සම්බුදු උපත සිදුවූ බුද්ධභූමි වන්දනාව 40

තුන්බිය දුරු කළ විසාලා මහනුවර

- නාරංවත්තේ ධම්මසිරි හිමි

සම්බුදු උපත සිදුවූ බුද්ධභූමි වන්දනාවේ 40 වන කොටසයි මේ. වජ්ජි රට (විසාලා මහ නුවර) පිහිටීම හා පසුබිම

වජ්ජි (වෘජ්ජි) රට වජ්ජි, විදේහ, ලිච්ඡවී, නාතික ආදි ගෝත්‍ර අටක ක්ෂත්‍රියන් ගේ සමානච්ඡන්දයෙන් පාලිත විය. ඔවුන්ගෙන් විදේහ, ලිච්ඡවි ගෝත්‍ර දෙකෙහි වූවෝ සෙස්සනට වඩා ප්‍රකට වූ බලවත්තු යැයි හැඟේ. මෙයින් ලිච්ඡවීන්ගේ ප්‍රධාන නගරය වේසාලී (වෛශාලි) පුරයයි විදේහයන්ගේ ප්‍රධාන නුවර මිථිලාවය. නාතිකයන්ගේ අගනුවර කුන්ද පුර (කුන්දග්‍රාම) යි බුද්ධ කාලයේදි විසාලා පුරය ඒ සියලුම වජ්ජි රටේ අග නගරය විය. වජ්ජි ජනපදයේ සිමාවෝ කවරහුදැයි නොපැනේ. මෙහි සමූහ ආණ්ඩුවක් පැවති බව හැගේ.

වේසාලි පුරය

මේ වජ්ජි ජනපදයේ අගනුවරයි වජ්ජිගාම යැයිද මෙයට නම් වීය. ගංගා නදියෙන් තුන් යොදුනකින් ඈත උතුරු දිග පිහිටියේය. රජගහ පුරය මින් යොදුන් අටෙකින් මෑත ගංගා නදියෙන් දකුණූ දිග පිහිටියේය. මේ නුවරට පිටිපසැ මහා වනයට හිමාලය තෙක් පැතිර පැවැත්තේය. එහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේට වැඩ සිටීමට විහාරයක් විය. ලිච්ඡවි රජහු 7707 දෙනෙක් විශාලා පුරයෙහි මැ නැවැති රාජ්‍ය පාලන කටයුතු වල යෙදුණහ. මේ නගරය සමීපයේ උදේන චේතිය ගෝතමක චේතිය. සත්තම්බ චේතිය සාරන්දද චේතිය, චාපාල චේතිය යන චෛත්‍ය ස්ථානයන්හිද අම්බපාලි වනයෙහිද භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වැඩ විසූ සේක. මෙය වර්තමානයෙහි ගණ්ඩකි නම් නදිය අද්දරැවු බෙසාර් නම්පුරයයි.

බේළුව ග්‍රාමය

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ අන්තිම වස විසූ ස්ථානය මෙය වේ. මෙය පිහිටියේ වෛශාලි පුර සමීපයේය. මේ වේණුව ග්‍රාම නමින්ද සංස්කෘත බෞද්ධ පොත්හි සඳහන් වේ. භණ්ඩග්‍රාමයද වජ්ජි රටෙහි ගමෙකි.

කෝට් ග්‍රාමය

මෙය කුන්දග්‍රාම කුන්දපුර යන නම් වලින්ද ප්‍රකට වීය. විසාලා පුර ළඟ පිහිටියේය. නාතික (ඥාතික ) ගම් දෙකින් මේ කෝට්ග්‍රාමය එකෙකි. නිගණ්ඨනාත පුත්තයන්ගේ පියා මෙහි ආධිපත්‍ය දැරුයේය.

විසාලා මහනුවර හා සම්බන්ධ විශේෂ කරුණු හා ආගම්

ප්‍රබලව පැවැති වජ්ජි ජනපදය භාග්‍යවතුන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණයෙන් තුන්වන වර්ෂය පමණ මගධාධිපති අජාසත්ත රජ බලය ලබාගත්හ. එතැන් පටන් වජ්ජි රටත් මගධ දේශයට යටත් පළාතක් විය.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පහළ වන්නට සියවස් කිහිපයකට පෙර පාර්ශ්වනාථ නම් ජෛන සමය පැතිරැ පැවැත්තේය. නිගණ්ඨනාතපුත්තයන් පහළ වු පසු වඩාත් ඒ පැතිරැ ගියේය. මෙයට වැඩියෙනුත් හේතු වුයේ නිගණ්ඨනාත පුත්තයන් එහි සම්භාව්‍ය ක්ෂත්‍රියයකු වීමය. (ලිච්ඡවී රාජ පරම්පරාවෙහි ඥාත (නාත) පෙළපතේ එවකට අධිපතිව සිටි කුන්ද (කෝටි) ග්‍රාමවාසි සිද්ධාර්ථව නම් ක්ෂත්‍රියයාගේත් තද්භායර්යා විදේහදත්තා (ත්‍රිශාලා) නම් චේතක් ලිච්ඡවී රජු දු වූ ) ක්ෂත්‍රියාණියගෙත් පුත්‍ර වර්ධමාන මහාවීර යන නමින් ප්‍රකට නිර්ග්‍රන්ථ ඥාත පුත්‍රයා (නිගණ්ඨනාතපුත්තයා) එසමයෙහි පහළවැ මහා ශ්‍රාවක පිරිසක් ඇතිවැ සිටි ජෛන ශාස්තෘවරයායි.

