ස්වාමිනි, ඇස රූපයට බැඳිලා ද? රූපය ඇසට බැඳිලා ද?

වල්පොල ගෝතම හිමි

අප සරණ ගිය භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දුක් විඳින සත්ත්වයන් එයින් නිදහස් කිරීමට චතුරාර්ය සත්‍ය ධර්මය දේශනාකොට වදාළා. උන්වහන්සේ මේ අනවරාගි සංසාරයෙන් අප නිදහස් කිරීමට නොයෙක් නොයෙක් උපමා සහිතව ධර්මය වදාළා.

මේ සමාජයේ බොහෝ දෙනා ධර්මයට බුද්ධ ශාසනයට ඇඟිල්ල දිගු කරනවා ශාසනය මිනිසුන් රිනාත්මක පැත්තට දානවා, හැම දෙයකින්ම අනිත්‍යයි කියනවා, එය ජීවිත මුස්පේන්තු කරනවයි කියා අහන්න ලැබෙනවා. ධර්මයට ළං වෙන්න, ළංවෙන්න ඒ පුද්ගලයා ආර්ථිකයෙන් අගාදයකට වැටිලා ඔහුගේ තිබුණ සතුට නැතිවෙනවා කියා. සමහරවිට එහෙම චෝදනා කරන්න සාධාරණ සාක්ෂි අපම හදා ගන්නවා.

අපට පේනවා සමහර අය ටිකක් භාවනා කරන්න පටන් ගන්නාවිට සුදු ඇඳුම් අඳිනවා. රත්තරං බඩු පැත්තකට දානවා. බිම බලාගෙන යනවා. සමාජයත් සමඟ ගැවසෙන්න එක අඩු කරලා ඥාතිගේ විශේෂ අවස්ථාවකට හෝ සහභාගි නොවී ජීවත් වෙන්න උත්සහ කරනවා. ගිහි ගෙදර ඉන්නවා. නමුත් ගිහි ගෙදරදී තමාගෙන් සිදුවන යුතුකම් බොහෝමයක් පැහැර හරිනවා. එහෙම වෙනකොට නිවසේ අනික් අය සිතනවා මේ කෙනා ධර්මයට ආපු නිසා තමා මේක වුණේ. රත්තරන් බඩු පාවිච්චියට එයාට එපා වුණේ ධර්මයේ වරදකින්. භාවනා කරන නිසා කිසිම සතුටක් නැහැ කියා සමාජය තුළ යම් චිත්‍රයක් ගොඩ නැඟෙනවා. එහෙම පෙනෙන්නට කටයුතු කරන්නේ අපේම පිරිස. මේක බුද්ධ ශාසනය නොවේ. ශාසනයේ ශ්‍රාවකයා එහෙම කටයුතු කරන්නේ නැහැ.

මෙයට උදාහරණයක් ලෙස මට සිදු වූ දෙයක් කියන්නම්. දිනක් ධර්මය කරුණු සාකච්ඡා කරන්න උපදෙස් ලබා ගන්න දුර බැහැර ප්‍රදේශයකින් එක් මහත්මයෙක් ආවා. මම දවල් දානය වළදා අවසන් වූ විට ඔහු ඇවිත් සිටින පණිවිඩය මට ලැබුණේ. මම කිව්වා බොහෝ දුර සිට ඇවිත් සිටින නිසා දාන ශාලවට එන්න කියා. මම වැළඳූ පලතුරු පිඟාන දුටුවිටම දවසේ බොහෝ වේලාවක් භාවනා කරනවා කියපු අර උපාසක මහතාගේ සිතේ මම ගැන තිබුණ පැහැදීම පලතුරු පිඟාන නිසා සම්පූර්ණයෙන්ම නැති වුණා. ඔහු ටිකක් ගැටුනු සිතකින් වගේ මට කියා සිටියා ඔබවහන්සේ පලතුරුත් වළදවානේ. මම නම් ඕවා ගන්නේ නැහැ. මම රස තෘෂ්ණාව අයින් කරගෙන ජීවත් වෙන්නේ. මම රස ඇතිකරන දේවල් දිවට දෙන්නේ නැහැ. ඒක භාවනාවට බාධාවක් කියා. මම එවිට ඇසුවා ඔබ හිතෙන්නේ ඒ තෘෂ්ණාවට හේතුවන්නේ මේ දිවට පලතුරු ටික දීම ද? ඔහු ඔව්, මම ඒකයි දිවට රස නො දෙන්නේ. එහෙම කෑවොත් රසය නිසා තෘෂ්ණාව වැඩෙනවා කිව්වා. එහෙනම් ඔබ සිතන්න, ඒ මතය තුළින් කියවෙන්නේ තෘෂ්ණාවට දිව පළි. නැත්නම් රසය පළි. මෙහෙම කථාවක් සාමාන්‍ය සමාජයේ තුළ බොහෝ කරුණු සහිතව යොදා ගන්නවා.

