ඓතිහාසික දෙවිනුවර පුද බිම

සටහන හා ඡායාරූප
මාතර විශේෂ: ජයා වික්‍රම සුරේන්ද්‍ර

දෙස් විදෙස්හි සුපතල දෙවිනුවර ඓතිහාසික පරම විචිත්‍රාරාම රජ මහා විහාරස්ථානයේ වගතුග සොයා බැලීමේදී අනාවරණය වන්නේ එම විහාරස්ථානයට දිගු ඉතිහාසයක් ඇති බවය. දාපුලුසෙන් රජු මෙම විහාරය ඉදිකිරීමට මූලික වූ බව සිංහල වංශ කතාවේ දැක්වේ. 6 වැනි අග්බෝ රජුට හා මානවම්ම රජුට විහාරස්ථානය වරින් වර පිළිසකර කිරීමේ ගෞරවය හිමිවෙනු ඇත.

දර්ශනීය ධර්ම මන්දිරය

පැරැණි රජ දරුවන් කල දෙවිනුවර පරම විචිත්‍රාරාම විහාරස්ථානය නම් කර ඇත්තේ ගිරිහෙල් විහාරස්ථානය වශයෙනි. දෙවිනුවර පැරැණිම නාමය ගිරිහෙල්පුර වූ නිසා ගිරිහෙල් විහාරස්ථානය වශයෙන් නම් කෙරුණු බවටද තොරතුරු අනාවරණය වේ.

බෞද්ධ විහාරස්ථානයකට අයත් සියලුම අංගවලින් සමන්විත මෙම විහාරය මෑත කාලයේදී ශීඝ්‍රයෙන් සංවර්ධනයට යොමු වී ඇති බව පැහැදිලි වේ. මෙම විහාරස්ථානය කලකදී කිහිරැළි වෙහෙර නමින්ද හඳුන්වා ඇතැයි ශාසන ඉතිහාසයේ දැක්වේ. කිහිරි කඳකින් නෙළන ලද දේව ප්‍රතිමාවක් තැන්පත්කොට ඉදිකරන ලද දේවාලයක් හා විහාරස්ථානයක් එකම භූ®මියේ දර්ශනීය ලෙස පිහිටීම නිසා කිහිරැළි වෙහෙර නමින් ව්‍යවහාර වූ බව පිළිගත හැකිය.දෙවිනුවර පුදබිම් මධ්‍යයේ පිහිටි බුබ්බුලාකාර චෛත්‍ය නිසා පුදබිමේ අලංකාරය දෙගුණ තෙගුණ වී ඇත.ක්‍රි.ව. 660- 665 අතර වකවානුවේදී චෛත්‍ය ගොඩනැඟුණු බව එහි ඇති සෙල් ලිපියකින් දැක්වේ. දකුණූ පළාතේ බුබ්බුලාකාර හැඩයෙන් ඉදි වූ ප්‍රධානතම චෛත්‍යයකි. සර්වඥ ධාතුන් වහන්සේද සීවලී මහරහතන් වහන්සේගේ ධාතුන් වහන්සේද මෙම චෛත්‍යයේ නිදන් කර ඇත.

ක්‍රි.ව.1066 දී මහ විජයබා රජු චෛත්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණය කර දර්ශනීය වටදාගෙය නිර්මාණය කළ බව මහාවංශයේ දැක්වේ. රෝහණ දේශයේ වටදාගෙයක් සහිත චෛත්‍යයක් ගැන සඳහන් වන්නේ නම් ඒ දෙවිනුවර පරම විචිත්‍රාරාම විහාරයේ චෛත්‍ය සම්බන්ධයෙනි. එම වටදාගෙයි නෂ්ඨාවශේෂ වූ ගල්කණුවල කොටස් අද ද චෛත්‍ය වටා දිස්වේ. මෙම චෛත්‍ය ඉදිරිපස දර්ශනීය බුදුමැදුරක් හා දෙපස කුඩා දේවාල දෙකක්ද ඇත.චෛත්‍ය මළුවේ ගනේෂ දේවාලයද ශෛලමය වෘෂභ රූප දෙකක්ද නිර්මාණය කර ඇත.

විහාරස්ථානයේ ප්‍රධානතම නිර්මාණශීලි විහාරාංගයක් වන ඔත් පිළිමගෙය ක්‍රි.ව. 1306 දී 4 වැනි පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් ඉදිකරන ලද බවට ශාසන ඉතිහාසයේ දැක්වේ. පසුකලෙක මෙම ඔත් පිළිමගෙය පෘතුගීසින් විනාශකර දමා ඇත. ඉන්පසු නැවත ප්‍රතිසංස්කරණය කෙරුණ අතර එම පිළිමගෙයි වන දර්ශනීය සැතපෙන බුදුපිළිමයද බුද්ධ චරිතයේ වැදගත් අවස්ථා දැක්වෙන නිර්මාණද මනස්කාන්තය. බිතුසිතුවම් ඇතුළු එම නිර්මාණ ඉරිතැලීම් වලට ක්‍රමයෙන් ලක්වී ඇති බවද පෙනේ.

ඔත් පිළිමගෙයි ඉදිරිපස හිටි පිළිමගෙය ද පිහිටා ඇත. මෙය ක්‍රි.ව. 1347 දී ගම්පොළ රජකළ බුවනෙකබා රජුගේ රාජ සභාවේ සිටි සේනාධිලංකාර ඇමැති විසින් කරවන ලද බවටද විහාර වංශයේ දැක්වේ.

