වස් සමාදානය භික්ෂුවගේ කාර්යය

විජිතනන්ද සරත්චන්ද්‍ර

සෑම වර්ෂයක ම ඇසළ පසළොස්වක දවසට පසුව දා වස් එළඹිය යුතුය. මාස හතරකින් යුක්තවන වස්සාන සෘතුවේ පළමු තුන්මාසය එක් තැනකට වී මහණදම් රැකීම වස් එළඹීම වශයෙන් නියමනය වේ. වස් එළඹෙන්නහු විසින් වහළක් ඇති, අරින්න වහන්න පුළුවන් දොරක් ඇති සෙනසුනකම වස් එළඹිය යුතුය. සෙනසුනක් නැතැයි වස් නොඑළඹ සිටිනු අයුතුය. සෙනසුනක් නැත්නම් අත් උදව්කාරයකු සොයා දායකයකු සොයා ගෙන සෙනසුනක් තනවා ගත යුතුය. අත් උදව්කාරයකු නැතිනම් තමන් විසින් හෝ සෙනසුනක් තනා ගත යුතු බව විනයාලංකාර ටීකාවේ උගන්වා ඇත.

වසරකට වරක් වස් සමාදන් වීම උපසපන් භික්ෂූන්ගේ කාර්යයකි. එයට දායකයන්ගේ ආරාධනාවක් අනවශ්‍යය. දායකයන්ගේ ආරාධනාවක් ඇතත් නැතත් උපසම්පදා භික්ෂුව වස් සමාදන්වීම කළ යුතුය. වස් වසනවා යනු තුන්මාසයක් එක තැනක වසන්නෙමි. යන අදහසයි. වස් වැසීමත් මහජන හඬට කන් දීමක් වශයෙන් බුදු හාමුදුරුවන් විසින් පනවන ලද ශික්ෂා පදයකි.

ලංකාවේ මෙන් නොව ඉන්දියාවේ ඇසළ මාසයෙන් පසුව ඇති වන වර්ෂා කාලය ඉතා බැරෑරුම් පීඩාදායකය. ඒ අනෝරා වැස්සේත් බුදු සසුනේ භික්ෂූහූ ආදියේ ගමන් බිමන් ගියහ. පිණ්ඩපාතයේ ගියහ. මේ පිළිවෙතට මිනිස්සු විරෝධය පළ කළහ. ශ්‍රමණ සම්ප්‍රදායට අයත් අනෙක් තීර්ථක වැනි කොටස් වස්සාන කාලයේ එක් තැනකට වී සිටීමේ ආදර්ශය දුන්හ. මේ ආදර්ශයත් මහජන විරෝධතාවයක් භික්ෂූන්ටත් වස් විසීමට පෙළඹ වූ බව පෙනෙයි. සෑම වර්ෂයකට ම ඇසළ පසළොස්වක දවසට පසුව දා වස් එළඹිය යුතුය. මාස හතරකින් යුක්තවන වස්සාන සෘතුවේ පළමු තුන්මාසය එක් තැනකට වී මහණදම් රැකීම වස් එළඹීම වශයෙන් නියමනය වේ.

වස් එළඹෙන්නහු විසින් වහළක් ඇති, අරින්න වහන්න පුළුවන් දොරක් ඇති සෙනසුනකම වස් එළඹිය යුතුය. සෙනසුනක් නැතැයි වස් නොඑළඹ සිටිනු අයුතුය. සෙනසුනක් නැත්නම් අත් උදව්කාරයකු සොයා දායකයකු සොයා ගෙන සෙනසුනක් තනවා ගත යුතුය. අත් උදව්කාරයකු නැතිනම් තමන් විසින් හෝ සෙනසුනක් තනා ගත යුතු බව විනයාලංකාර ටීකාවේ උගන්වා ඇත.

වස් විසීම් දෙකකි. පෙර වස් හා පසු වස් යනුවෙනි. පෙර වස් යනු ඇසළ පොහොය දවසට පසුවදා වස් එළඹීමයි. පෙර වස් වැසීමට නොහැකි වූ භික්ෂුවක් ඇසළ මාසය ගත වූ පසුව අනතුරුව එන චන්ද්‍ර මාසයේ පළමුවන දා වස් විසිය යුතුය. ඒ පසුවස් විසීමයයි. පෙර වස් එළඹ තුන් මාසයක් වස් රැක ගතහොත් ඒ භික්ෂුවට කඨි්න චීවරයක් ලැබීමේ අයිතිය හිමිවේ. මෙසේ වස් එළඹෙන භික්ෂූව සතිකරණයෙන් යුක්ත විය යුතුය. සිහියේ තබා ගැනීම "මේ වස් කාලයයි. මම වස් එළඹ ඇත්තෙමි" යයි නිතර සිහිකට යුතු ය.

