සම්බුදු උපත සිදුවූ බුද්ධභූමි වන්දනාව 46

- නාරංවත්තේ ධම්මසිරි හිමි

බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි වත්ස ජනපදයේ ඉතිහාසය

වත්ස ජනපදය අවන්ති රටට උතුරෙන් යමුනා නදී තීරයෙහි පිහිටියේය. මෙයට වංස ජනපදය යැයිද ව්‍යවහාර විය. බුද්ධ කාලයේදී පරත්ත්‍ය රජුගේ පුත් උදේනි රජ එහි ආණ්ඩු කළේය. එකල අවන්ති රට රජු වූ චණ්ඩ පජ්ජෝත රජුගේ දූ වූ වාසුලදත්තා උදේනි රජුගේ අගමෙහෙසියක් වූවාය. බෝධි රාජ කුමාර තෙම උදේනි රජුගේ පුත්‍රයෙකි.

කෝසම්බි පුරය

කෝසම්බි හෙවත් කොසැඹෑ නුවර වංස දේශයේ අගනුවරයි. උදේනි රජ වූයේ මෙහිය. මෙය පිහිටියේ යමුනා නදී තීරයේයි. නදියෙන් යතොත් මෙහි සිට බරණැසට දුර යොදුන් 30 කි. මෙහි බද්ධිකාරාමය,ඝෝෂිතාරාමය, කුක්කුටාරාමය, පාවාරිකම්බවන විහාරය යැයි ප්‍රධාන විහාර සතරක් විය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ නව වන වස් සමයේදී මේ නගරයෙහි නදී තීරයේ උදකවන නම් උයනේදී පිණ්ඩෝල භාරද්වාජ තෙරුන්ගෙන් බණ අසා පැහැදී උදේන රජ බෞද්ධයෙක් විය. දැන් අලහබාද් නගරයේ සිට යොදුන් 30 ක් පමණ උතුරෙන් කොසම් නම් ගමක් පුරාතන කොසැඹෑ පුර පිහිටි පෙදෙස් ඇත.

කොසැඹෑ නුවර සිට කොසොල් රටට යන මාර්ගයේ චේතිය රට දෙසට හුරුව පිහිටියේයි සිතමි. පාරිලෙය්‍ය වනයට වඩිනා බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙහි බාලකලෙනකාරාමයට වැඩමවා භගු තෙරුන්ට දහම් දෙසූ සේක. භග්ග ජනපදය වංස රටට ඇතුළත්ය. මෙහි සුං සුමාර ගිර නුවර සමීපයේ භේසකලා නම් වනයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ අටවන වස් කාලය විසූ සේක.

වර්තමානයේ මේ ජනපදය උත්තර ප්‍රදේශයේ අලහාබාද් නගරයේ සිට බටහිරින් පිහිටා ඇත. මේ නගරය අසලින් ගංගා නම් ගග ගලා බසී.

කොසබෑ නුවර ඓතිහාසික තොරතුරු

වත්ස රටෙහි අගනුවර කොසබෑ නුවර පිළිබඳව ඈත අතීතයට දිව යන ඉතිහාසයක් තිබූ බවට සාධක නොයෙක් සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ තුළින් දැකගත හැකිය. රාජධානිය හස්ථිනාපුරයෙන් ඉවත් කොට කොසැබෑ නුවරට ගෙනාවේය. කොසබෑ නුවර ඓතිහාසික වැදගත්කම් උදේනි රජු සමයේ සිට ආරම්භ වෙයි. මෙම විචක්ෂු සහ උදයන අතර කාලය තුළ රජවරු 16 දෙනෙක් රජ කළහ. උදේනි රජතුමා සංස්කෘත සාහිත්‍ය තුළ ප්‍රධාන චරිතයක් වශයෙන් සලකුණු වී තිබේ. මොහු විරෝධාරය. එමෙන්ම කලාකාමී චරිතයකින් හෙබි අයෙකි.

යමුනා නදිය ඈතට දිස්වන අයුරු

උදේනි රජුගේ ප්‍රතාපවත් බව සහ ඉසුරුමත් බව නිසා සමකාලීන අන්‍ය රජවරු ඊර්ෂ්‍යා කළහ. අවසානයෙහි රජු වූ චණ්ඩ පප්ඡෝත රජු විසින් වරක් උදේනි රජතුමා උපක්‍රමයකින් සිරභාරයට ගන්නා ලදී. නමුත් පසුව චණ්ඩ පප්ඡෝත රජුගේ දියණිය වූ වාසුල දත්තා සමග ඇති වූ පේ‍්‍රම සම්බන්ධය නිසා ඉන් මිදී කොසබෑ නුවරට පලා ගියේය.

බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ එන උදේනි රජු ඉතා ශ්‍රේෂ්ඨ පාලකයෙකි. මුල් අවදිය තුළ හින්දු භක්තිකයෙකි. ඔහු යුධකාමියෙකු වු හෙයින් තම යුද භටයන් බෞද්ධ වුවහොත් තම යුද ශක්තිය දුර්වල වේය යන බියක් ඔහු තුළ පැවතුණි. එම නිසා බුදුරජාණන් වහන්සේ හා වෛරයෙන් පසු වූ මාගන්ධියා තම බිසවක් වූ හෙයින් ඇගේ කීම් බස් අසා බුදු හිමි මුණ නොගැසීමට උත්සාහ කරන ලදී. බුදුරජාණන් වහන්සේට හා ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාට නොයෙක් නොයෙක් අයුරින් හිරිහැර කරන ලදී. රජතුමා විසින් පිණ්ඩෝල භාරද්වාජ මහ රහතන් වහන්සේට දඬුවම් කළත් රාජ මාලිගාව තුළ ධර්මයේ පණිවුඩය ලබා දෙන්නට මූලික අඩිතාලමද උන්වහන්සේ විසින් සකස් කරන ලදී.

සාමාවති දේවියගේ සඳාදාසියවූ ඛුජ්ජුත්තරාගේ උදවු නිසා සාමාවති දේවියද ධර්මය වැළඳගත් අතර මාගන්ධිය විසින් සාමාවති දේවිය ඇතුළු දාසියන් 500 ක් සම්පූර්ණම ගිනිබත් කරන ලදී. මේ මරණයෙන් පසුව උදේනි රජතුමා බෞද්ධ උපාසකයෙක් බවට පත් විය. බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව වැඩ සිටියදීම සඳුන් ලීයෙන් බුදු හිමිගේ පිළිරුවක් තනා විහාරයක තැන්පත් කොට වන්දනා මාන කළ බව සඳහන් වෙයි.

මෙම පිළිරුව සහිත විහාරය 7 වැනි සියවසෙහි මෙහි පැමිණි හියුංසාං ද දුටු බව එතුමාගේ දේශාටන වාර්තාවක සඳහන්ව ඇත. මාගන්ධියා බිසව උදේනි රජ හා විවාහ වූයේ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් පළිගැනීම සඳහාය. බුදුරජාණන් වහන්සේ දිනක් කම්මස්ස ධම්ම නගරයට වඩින අවස්ථාවක මාගන්ධි බමුණා උන්වහන්සේගේ රුවට පැහැදී තම දියණිය විවාහ කරගන්නා ලෙස විවාහ යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කළේය. මෙම අවස්ථාවේදී බුදු හිමියන් ශරීරයේ ඇති පිළිකුල් ස්වභාවය පිළිබඳව ධර්ම දේශනා කළහ.

එම ධර්මය අසා මාගන්ධි බමුණා හා බැමිණිය (මව සහ පියා) සෝවාන් ඵලයට පත් වූහ. නමුත් දියණිය මාගන්ධි, බුදුරජාණන් වහන්සේ තම සිරුරට අපහාස කළා යැයි සිතා බුදුහිමියන් පිළිබඳව වෛරයෙන් පසු වූවාය. මැය පසුව උදේනි රජුගේ බිසවක් බවට පත්වී රාජ අනුග්‍රහය ඇතිවම බුදුහිමියන්ට හා ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලාට නොයෙක් අයුරින් හිරිහැර කළාය. එම රජුගේම බිසවක් වු සාමාවති දේවිය බෞද්ධ උපාසිකාවක් වීම හා සෝවාන් ඵලයට පත් වීම ඇගේ ක්‍රෝධ ගින්නට පිදුරු දැමීමක් බඳු විය. ක්‍රෝධයෙන් අන්ධ මාගන්ධියා විසින් සාමාවති දේවිය හා ඇගේ දාසියන් 500 දෙනෙකු මාලිගාවක සිරකොට වටින් ගිනි දමා පුළුස්සා මරණ ලදී. එම සිදුවීම සිදුවන විට උදේනි රජතුමා මාලිගයේ නොසිටියහ. මාලිගයට පැමිණි පසු සත්‍ය සිදුවීම දැනගත් එතුමා මාගන්ධියා හා ඇගේ ඥාතීන් සියලු දෙනා උපක්‍රමයකින් මාලිගාවට ගෙන්වා සාමාවතී මැරූ අයුරින්ම මරා දමන ලදී.

තවත් කොටසක් ඇසළ පුර අටවක පොහෝදා ජූලි 24 වනදා පත්‍රයේ

සම්බුදු උපත සිදුවූ බුද්ධභූමි වන්දනාව 45