ඒ වගේ අවබෝධයකින් තොරව භාවනාවට යොමුවන කෙනා ඒ දේ එසේ කරන්නේ තෘෂ්ණාවට ඒක හේතුවක් කියා සිතන නිසා. මම අර උපාසක මහතාගෙන් ඇසුවා ඔබ කියන්න කිසියම් ගෑණු ළමයෙක් කොටට ඇඳුමක් ඇඳගෙන පූජානීය ස්ථානයකට එනවා. එහෙම එන එක හරියි කියා නොවේ මම මේ කියන්නේ. එහෙම ආවම ඒක දකින කෙනෙකුට යම් රාගයක්, ආශා සිතක් ඇතිවෙනවා. ඒ ඇතිවූ තෘෂ්ණා සිතට වග කිවයුත්තේ අර කොටට ඇඳුම ඇඳන් ආපු ළමයා ද? නැත්නම් ඒ ළමයා දෙස බලා රාගයක් උපදවාගත් ඇස ද? කියා මම ඇසුවා. ඒ මහත්තයා කියනවා ස්වාමිනි, එසේ ආපු එකටත් වඩා ප්‍රශ්නය වන්නේ ඒ දෙස රාගි ඇසකින් බලමු එකයි කියා. බලපු නිසයි කිවුවා තෘෂ්ණාව ඇතිවුණේ. එහිදීත් කියන්නේ, රූපය පළියි. නැත්නම් බලපු නිසයි ප්‍රශ්නය ඇතිවුණේ. ඇයි බැලුවේ? ඒ ළමයා ආවා. එයාගේ පාඩුවේ ගියා. ඒ දෙස නො බලා ඉන්න තිබුණා. එහෙම කියන්නේ ඇස පළියි කියන එකයි. නැත්නම් අප චෝදනා කරනවා අර ළමයාට එයා මොකටද එහෙම එන්නේ. එසේ ආපසු නිසයි මට තෘෂ්ණාව ඇතිවුණේ කියා. එහෙනම් අප වගකීම දානවා රූපයට. හැම තිස්සේම අප පුරුදුවෙලා ඉන්නේ මේ තෘෂ්ණාවෙන් ඇතිවෙන එකට වගකිය යුත්තේ එක්කෝ ඇස. නැත්නම් රූපය. එක්කෝ කණ නැත්නම් ශබ්දය, එක්කෝ දිව නැත්නම් රස, එක්කෝ නාසය නැත්නම් ගඳ සුවඳ, මෙසේ ආයතන හයට ඇඟිල්ල දිගු කරනවා. ඒ නිසා තමා අප බාහිරෙන් ලැබෙන සම්පත් ටික ඈතට දාන්නේ ධර්මයට ආවා කියා.