දෙවිනුවර රජමහා විහාරස්ථානයේ සංඝවාසය දැන් අනුක්‍රමයෙන් දිරාපත්වීමේ අවදානමට ලක්වන බවද පෙනේ. ඉපැරැණි ධර්ම ශාලාවද නවීකරණයට ලක්කර ඇති අතර සංඝාවාසය දැනට ඇති ස්ථානයේම නවීන පහසුකම්වලින් සමන්විතව ඉදි කිරීමටද කටයුතු කරගෙන යන බව වාර්තා වේ.කාලාන්තරයක් තිස්සේ විහාරස්ථානයට මහත් අඩුපාඩුවක් ව පැවැති ඝණ්ඨාර කුලුන හා වාහල්කඩ පරිත්‍යාගශීලින්ගේ ආධාරමත දර්ශනීය ලෙස ඉදිකර ඇත.

දෙවිනුවර පරමවිචිත්‍රාරාම රජමහා විහාරස්ථානයේ ඓතිහාසිකත්වය වඩාත් වැඩි වූයේ එහි උපුල්වන් ශ්‍රී විෂ්ණූ මහාදේවාලය පිහිටීම නිසාය. දාපුලුසෙන් රජු (ක්‍රි.ව. 660 – 665) විසින් මහා සාගරයෙන් පාවී ආ කිහිරි කඳකින් නිර්මාණය කළ දේවරූපය තැන්පත් කොට දෙවිනුවර දේව මන්දිරය ඉදි කෙරිණි. මහා දේවාලය ආශි‍්‍රතව පරිවාර දේවාල 7 ක් හා බස්නායක නිලමේ නිල කාර්යාලයද ඉදි කර ඇත. විහාර දේවාල ගම් ආඥාපනත යටතේ රජයේ අනුග්‍රහය ලබන මෙම දේවාලයේ වාර්ෂික ඇසළ පෙරහර උත්සව සමයේදි දිවයිනේ නන් දෙසින් පැමිණෙන බැතිමතුන්ගෙන් පුද බිම පිරී ඉතිරී යයි. දෙවිනුවර පුද බිමට දිනපතා බෝධී පූජාපින්කම් සඳහා එක් වන බැතිමතුන්ගේ අනුග්‍රහයෙන් බෝධින් වහන්සේ වටා බුදු කුටි 28 ක් තනවා ඇත. අටවිසි බුද්ධ පූජා පින්කම් දිනපතා පැවැත්වීම දැන් සිරිතක් වී ඇත.පරිත්‍යාගශීලින්ගේ අනුග්‍රහයෙන් රුපියල් ලක්ෂ 50 කට ආසන්න මුදලක් වැය කර විහාරස්ථානය ඉදිරිපිට දර්ශනීය බුද්ධ ප්‍රතිමාව ඉදි කර ඇත. අඩි 63 ක් පමණ උස මෙම බුදුපිළිමය දුටුවන්ගේ සිත් බුද්ධාලම්භන පී‍්‍රතියෙන් පුබුදු වේ.

ශ්‍රී උපුල්වන් මහාදේවාලය

මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනපතිතුමන් ප්‍රධාන රජයද දෙවිනුවර පුද බිමේ සංවර්ධනයට දක්වන අන්‍රග්‍රහය පැසසුමට ලක් කළ යුතු බව වර්තමාන විහාරාධිපති ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ මහා නිකායේ ජ්‍යෙෂ්ඨ අනුනායක දෙවිනුවර සිරි සුනන්ද නාහිමියෝ සඳහන් කරති.එමෙන්ම දෙවිනුවර පූජා භූ®මියේ සංවර්ධනයට දේවාලයේ බස්නායක නිලමේ ඩිෂාන් වික්‍රමරත්න ගුණසේකර මහතාගේ මූලිකත්වයෙන් සිදු කෙරෙන සේවයද අති ඉමහත්ය.

විහාරස්ථානය හා දේවාලයට පිවිසෙන ප්‍රධාන දොරටුවේ රුපියල් ලක්ෂ 200 ක් පමණ වැය කර දර්ශනීය වාහල්කඩ ඉදි කිරීමට මූලික වූයේද බස්නායක නිලමේවරයා බව කිව යුතුව ඇත.එම දර්ශනීය වාහල්කඩ නිරාවරණය කරන ලද්දේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ ජනපතිතුමන් විසින්ය. ඉපැරැණි විශ්‍රාම ශාලාව නවීකරණය කර බැතිමතුන්ට අවශ්‍ය පොදු පහසුකම් නංවාලීමට බස්නායක නිලමේවරයා ගන්නා උත්සාහය අගය කළ යුතුය. පුද බිමේ පෞරාණිකත්වයට කිසිම හානියක් නොවන පරිද්දෙන් විවිධ නිර්මාණයන් කිරීමටද සැලසුම් කර ඇත.

විහාරස්ථානයේ සුවිශේෂි විහාර කර්මාන්තයක් වශයෙන් දෙමහල් ධම්මපද විහාරය ඉදිකිරීමට පියවර ගෙන ඇත්තේ විහාරාධිපති සිරි සුනන්ද අනුනායක හිමියන්ගේ අනුශාසනා පරිදිය. ධම්මපද ගාථා 423 ක් වෙනුවෙන් විශේෂ සිතුවම් ද දර්ශනීය ධාතු කරඬුවක්ද නිර්මාණය කර බැතිමතුන්ගේ බුද්ධාලම්භන පී‍්‍රතිය වර්ධනය කිරීම ධම්මපද විහාරය ඉදි කිරීමේ අරමුණයි.