ බව එතුමාගේ අදහසය. නෙළුම් හෙවත් පද්මය මගින් සංකේතවත් කරන්නේ වාසනාව, සෞඛ්‍යය සුන්දරත්වය, සශ්‍රීකත්වය ,පවිත්‍රතාවය සහ දේවත්වයයි .

ඒ අනුව ලියවැල සංකේතවත් කරන්නේ සියලුම වෘක්ෂලතා බවත්, හංසයින් සංකේතවත් කිරීම විවිධ අවස්ථාවල දක්නට ලැබෙන බවත් ඔහුගේ මතයයි.

ඒ අනුව සූර්යයාද මහා බ්‍රහ්මයාගේ වාහනය වන හංසයාද– සංකේතවක් කෙරේ. මේ ආකරයට සිව්පා සතුන් පිළිබඳවද ඔහු විස්තර කරයි. සඳකඩ පහණේ ඉහත සදහන් සංකේතවල ඉන්ද්‍රජාලික බලයක් ඇති බවත් එම සංකේත ස්පර්ශ කිරීමෙන් කෙනෙකුට ඒ බලය ලැබෙන බවත් මහාචාර්ය විනී විතාරණ මහතා පෙන්වා දෙයි.

සඳකඩපහණෙහි සැරසිලි සඳහා මංගල වස්තු යොදාගෙන තිබේ. සඳකඩ පහණට පමණක් නොවේ.මුරගල කොරවක්ගලටද මංගල වස්තු කැටයම් කර ඇත. ඒවා පයට පෑගෙන ලෙසින්ද දැකීමට ලැබීමෙන්ද එම මංගල වස්තු ස්පර්ශ කිරීම (පයට පෑගීම) නිසා කෙනකුගේ සමෘද්ධිය හා දියුණුව මෙන්ම අපේක්ෂාවද දියුණුවට පත්වන බවටද මතයක් පවතී. සිරිපතුල් ගල් වලද මංගල ලකුණු කැටයම් කර ඇති අන්දම දැකිය හැකියි.

පොළොන්නරුවේ සදකඩපහණ

අනුරාධපුර යුගයේ සහ පොළොන්නරුවේ යුගයේ නිර්මාණ කරන ලද, සදකඩපහණවල ඇති විශේෂ වෙනස්කම් මොනවාද?

මූලික වෙනස වන්නේ පොළොන්නරු යුගයේ සදකඩ පහණෙහි සිව්පාවුන් සතර දෙනාගෙන් එක් සිව්පාවෙකුගේ රූපය මූර්තිමත් කර නොතිබීමය. ඒ අනුව පොළොන්නරුව යුගයේ සඳකඩපහණෙහි ගවයාගේ රූපය නැත. එසේ වීමට හේතුව කුමක්දැයි විමසා බැලිය යුතුය.

පොළොන්නරු යුගය වන විට එතෙක් පැවැති බුදුසමය තවත් දියුණුවට පත්වූ අතර ඒ සමයේදී තවත් ආගමක් ජනතාව අතර විශේෂයෙන් දමිළ ජනතාව අතර ජනපි‍්‍රය වූයේය.ඒ හින්දු දහමයි හින්දු දහම අනුව ගවයා පූජනීය වස්තුවකි. හින්දු ආගම ඇදහීම ඉතා බහුලව දක්නට ලැබුණු පොළොන්නරු යුගයේදී සඳකඩ පහණෙන් ගවයා මූර්තිමත් නොකළේ ඒ නිසාය.

පොළොන්නරු යුගයේ සිටි ප්‍රධාන සිංහල රජවරුන් වු මහවිජයබාහු, මහ පරාක්‍රමබාහු සහ නිශ්ශංකමල්ල යන රජවරුන් බුද්ධාගම දියුණුවට මෙන්ම හින්දු ආගමේ දියුණුවටද ඉමහත් සේවාවක් ඉටු කළ බව ඉතිහාසය සාක්ෂි දරයි. ඒ බව පොළොන්නරුවේ පිහිටි ශිව හා විෂ්ණු දේවාල වලින්ද මනාව පැහැදිළි වේ. ඒ කාලයේ අපේ සිංහල මූර්ති ශිල්පීන් විසින් ආගමික සහනශීලිතාවය ගැන කෙතරම් සැලකිලිමත් වීද යත් හින්දු ආගමේ පූජනීයත්වයෙන් සළකනු ලබන ගවයා සඳකඩපහණට යොදා ගත්තේ නැත.

මේ සමඟම සඳහන් කළ යුතු කරුණක් ඇත. අනුරාධපුර යුගයේදි සහ පොළොන්නරු යුගයේදි සඳකඩපහණවල නිර්මාණයන්හි ඉතා විශිෂ්ඨත්වයක් දක්නට ලැබෙන්නේ අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩ පහණවලටය. පොළොන්නරු යුගයට පසුව නිර්මාණය කරන ලද සඳකඩපහණවල පවා එම අනුරාධපුර යුගයේ නිර්මාණවල තත්වයට පත්වීමට හැකිවී නැත.

අනුරාධපුර සඳකඩ පහණට වඩා වෙනස්වන පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩපහණේ හිතවත් ලක්ෂණයක් තිබේ. එනම් අනුරාධපුර යුගයේ සඳකඩපහණවල සතුන් සතර දෙනා ඒකා පසු පස එකා යන අන්දමින් නිර්මාණය කර ඇත්තේ පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩපහණවල එක් කවයක එක් සත්වයෙකුගේ රූපයක් නිරූපණය කර ඇත. පොළොන්නරුවේ ඇති ඉතා අගනා සඳකඩපහණ ලෙසින් පොළොන්නරුවේ වටදා ගෙයි සඳකඩපහණ බව මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා සඳහන් කරයි.

පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩපහණවල අනුරාධපුර සඳකඩපහණවලට වඩා ඇතැම් අවස්ථාවල විශාලත්වයකින් යුක්තය. පොළොන්නරු යුගයේ සඳකඩපහණට බහුල වශයෙන් යොදාගෙන ඇත්තේ සත්ව රූප දෙකකි. අශ්වයා සහ ඇතාය. ඒ අනුව සිංහ රූපයද පොළොන්නරුව සඳකඩපහණෙන් ඉවත් කර ඇත්තේ පූජනීය ගොඩනැගිලිවල බිත්ති සැරසීම සඳහා සිංහයා යොදා ගෙන ඇති නිසා බව මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන මහතා සඳහන් කරයි. මහනුවර යුගය වන විට සඳකඩපහණේ ස්වරූපය වෙනස්වන අතර අනුරාධපුර හෝ පොළොන්නරුව තරම් නිර්මාණාත්මක නැත. සඳකඩපහණේ හැඩය පවා වෙනස් වී ඇත.