වස් කාලය තුළ වෙනදා මෙන් ගමන් බිමන් නොකළ යුතුය. තම මව පියා සහෝදරයා සහෝදරිය අසනීපයෙන් වෙසෙන්නේ යයි දැනගතහොත් ඒ අය බලන්නට යා හැකිය. තමන්ගේ ගුරුවරයා, උපාධ්‍යායන් වහන්සේ බැලීමට යා හැකිය. වත් මානත් දීමාදී විනය කර්මයක් කිරීම ඇත්නම් එයට යා හැකිය. එසේ යා යුත්තේ ද සතියක් ඇතුළත තමන් වස් එළඹි ස්ථානයට පැමිණෙන්නෙමි යන සතිකරණයෙන් යුතුවය. සත්වන දින අරුණ නැගෙන්ට පෙර තමන් වස් එළඹි ස්ථානයට පැමිණිය යුතුය. සමීපයේ ඇති ආරාමයකට ගොසින් තමන් වස් එළඹි ස්ථානයට අරුණ නැගීමට පළමු පැමිණෙන අදහසින් පිටත් වී එන අතර මග දී අරුණ නැගුණහොත් වසට උපද්‍රවයක් නැත. ආරාධනාවකින් යුතුව ගමනක් වඩින භික්ෂුවක් සත්වන දවසේ අරුණ නැගීමට පෙර වස් එළඹි ස්ථානයට පැමිණිය යුතුමය. එසේ නොපැමිණිය හොත් වස් එළඹිම පලුදු වේ. යම් කිසි භික්ෂූවක් දෙපළක වස් විසුවොත් මෙහි දෙවැන්නෙහි වාසය කරන්නෙමි යි ළග සීමාවෙන් නික්ම යන කල්හිම පළමුවන සෙනසුන ගැනීම යටපත් වේ. ඒ නිසා එක භික්ෂුවකට එක වසරක දී එකම තැනක මිස දෙපළක වස් එළඹිය නොහැක කෙනෙක් ආරාමයක වස් විසූවායින් පසුව වෙනත් භික්ෂුවක් පසු වී අවුත් වස් වසන්නට ඉල්ලුවොත් මෙහි කලින් භික්ෂුවක් වස් එළඹ සිටීයයි ද වෙන තැනක් සොයා ගන්නැයි ද කිව යුතුය.

අද වස් එළඹීම කරන්නේ රාත්‍රි කාලයේමය. ඒ දායකයන් පැමිණ වස් ආරාධනා කිරීම අද සිරිතක් බැවිනි. ඇසළ පසළොස්වක ගෙවී අරුණ නැංග පසුව උදේ හෝ දවල් හෝ වස් එළඹීමට පුළුවන. ආරාමයක වස් එළඹෙන්නේ නම් ඉමස්මිං විහාරෙ වස්සං උපෙමි යනුවෙන් ද නැවක ආදී තැනක වස් එළඹෙන්නේ නම් ඉධ වස්සං උපෙමි යනුවෙන් ද අධිෂ්ඨානයෙන් යුතුව වස් සමාදන් විය යුතුය.

බුද්ධ කාලයේ භික්ෂූන්ගේ වස් එළඹීමට පෙර බුදුරදුන් සමු වී තමන්ගේ චරිතානුකූලව කමටහන් ලබා ගෙන නගරයෙන් ඈත පිටිසර පළාතකට ගොස් වස් එළඹ ඒ තෙමස තුළ කමටහන් වඩා සෝවාන් ආදී මාර්ග ඵලයන්ට පැමිණෙති. පැමිණ වස් හමාර වීමෙන් පසුව නැවත බුදුරදුන් සමු වී තමන්ගේ තොරතුරු කියති. සමහර විට මෙසේ කමටහන් ලබාගෙන යන භික්ෂූන්ට සැපපහසු සේනාසනයක් නොලදහොත් කමටහන් වඩන්නට නොහැකිව හිස් අතින් ආපසු එති. මෙසේ භික්ෂූන් වහන්සේලා කමටහන් ගෙන ගම්බද පළාත්වලට යාම නිසා සැදැහවත් බෞද්ධයෝ උන්වහන්සේලාට සිව්පසයෙන් පූජා කර පින් ලබා ගනිති. ඒ පිළිබඳ විවිධ කතාන්දර ත්‍රිපිටකයේ සඳහන් වේ. එදා බොහෝ භික්ෂූන් වස් කාලයේ නගරයෙන් ඈත් වූහ. ඒ තමන්ගේ සසර විමුක්තිය සඳහාය. වස් කාලය තුළ පන්සල්වල නිතිපතා පිරිත් බණ සජ්ඣායනා කරමින් දායකයන් යහමගට ගන්නා උත්සාහයක් අද පවතී.

වස්කාලය තුළ සිව්පසයෙන් උපස්ථාන කොට කුසල් සිදුකර ගැනීමට දායකයන්ට අවස්ථාව තිබේ.