එදා විශාඛා කෝටි විසිහතක් වටිනා මේඝ පළඳනාවක් පැළන්දුවා. ඇය මාර්ගඵල ශ්‍රාවිකාවක්. ඇයගේ තාෂ්ණාව ඉතුරු බව ඇත්තයි. නමුත් දිගට දිගට ඒ තෘෂ්ණාව වැඩුවේ නැහැ. ඇය පූර්වාරාමය හදන්න ඒ පළදනාව විකුණා ගත්තේ ඇයටම යි. එදා ඒ ශ්‍රාවකයන්ගෙයි අපේ අද සමාජයේ පිරිස අතරයි විශාල පරතරයක් තිබෙනවා. අද අප සෝවාන් තබා අඩු තරමින් ශ්‍රද්ධානුසාරිවත් නොවී පැයක් දෙකක් භාවනා කරන්න ගත්ත ගමන් කරාබු, මාල ටික ගලවලා පැත්තකට දාලා සමාජයේ තිබෙන විවිධ උත්සව අවශ්‍යතාවලට නො ගොස් ඥාති සම්බන්ධතා නවතා දමා අමුතු ප්‍රතිරූපයක් තමා තුළින් ගොඩනගා ගන්නවා. මේ හැම දෙයකින්ම පරිහරණය කිරීමෙන් තෘෂ්ණාව වැඩෙන්නේ. මේ පරිහරණය කරන ඇස නැත්නම් රූපය, නාසය. නැත්නම් එයට දැනෙන ගඳ සුවඳ. එක්කෝ දිව නැත්නම් ඒ රසය, එහෙම නැත්නම් මේවා පරිහරණය කරන කය. නැත්නම් කයට ලැබෙන පහස. නැත්නම් මනස නැත්නම් මනසට ඇතිවන සිතුවිලි නිසයි. අප එසේයි සිතන්නේ. මේ දෙපැත්තෙන් එක පැත්තකටයි අප වගකීම දාන්නේ. බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අසිරිමත් ශ්‍රාවක සංඝරත්නය වන සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ සහා කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේ වදාළ අපූරු සංවාදයක් ඔබට සිහි කරන්නම්. මේ සමාජයේ තිබෙන ප්‍රශ්නය විසඳා ගන්න අපට ඒ උපමාව උපකාරි වෙනවා.

ඔබ සිතන්න ඇසත් රූපයත්, කණත් ශබ්දයත් මේ ප්‍රශ්නයට පළි නැහැ කියා අප කිව්වා. එහෙමනම් වගකිව යුත්තේ මොකක්ද? කොට්ඨිත මහරහතන් වහන්සේ සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේගෙන් අසනවා, ස්වාමිනි, ඇස රූපයට බැඳිලා ද? නැත්නම් රූපය ඇසට බැඳිලා ද? ශබ්දය කණට බැඳිලා ද? කණට ශබ්දය බැඳිලාද, ඒ ආකාරයට නාසය, දිව, කය, සිත ගැන අසනවා. එවිට මහා ප්‍රඥාවන්ත සාරිපුත්ත රහතන් වහන්සේ උපමාවක් වදාළා. කළු ගොනෙකුªයි, සුදු ගොනෙකුයි සිටිනවා. මේ ගොන්නු දෙදෙනා එක කඹයකින් කොන් දෙනෙන් ගැට ගහනවා. ගොන්නු දෙදෙනාගේ ශක්තිය එක සමානයි. දෙන්නා දෙපැත්තට අදිනවා. එහෙම අඳින තාක් දෙන්නාටම ගමනක් නැහැ. දෙන්නා එක තැනම ඇදි ඇදී ඉන්නවා දෙපැත්තට යන්න උත්සහ කරමින්. මේක දකින කෙනෙක් හිතනවාලු කලු ගෙනාට යන්න බැරි සුදු ගෙනා නිසා කියා. තව කෙනෙක් සිතනවා සුදු ගෙනාට යන්න බැරි කළු ගොනා නිසයා කියා. ගොන්නු දෙන්නාට වගකීම දමමින් සමාජයේ යාමක් තමා අද තිබෙන්නේ. සාරිපුත්ත ස්වාමින් වහන්සේ වදාළා කලු ගොනාට යන්න බැරි සුදු ගෙනා නිසාවත්, සුදු ගෙනාට යන්න බැරි කලු ගොනාවත් නිසා නොවේ. බුද්ධිමත් කෙනා එය දකින්නේ බැඳ තිබෙන කඹේ නිසා දෙන්නාටම යන්න බැහැ. කඹේ කැපුවානම් දෙන්නාටම යන්න පුලුවන්. එහෙනම් මේ ගොන්නු දෙන්නාට ගලපා රසය ඇතිවෙනවා කියා තණ්හාවෙන් මිදෙන්න අප කෑමට තිබෙන පලතුරු ටික අයින් කරනවානම්, තණ්හාවෙන් මිදෙනවා ද? එහිදී කර තිබෙන්නේ පලතුරු ටික එක ගොනෙක්. දිව අනෙක් ගොනා. අප මේ ගොන්නු දෙදෙනාගෙන් එක් ගොනෙකුට වගකීම දාලා මේ ගොනා නිසා තමා අර ගොනාට යන්න බැරි කියනවා. නමුත් ගොන්නු දෙදෙනාගේ ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ප්‍රශ්නය තිබෙන්නේ කඹේ. කඹය කියන්නේ අනවබෝධයෙන් ඇතිවුන ඡන්ද රාගයක් තිබෙනවා. කැමැත්තෙන් ඇලුණු ස්වභාවයක් තිබෙනවා. මේ අනවබෝධය නිසයි නිතරම තෘෂ්ණාව ඇතිවෙන ස්වභාවය තිබෙන්නේ. එයට බුදුරජාණන් වහන්සේ වදාළේ අවිද්‍යාව කියා. පලතුරු ප්‍රශ්නයේ දීත් දිව නම් වූ මේ ආයතනය සම්බන්ධ කිසිම ප්‍රශ්නයක් නැහැ. එහෙනම් මෙතැන අනවබෝධය කැපුවානම් කිසිම ගැටලුවක් නැහැ.