විසාලා නුවර බුද්ධකාලීන පසුබිම

බුද්ධ කාලයේ පැවති සොළොස් මහා ජනපද අතර වජ්ජි ජනපදය විශේෂ තැනක් හිමි කරගත්හ. එහි අගනගරය වූවේ විසාලා මහ නුවරයි. පැටිනා නගරයේ සිට විසාලා මහ නුවරට ඇත්තේ කිලෝ මීටර් 56 ක දුරකි. රජගහනුවර සිට කිලෝ මීටර් 102 කි.

පැටිනා නාලන්දා යන ස්ථානයන් බිහාරයේ දකුණූ ප්‍රදේශයේ පිහිටි අතර විසාලා මහ නුවර පිහිටා ඇත්තේ උතුරු බිහාරයේය.ගංගා ගඟින් එතෙර වීම සඳහා කිලෝ මීටර් 7 1/2ක පාලමක් චීන සමූහාණ්ඩුව විසින් මහත්මා ගාන්ධිතුමාට උපහාරයක් පිණිස ගාන්ධි සේතුම් නමින් තනවා ඇත. ගාන්ධී පාලමෙන් එතෙර වී විසාලා මහ නුවරට යා යුතුය. බුදු හිමියන්ගේ කාලයේ විසාලාව මහ නුවරක් ලෙස හැඳින්වුනත් අද එය වෛශාලී නමින් හැඳින්වෙන සාමාන්‍ය ග්‍රාමයකි. එහෙත් බෞද්ධ සැදැහැතියන්ට මෙහි ඇති වැදගත්කම අති විශාලය. සොළොස් මහා ජනපදයන් අතර විශිෂ්ටත්වය හිමි කරගත් වජ්ජි ජනපදයේ අග නගරය වූයේ විසාලා මහ නුවරය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉතාමත් පි‍්‍රය කරන ලද රාජධානියකි. ඊට ප්‍රධාන හේතුව ලිච්ඡවී රජවරුන්ගේ රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාව සප්ත අපරිහානි ධර්මය පදනම් කොට සකස් වී තිබුණාහ.

මෙයින් වජ්ජි ජනපදය වැදගත් වන්නේ එය ලෝකයේ පළමු වැනි සමුහාණ්ඩුව පිහිටි ජනපදය වූ නිසාය. ලිච්ඡවී රජ දරුවන්ගේ මනා පාලනයෙන් හෙබි මේ ජනපදයට අප තථාගතයන් වහන්සේගේ ඉමහත් පැසසුමට ලක් විය. මෙහි පාලන ව්‍යවස්ථාව අද දවසේ වුවද හැදෑරීම අගනා කාර්යයක් වනු ඇත. රටවැසියන් මහත් සැනසීමෙන් හා සාමයෙන් ජීවත් වූහ. රූප ශෝභාවෙන් පමණක් නොව උසස් ගුණාංගයන්ගෙන්ද ඔවුහු දෙවියන් හා සමාන වු ශ්‍රේෂ්ඨ පාලකයෝ පිරිසක් වූහ. ලිච්ඡවීන්ගේ රාජ ව්‍යවස්ථාව සප්ත අපරිහාණිය ධර්මය පාදක කොටගෙන සැකසිණි.

විසාලා නුවර ඇති සිංහයෙකු සහිත අශෝක කුළුණ

විසාලා මහ නුවර එකල ඉතා රමණීය වැව්පොකුණු ආදියෙන් සුසැදි අලංකාර නගරයක් විය. එහි විචිත්‍රභාවය බුදු මුවින් ම විස්තර කර ඇත.

බුද්ධත්වයෙන් පස්වන වස්කාලය අප තථාගතයන් වහන්සේ විසාලාවට වැඩම කළහ. පස්වන වස් කාලය ගත කළේ විසාලා වේ කූටාගාර ශාලාවේය. අදත් එහි නටබුන් ඔබට දැකගත හැකිය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද සූත්‍ර අතර මහා සිහනාද, තේවිජ්ජ , මහාලි, චුල්ල සච්චක, මහා සච්චක , වජ්ඡ ගොත්ත සුනක්කත්ත යන සූත්‍ර විසාලා මහනුවර වැඩ වාසය කරන සමයේ දේශනා කරන ලදී.

බුද්ධ කාලයේ විසාලා මහනුවර තුන් බියක් පැතිරිණි. වැසි නැති වීමෙන් දුර්භික්ෂය හට ගත්තේය. වසංගත රෝග පැතිර ගියේය. අමනුෂ්‍ය උවදුරුද ඇති විය. මේ තුන් බිය නැති කිරීමට විසාලා මහනුවරට වඩින්නැයි ලිච්ඡවී රජවරු බුදුරදුරන්ට ආරාධනා කළහ.

තවත් කොටසක් පොසොන් අව අටවක පොහෝදා ජුනි 09 වනදා පත්‍රයේ

පසුගිය සතියෙන් - සම්බුදු උපත සිදුවූ බුද්ධභූමි වන්දනාව 39