ඔබට රසවත් ආහාර ගන්න පුලුවන්. ආහාරයක් ගත්තා කියා අවබෝධ කළානම් එතැන තෘෂ්ණාවක් ඇති වෙන්නේ නැහැ එනිසා කඹය කැපුවානම් ගොන්නු දෙදෙනාගේ ගමනක් නැහැ. බැඳීම ඇත්තේ ගොන්නු දෙන්නාගේ නොවේ කඹයේ යි. ඒකයි රහතන් වහන්සේලාගේ ජීවිත ගැන කියද්දී ලස්සන උපමාවක් තිබෙන්නේ. “නෙලුම් කොළයට දිය බින්දුවක් වැටුණා” වගේ කියා. කවදාවත් ඒ දිය බින්දුවයි නෙලුම් කොළයයි එකට එකතු වන්නේ නැහැ. එකට ගැටෙනවා නමුත් එකතු වීමක් නැහැ.

රහතන් වහන්සේගේ දිව නෙලුම් කොළය නම් ගන්නා වූ ආහාරය වතුර බිංදුව නම් ආහාරයේ රසය දිවට ලැබෙනවා. හරියට වතුර බිංදුව හා කොළය වගේ. ඒ දෙක එකට බැඳෙන්නේ නැහැ.

එනිසා මේ දේවල් ඔබ හොඳින් තේරුම් නො ගත්තොත් මිනිසුන් ඇඟිල්ල දිගු කරන්නේ බුද්ධ ශාසනයට යි. ඔවුන් සිතන්නේ මේක ශාසනයේ ප්‍රශ්නයක් කියා. අප දැනගන්න ඕන ඇලෙන දේ්ට ඇලෙන්නේ අවිද්‍යාව නිසා. ඇලෙන දේ අයින් කරන්න කලින් ඇයි මම මේ දේට ඇලෙන්නේ කියා සිතිය යුතුයි. මෙතැන තිබෙන කාරණය අපට අවබෝධ නොවූ නිසා කියා තේරුම් ගන්න ඕන. එවිට අප අවබෝධයට එන්න උත්සාහ කරනවා. බුද්ධ ශාසනයේ තිබෙන්නේ විශේෂ දේ ඒකයි. ධර්මයත් සමඟ ඇස ගැනත් අවබෝධය ඇතිවෙනවා. එවිට පේන දෙයින් ප්‍රශ්නයක් ඇතිවන්නේ නැහැ. ඒ වගේම කණට ඇසෙන දේ ගැන අවබෝධයක් ඇතිවෙනවා. එවිට ඇසෙන දෙයින් ප්‍රශ්නයක් නැහැ. ඒ වගේ නාසය, දිව, කය, මනස ගැනත් අපට ගලපා බලන්න පුලුවනි. ඇස වසාගෙන සිටියාට ප්‍රශ්නය විසඳෙන්නේ නැහැ. රාග ද්වේෂ, මෝහ තිබෙන්නේ අනවබෝධය සිතේ ඇතිවුණ නිසයි.

එනිසා ඔබ සියලු දෙනාට මේ ප්‍රශ්නය නිරාකරණය වී තමා පිළිබඳව අවබෝධයක් ඇතිවේවා කියා අප මෙත් සිතින් සෙත් පතනවා

නයනා නිල්මිණි